1766: Godina

Ovo je članak o godini 1766.

redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

 

• 1. 1. - Charles Edward Stuart postaje novi jakobitski pretendent, nakon smrti Jamesa Francisa - poznat kao Mladi pretendent ili Bonnie Princ Charlie, živi u Italiji.
• 14. 1. - Nakon smrti Frederika V, novi dansko-norveški kralj i šlezvig-holštajnski vojvoda je njegov sin Christian VII (do 1808). Mentalno je slab, uglavnom vlada neko drugi.
• januar - Britanci osnovali svoje prvo naselje na Falklandima, Port Egmont pored zapadnog otoka (na istočnom se nalazi francuski Port Saint Louis).
• 20. 1. - Burmansko-sijamski rat: Burmanci započinju 15-mesečnu opsadu glavnog sijamskog/tajlandskog grada Ayutthaya.

• 18. 2. - Pobuna robova na Meerminu: Brod za prijevoz robova Nizozemske istočnoindijske kompanije u Indijskom oceanu preuzimaju malgaški robovi koje je posada namjeravala sa Madagaskara prevesti u Kaapstadt u današnjoj Južnoj Africi (bit će okončana nasukavanjem broda i hvatanjem robova na južnoafričkoj obali do 7. 3.).
• 23. 2. - Nakon smrti bivšeg poljskog kralja i posljednjeg lotarinškog vojvode Stanisława Leszczyńskog, vojvodstva Lorraine i Bar postaju dio Francuske.

• 5. 3. - U Novi Orlean, u ranije francuskoj Lujzijani, stigao je prvi španski administrator Antonio de Ulloa - francuski kreoli ga ne priznaju, na kraju su se pobunili 1768.
• 8. 3. - Stadtholder Willem V od Oranjea je punoletan.
• 10. 3. - Španski kralj Karlo III, na prijedlog svog napolitanskog ministra markiza od Esquillachea, donosi ukaz kojim se podanicima zabranjuje nošenje plašta i tradicionalnog širokog šešira (sombrero redondo) i umjesto toga nalaže nošenje trokutastih šešira i odjeće po uzoru na tadašnju francusku modu.
• 18. 3. - Britanski parlament, čije je članove lobirao američki političar i publicist Benjamin Franklin, ukida nepopularni Zakon o markicama; umjesto toga je izglasan Deklaratorni zakon kojim Parlament sebi potvrđuje pravo donošenja zakona koji će važiti u sjevernoameričkim kolonijama.
• 21. 3. (10. 3. po j.k.) - Crnogorski vladika Vasilije Petrović umro u Sankt Peterburgu. Stari mitropolit Sava će zatim za saprestolnika izabrati Arsenija Plamenca (mitropolit 1781-84). Mladi Petar završava školovanje u Rusiji, pomaže dedi-stricu Savi.
• 24. 3. - Madrid: nezadovoljstvo kraljevim ukazom o odijevanju, ali i povećanjem cijena hljeba i drugih namirnica, eskalira u masovne nerede zbog kojih će kralj biti prisiljen smijeniti nepopularnog ministra i otpustiti ne-Špance iz svog kabineta.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 7. 4. - Car Josip je dozvolio javnosti ulaz u lovište Prater, uskoro nastaje zabavni park Wurstelprater.

• 10. 5. - Turneja Mozartovih: ponovo su u Parizu, odakle su stigli iz Nizozemske. Ostaju u gradu do jula, zatim se preko Švajcarske vraćaju u Salzburg, u novembru.
• 22. 5. - Jak zemljotres praćen, cunamijem na istoku Mramornog mora, na treći dan Kurban Bajrama: razaranja u Carigradu (npr. Fatihova džamija), osetio se do Soluna. Broj mrtvih procenjen na 4.000, od čega 880 u Carigradu.

