1834: Godina

Ovo je članak o godini 1834.

redovna godina koja počinje u ponedjeljak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

 

• 1. 1. - Stupio na snagu Nemački carinski savez (Zollverein) - osamnaest nemačkih država, bez Austrije.
• 17. 1. (5. 1. po j.k.) - U Kragujevcu izašle "Novine srbske", prvi informativni list štampan u Srbiji, službeno glasilo kneževine. Prvi urednik bio Dimitrije Davidović, osnivač „Novina serbskih“ u Beču.
• 27. 1. - Liberalni švajcarski kantoni donose Badenski članak za kontrolu rimokatoličke crkve koja se tomo oštro protivi.
• januar? - Portin komesar Ćašif-efendija poslat u Sokosku nahiju u Podrinju, gde se desetak muslimanskih sela odbija iseliti - Miloš na leto šalje Vula Gligorijevića.

• 1. 2. - Neuspeli Mazzinijev ustanak u Pijemontu, u kome je učestvovao i mladi Giuseppe Garibaldi.
• februar - Kneževina Srbija podeljena u pet velikih serdarstava (koja se nisu dugo održala): podunavsko (sedište Beograd, serdar Joksa Milosavljević), mačvansko (Šabac, Vule Gligorijević), raško (Čačak, Jovan Obrenović), rasinsko (Jagodina, Mileta Radojković) i timočko (Negotin, Stevan Stojanović). U ovo doba naziv "nahija" zamenjen sa "okružje".
• februar - Posredstvom trebinjskog Hasan-bega Resulbegovića dogovoren mir između Crne Gore i hercegovačkog pašaluka, ali ubrzo ponovo dolazi do graničnih sukoba i pljačke.
• februar - Robert Owen organizuje Velike nacionalne konsolidovane sindikate u Londonu.
• 25. 2. - Knez Miloš Obrenović doneo naredbu o izmeštanju svih radnji za promet eksplozivnim materijama van gradskog jezgra - početak organizovane zaštite od požara u Srbiji.

• 2. 3. - U Dalmaciji ubijen unijatski sveštenik Petar Krička, namesnik Lilienberg će ubrzati podizanje unijatskih crkava.
• 4. 3. - Derventski paroh Jovica Ilić diže pobunu ("Pop-Jovičina buna") koja je ubrzo ugušena.
• 6. 3. - Grad York inkorporiran kao Toronto.
• 28. 3. - Kongres SAD ukorio predsednika Jacksona zbog povlačenja fondova iz Banke SAD (obrisano 1837).

April/Travanj – Jun/Lipanj

 

• 9. 4. - Druga pobuna lionskih tkača svile - u krvavoj nedelji će poginuti stotine ljudi.
• 22. 4. - Četvorna alijansa (Francuska, Britanija, Portugal, Španija) u korist kraljica u Portugalu i Španiji.
• april - Alexandru II Ghica postaje knez Vlaške (do 1842.), nakon šestogodišnje ruske vojne uprave.
• april? - Podgorički i spuški Turci napadali selo Jastreb, Njegoš im vraća odsečene glave kao gest dobre volje.
• april-jul - U Srbiji osnovana "popečiteljstva": "pravosudije i prosveštenije" (Lazar Teodorović), "vnutrena (policajna) djela" (Đorđe Protić), "vojena djela" (Toma Vučić-Perišić), "financijalna djela" (Koca Marković), "inostrana djela" (Dimitrije Davidović) - bave se administracijom a vlast ostaje knezu Milošu.

• maj - Izbija Arapska pobuna u Palestini protiv egipatske vlasti - ugušena do avgusta, svaki peti muškarac poginuo, deportovan ili pobegao iz zemlje.
• 16. 5. - Portugalski građanski rat: Bitka kod Asseiceire je odlučujuća pobeda lojalista kraljice Marije II - deset dana kasnije Koncesija iz Evoramontea kojom se Miguel I odriče prestola i odlazi u egzil (ali se ubrzo odriče potpisa).
• 26. 5. (14. 5. po j.k.) - Francuski diplomata Boa-le-Kont (Charles-Joseph-Edmond de Bois-Le-Comte) posetio kneza Miloša u Topčideru. O svom boravku u Srbiji će ostaviti zapise, npr. kaže da je "tek pre neki mesec" knez naredio kneginji da sedi sa njim za stolom, što žene inače ne smeju.
• 28. 5. - Srpski jezik uveden kao službeni u prepisci sa turskim vlastima, kada je Knez Miloš vratio jedno vezirovo pismo napisano turskim.

• 7. 6. - Grčki general Teodoros Kolokotronis osuđen na smrt zbog navodne izdaje (pomilovan sledeće godine).
• 13. 6. (1. 6. po j.k.) - Spasovska skupština u Kragujevcu - knez Miloš proglasio zakonitost da je seljačka baština posed srpskih seljaka, ukidaju se zaostale spahijske obaveze.
• 21. 6. - Cyrus McCormick dobio američki patent za mehaničku žetelicu (sa konjskom vučom).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 9. 7. - Hrvatski narodni preporod: dozvoljene novine na hrvatskom jeziku.
• 15. 7. - Španska inkvizicija ukinuta kraljevskim dekretom.
• jul - Narodna vojska stiže u Azbukovicu i proteruje muslimane. Isto se dešava u Krupnju, Rađevini i Jadru (prošlogodišnji hatišerif je odredio pet godina za iseljenje muslimana iz uvećane Kneževine Srbije). Muhadžiri odlaze u Zvornički sandžak, ostaju samo Mali Zvornik i Sakar (do 1878).

