بیل کلینټن

له هغه وړاندې یې له ۱۹۷۹ ز څخه تر ۱۹۸۱ ز کال پورې او بیاځلي له ۱۹۸۳ ز څخه تر ۱۹۹۲ ز کال پورې د ارکنزاس د والي په توګه او له ۱۹۷۷ ز څخه تر ۱۹۷۹ ز کال پورې د ارکنزاس ایالت د لوی څارنوال په توګه خدمت کړی. د دیموکرات ګوند غړی، کلینټن د نوي دیموکرات په توګه هغه مهال وپېژندل شو چې د ده ډېری سیاستونه د معتدله سیاستونو "درېیمې لارې" (Third Way) منعکس کوونکي و. هغه د هیلري کلینټن مېړه دی، چې له ۲۰۰۹ ز څخه یې تر ۲۰۱۳ ز کال پورې د بهرنیو چارو د وزیرې په توګه دنده ترسره کړې او په ۲۰۱۶ ز کال کې له دیموکرات ګوند څخه ولسمشریزو ټاکنو ته نومانده وه.

بیل کلینټن
د شخص معلومات
زیږون نوم
پيدايښت	۱۹ اگسټ ۱۹۴۶
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
ګوند	ديموکراتيک ګوند
ښځه	هيلري کلنټن (۱۱ اکتوبر ۱۹۷۵–)
واک
عملي ژوند
کار/مسلک	سياستوال ډیپلوماټ ليکوال ښوونکی
مورنۍ ژبه	انگليسي
کاروونکي ژبه(ي)	انگليسي
د کړنې څانګه	سياست
کار ورکوونکی	ملگري ملتونه
جايزې
د آزادۍ جایزه (۲۰۰۵) گرمي جایزه  فلاډلفیا لبرټی میډل اکاډمي اف ارچيومينټ د سرو زرو پلاټ جایزه
لاسليک
ويبپاڼه
ويبپاڼه	د تاييدولو سرچينه (انگليسي )
	مخ پر IMDB باندې
سمول

کلینټن په ارکنزاس کې وزېږېد او همالته لوی شو، جورج ټاون پوهنتون ته یې لار ومونده. ،هغه رودز تحصیلي بورس (Rhodes Scholarship) ترلاسه کړ، څو د اکسفورډ پوهنتون په کالج کې زده کړې وکړي، وروسته هغه د یل د قانون له ښوونځي (Yale Law School) نه فارغ شو. هغه له هیلری روډهم سره په یل کې ولیدل؛ دوی په ۱۹۷۵ ز کال کې واده وکړ. د قانون له ښوونځي څخه په فراغت هغه ارکنزاس ته بېرته ستون شو او د لویې څارنوالۍ د څوکۍ لپاره یې ټاکنې وګټلې، ورپسې یې د دوه غیر پرله پسې دورو لپاره د ارکنزاس ایالت د والي په توګه دنده ترسره کړه. د والي په توګه هغه ایالتي روزنیز سیسټم سم او د والیانو د ملي اتحادیې مشري یې وکړه. کلېنټون د ۱۹۹۲ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې د وخت ولسمشر او د جمهوري غوښتونکو نوماند جورج بوش او خپلواک نوماند سوداګر راس پرو (Ross Perot) ته په ماتې ورکولوسره ولسمشرۍ څوکۍ ته لار ومونده. د ۴۶ کلنو عمر لرونکی کلینټن، د امریکا د متحده ایالاتو درېیم ځوان ولسمشر شو.