• jun? - Mysorska invazija Malabara: vladar Mysorea Hyder Ali, koji se ove godine proglasio sultanom, osvaja Kalikut.
• 20. 6. - Ugovor o prijateljstvu i trgovini između Velike Britanije i Rusije.
• polovinom godine - Šćepan Mali je došao u Maine kod Budve, bavi se travarenjem - grupa ljudi je ubeđena da je on u stvari ruski car Petar III, o čemu prenose glas, dogodine ga proglašavaju za vladara (plemenska anarhija i četovanje su pre ovoga dostigli vrhunac u Crnoj Gori).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 1. 7. - U francuskom gradu Abbevilleu javno mučen i odrubljivanjem glave pogubljen mladi plemić Jean-François de la Barre koga je lokalni sud bio osudio zbog oskrvnuća lokalne crkve, odnosno odbijanja da skine šešir prilikom crkvene procesije; njegovo truplo je potom javno spaljeno zajedno s primjerkom Voltaireovog Filozofskog rječnika.
• 25. 7. - Završen Pontijakov rat u Severnoj Americi - danas se smatra pat-pozicijom između Indijanaca i britanskih vlasti.
• 30. 7. - William Pitt Stariji je predsednik britanske vlade (do 1768).

• 13 - 14. 8. - Martinik je pogođen uraganom, nakon požara u maju, a u septembru sledi zemljotres i cunami.
• avgust - U Engleskoj izbijaju neredi zbog skupog žita, traju do oktobra. Žetve su loše od 1763. a naročito ove godine.

• 11. 9. - Sultan Mustafa III ukida Pećku patrijaršiju u korist grčke Vaseljenske.
  • Srpski episkopi su proterani sa stolica, Peć je potčinjena Prizrenskoj mitropoliji, na čelu sa Grkom mitropolitom Gavrilom, ("združena sa prizrenskom i skenderijskom").
  • ostaju Cetinjska mitropolija pod Petrovićima, Karlovačka mitropolija u habsburškim zemljama, a i pravoslavci u mletačkoj Dalmaciji su u osobitom položaju (nemaju mitropolita).
  • Devet Srba episkopa (samokovski, ćustendilski, skopski, novopazarski, niški, užički, beogradski, bosanski i hercegovački) podnelo je protest ruskom dvoru preko crnogorskog vladike Save, ali uzalud, zbog ruskih planova sa Grcima (dogodine je ukinuta i grčka Ohridska arhiepiskopija).
  • Nestanak patrijaršije je jedan od "uzroka poturčivanja našega sveta u Južnoj Srbiji".
  • Srbi će opet imati patrijaršiju: Karlovačku, kanonski nepriznatu, 1848-1920, i Beogradsku od 1920.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 2. 10. - Španski kralj Karlos je imenovao "vladu" Malvinskih/Falklandskih ostrva, u okviru generalne kapetanije u Buenos Airesu - Francuzi su prošle godine odlučili prepustiti Španjolcima Port Louis, a ovi ga preuzimaju dogodine kao Puerto Soledad.
• 26. 10. - U Sankt Peterburg je stigao Étienne Maurice Falconet koji će raditi na "Bronzanom konjaniku", spomeniku Petru Velikom, postavljenom 1782.

• 15. 11. - Louis Antoine de Bougainville kreće iz Nanta na oplovljavanje sveta, sa dva broda i profesionalnim naturalistima i geografima.
• 25. 11. - Papina bula Christianae reipublicae, podnaslov "O opasnostima antikršćanskih spisa", upućena metropolitima i biskupima.

• 2. 12. - U Švedskoj donesen Zakon o slobodi štampe, kao jedan od pravnih dokumenata u kontinentalnoj Evropi koji garantira slobodu štampe i izražavanja.
• 5. 12. - U Londonu s radom počinje znamenita aukcijska kuća Christie's (zvanični datum).
• 14. 12. - Ruska carica izdaje proglas da slobodni staleži biraju poslanike.
• 25. 12. - Mapuche Indijanci započinju ustanak protiv Španjolaca na jugu Čilea - u februaru je postignut mir, Španjolci su za sada potisnuti iz Araukanije.