• 1. 8. - Ukinuto ropstvo u većem delu Britanske imperije.
• 6. 8. - Sveštenik Vuk Popović postavljen za prvog nastavnika pravoslavne veronauke u višoj osnovnoj školi u Kotoru (pravoslavna deca ranije išla na katoličku veronauku).
• 12. 8. - Antikatolički neredi u blizini Bostona, spaljen samostan Uršulinki.
• 12. 8. - Dodatni akt u Brazilu, povećana autonomija provincija.
• 14. 8. - Poor Law Amendment Act 1834 vodi osnivanju radnih domova (Workhouse) kao jedinih mesta za pomoć siromašnima u Engleskoj.
• 15. 8. - Zakonom omogućeno osnivanje kolonije Južna Australija.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• oktobar - Imam Šamil dolazi na čelo Kavkaskog Imamata.
• 4. 10. - Otvorena zgrada Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu.
• 16. 10. - Izgorjela Westminsterska palača.
• 20. 10. - Ljudevit Gaj najavljuje "Novine Horvatske" i "Danicu" (izlaze u siječnju).
• 23. 10. - Muhamed-šah Kadžar je novi iranski šah (do 1848).
• 27. 10. - Prvi karlistički rat: Bitka kod Alegría de Álave je karlistička pobeda u Španiji.
• 30. 10. (18. 10. po j.k.) - Kanonizovan Petar I Petrović Njegoš.

• 11. 12. - U Južnoj Africi ubijen jedan poglavica čime počinje šesti Xhosa rat.
• 15. 12. - Bitka kod Arquijasa je pobeda liberala u Španiji.

Kroz godinu

• Počinje gradnja Ivanjice.
• Njegoš osnovao štampariju na Cetinju, objavljena zbirka "Lijek jarosti turske"; takođe osnovana prva osnovna škola.
• 1834-35 - Vuk Karadžić boravi u Crnoj Gori i Boki Kotorskoj.
• Demografija Srbije: prvi popis u Kneževini - 678.192 stanovnika.
• U Vučitrnu izgrađena crkva sv. Ilije.
• Izlazi kajkavski koledar Danicza zagrebechka Ignaca Kristijanovića.
• Pod imenom Collegio illirico-piceno obnovljen Ilirski kolegij u Loretu.
• Atena postaje prijestolnica Kraljevine Grčke.
• Charles Babbage počinje rad na analitičkoj mašini koju do kraja života neće dovršiti.
• Charles Texier otkriva ruševine hetitske prestonice Hatuše.
• Klauzius-Klapejronova jednačina.
• Charles Wheatstone meri brzinu elektriciteta u provodniku.
• Kuga u Aleksandriji - do 1837. se širi i u Srbiju.
• Osmanlije povratile direktnu kontrolu nad Mosulom, koju je ranije imala porodica Džalili.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1834.

• 6. 2. - Ema Pukšec (alias Ilma de Murska), hrvatska operna pjevačica († 1889.)
• 8. 2. - Dmitrij Mendeljejev, hemičar i pronalazač († 1907)
• 16. 2. - Ernst Haeckel, biolog, filozof († 1919)
• 23. 2. - Gustav Nachtigal, istraživač Afrike († 1885)
• 17. 3. - Gottlieb Daimler, pionir automobila († 1900)
• 24. 3. - John Wesley Powell, istraživač Amerike († 1902)
• 24. 4. - Juraj Posilović, zagrebački nadbiskup († 1914.)
• 9. 7. - Jan Neruda, književnik († 1891)
• 11. 7. - James Abbott McNeill Whistler, slikar († 1903)
• 19. 7. - Edgar Degas, francuski slikar, grafičar i kipar († 1917.)
• 4. 8. - John Venn, matematičar († 1923)
• 22. 8. - Samuel Pierpont Langley, astronom, pionir avijacije († 1906)
• 31. 8. - Natko Nodilo, povjesničar, političar († 1912)
• 4. 9. - Fran Erjavec, prirodoslovac i književnik († 1887)
• 10. 9. - Franjo Iveković, filolog († 1914)
• 20. 11. - Franjo Kuhač, hrvatski etnomuzikolog i glazbeni povjesničar († 1911.)
• 7. 12. - Baltazar Bogišić, hrvatski znanstvenik, pravni i povijesni pisac († 1908.)
• 16. 12. - Léon Walras, ekonomista († 1910)
• 20. 12. - Károly Than, hemičar († 1908)
• ? - Hadži Lojo (Salih Vilajetović), bošnjački lider († 1887)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1834.

• 17. 1. - Giovanni Aldini, fizičar (* 1762)
• 12. 2. - Friedrich Schleiermacher, teolog (* 1768)
• 29. 4. - Grigore IV Ghica, bivši knez Vlaške (* 1755)
• 20. 5. - Gilbert du Motier de La Fayette, francuski vojnik, učesnik Američke revolucije (* 1757)
• 12. 7. - David Douglas, botaničar (* 1799)
• 25. 7. - Samuel Taylor Coleridge, pesnik (* 1772)
• 7. 8. - Joseph Marie Jacquard, pronalazač programabilnog razboja (* 1752)
• 17. 8. - Husein Gradaščević, bivši vođa Bosanaca (* 1802)
• 9. 9. - James Weddell, moreplovac (* 1787)
• 24. 9. - Pedro I od Brazila i IV od Portugala (* 1798)
• 23. 10. - Fateh Ali-šah Kadžar, iranski šah (* 1772)
• 23. 12. - Thomas Robert Malthus, ekonomista i demograf (* 1766)
• ? - Filip Višnjić, guslar (* 1767)
• ? - Turki bin Abdullah bin Muhammad, saudijski vladar (* 1755)

Literatura

• Rastoder, Šabotić Posavska buna iz 1836. godine^{[mrtav link]}, arhivtk.com
• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)

 

1834 na Wikimedijinoj ostavi