Kroz godinu

 

• Izuzetno rodna godina u Bosni, nestalo je i kuge koja je harala od 1762; dobar period traje do 1782.
• Završeni veliki radovi na Petrovaradinskoj tvrđavi (još i kontraminski sistem do 1776. i poslednji radovi do 1790).
• Osnovana Gimnazija Karlovac.
• Obitelj Montecuccoli preuzima Pazin.
• Crkve: Sv. križa u Živogošću, sv. Ivana Krstitelja u Postiri.
• Collegium Croaticum Viennense je premještena u četvorokatnicu u Bäckerstrasse.
• c. Radnja pjesme "Spužani i Piperi".
• Nizozemci su izgubili otok Hark u Perzijskom zaljevu.
• Turgot piše "Razmišljanja o formaciji i distribuciji bogatstva" (objavljeno 1770).
• Mate Zoričić: Aritmetika, u slavni jezik Illiricki sastavgliena.
• Gotthold Ephraim Lessing: "Laokoon, ili o granicama slikarstva i poezije".
• Antikvar Richard Chandler je otkrio ostatke Olimpije (prva istraživanja 1829).
• Henry Cavendish: On Factitious Airs - opisuje "zapaljivi vazduh", tj. vodonik.
• Pierre Le Roy je napravio svoj marinski hronometar. Francuski kralj je ove godine odobrio sredstva Ferdinandu Berthoudu za njegov projekat satova.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1766.

• 6. 1. - José Gaspar Rodríguez de Francia, diktator Paragvaja († 1840)
• 11. 2. - Ioannis Kapodistrias, ruski i grčki državnik († 1831)
• 14. 2. - Thomas Robert Malthus, ekonomist († 1834)
• 22. 4. - Germaine de Staël, književnica, politička teoretičarka († 1817)
• 24. 4. - Franjo Vlašić, hrvatski ban († 1840)
• 2. 6. - Ivan Krizmanić, književnik, prevoditelj († 1852)
• 29. 6. - Arhimandrit Pavle (Kenđelac), prvi Srbin doktor teologije i naučnik († 1834)
• 6. 9. - John Dalton, engleski hemičar († 1844)
• 23. 10. - Emmanuel de Grouchy, maršal Francuske († 1847)
• 2. 11. - Josef Radetzky, habsburški feldmaršal († 1858)
• 12. 12. - Nikolaj Karamzin, historičar, književnik († 1826)
• Hadži Melentije, šabački episkop († 1824)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1766.

• 1. 1. - James Francis Edward Stuart, "Stari pretendent" na britanski tron (* 1688)
• 14. 1. - Frederik V, kralj Danske i Norveške (* 1723)
• 5. 2. - Leopold Joseph von Daun, habsburški feldmaršal (* 1705)
• 23. 2. - Stanisław Leszczyński, bivši vladar Poljske-Litvanije, vojvoda Lorene (* 1677)
• 21. 3. - Vasilije Petrović, crnogorski vladika (* 1709)
• 21. 4. - Aleksej Bestužev-Rjumin, ruski državnik (* 1693)
• 24. 6. - Adrien Maurice de Noailles, maršal Francuske, vojvoda (* 1678)
• 1. 7. - François-Jean de la Barre, žrtva verske netolerancije (* 1745)
• 11. 7. - Elisabetta Farnese, bivša španjolska kraljica i namjesnica (* 1692)
• 17. 7. - Giuseppe Castiglione, misionar u Kini i slikar (* 1688)
• 3. 8. - Manuel, portugalski princ, avanturista, ratnik (* 1697)
• 7. 11. - Jean-Marc Nattier, slikar (* 1685)
• 12. 12. - Johann Christoph Gottsched, autor, filozof (* 1700)

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

 

1766 na Wikimedijinoj ostavi