کلینټن د امریکا د تاریخ په اوږدو کې د سولې پر مهال د اقتصادي ودې د اوږده پړاو مشري پر غاړه لرله. هغه د قانون په بڼه د شمالي امریکا د آزادې سوداګرۍ هوکړه ((NAFTA، له تاوتریخوالي ډکو جرمونو د کنټرول او د قانون پلي کولو قانون لاسلیک کړ، خو د ملي روغتیا پالنې د اصلاحاتو د طرحې په تصویب کې پاتې راغی. له ۴۰ کلونو وروسته د ۱۹۹۴ ز کال په ټاکنو کې د لومړي ځل لپاره دیموکرات ګوند په یو موټي ډول د کانګرس کنټرول ترلاسه کړ. په ۱۹۹۶ ز کال په پریکنده ډول بیاځلي وټاکل شو، دا هغه مهال و چې کلینټن خپل ایدیالوژیک تکامل پیل کړ، ځکه هغه په خپل کورني سیاست کې لا هم محافظه کار وګرځېد او د هوساینې په موخه له اصلاحاتو، د ماشومانو د روغتیا د بیمې له پروګرام او همدارنګه یې په مالي برخو کې د مقرراتو له راکمولو ملاتړ وکړ. نوموړي روث بادر ګینزبرګ (Ruth Bader Ginsburg) او سټیفن بریر (Stephen Breyer) یې د سترې محکمې د غړو په توګه وټاکل. د کلینټن د ولسمشرۍ په درېو وروستیو کلونو کې د کانګرس د بودیجې دفتر له ۱۹۶۹ ز کال څخه وروسته د لومړي ځل لپاره د بودیجې د زیاتوالي خبر ورکړ. د بهرني سیاست په برخه کې یې د بوسنیا او کوسوو په جګړو کې د امریکايي ځواکونو د مستقیمې لاسوهنې امر ورکړ، د ډایټون د سولې هوکړه (Dayton Peace agreement) یې لاسلیک کړه، له صدام حسین سره په مخالفت یې د عراق د آزادۍ قانون (Iraq Liberation Act) لاسلیک کړ، د اوسلو په لومړۍ او د کمپ ډېوېډ په ناستو کې چې د اسرائیلو او فلسطین د سولې په بهیر کې د پرمختګ په موخه جوړې شوې وې، برخه واخیسته، همدارنګه یې د شمالي ایرلنډ د سولې له بهیر سره مرسته وکړه.

د کلینټن د ولسمشرۍ دویمه دوره چې په ۱۹۹۶ ز کال کې پیل شوه، د مونیکا لېونسکي (Monica Lewinsky ) د جنسي ځورونې د رسوايي تر اغېز لاندې وه، هغه مهال چې کلینټن د سپینې ماڼۍ له ۲۲ کلنې کار زده کوونکې مونیکا لېونسکي سره جنسي اړیکې ټینګې کړې. د ۱۹۹۸ ز کال په جنوري کې د هغه د جنسي اړیکو موضوع د رسنیو په سرلیک واوښته. دغې رسوايي د کال په اوږدو کې تر ټولو زیات هغه مهال زور واخیست، کله چې د ډسمبر په ۱۹ مه کلینټن په دې اړه د کانګرس له خوا استیضاح شو، له اندرو جانسن وروسته دویم امریکايي ولسمشر و چې کانګرس استیضاح کړ. دوه هغه استیضاحي موارد چې کانګرس تصویب کړل، په دې بنسټ و چې کلینټن د څېړنو څخه د مخنیوي په برخه کې د ولسمشرۍ له واکونو ګټنه کوله او کلنټن به له قسم کولو وروسته دروغ ویل. راتلونکی کال په سنا کې استیضاحي محاکمه پیل شوه، خو کلینټن له دواړو تورونو څخه ځان پاک ویوست، ځکه سنا ونه شو کولای، د ده د محکومیت په موخه ۶۷ رایې ټولې کړي.

له فرانکلن روزولت وروسته کلینټن په ډېر ګرانښت لرلوسره د ولسمشرۍ د دورې په پوره کېدو سره د ولسمشرۍ دفتر پرېښود. د امریکا د متحده ایالاتو د ولسمشرانو په تاریخي درجه بندي کې د ده ولسمشري په لوړې پوړۍ کې ځای لري، خو له دې سره د هغه شخصي چلن او په ده د جنسي تاوتریخوالي تورونو نوموړی له کلکو څېړنو سره مخامخ کړ. د ولسمشرۍ د دفتر له پرېښودو وروسته، هغه په ګڼ شمېر عامه ویناوو او بشردوستانه چارو کې ونډه لرلې. هغه د نړیوالو ستونزو، لکه:  ایډز او نړیوال ګرمښت څخه د مخنیوي په موخه د کلینټن فونډېشن په نوم بنسټ جوړ کړی. په ۲۰۰۹ ز کال کې هغه د هایتي لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي استازي په توګه وټاکل شو. په ۲۰۱۰ ز کال کې د هایتي د ځمک ښویدنې او زلزلې له پېښې وروسته کلینټن او جورج ډبلیو بوش په ګډه سره د کلینټن بوش هایټي صندوق (Clinton Bush Haiti Fund) په نوم بنسټ جوړ کړ. هغه د دیموکرات ګوند په سیاستونو کې تر اوسه فعال دی، د ۲۰۰۸ ز کال او ۲۰۱۶ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې، هغه د خپلې مېرمنې لپاره ټاکنیز کمپاین وکړ. هغه د ۲۰۱۲ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې له بارک اوباما ملاتړ وکړ.

د معتدله لیبرالیزم یا "درېیمې لارې" پلوي کلینټن، هېواد له مالي پلوه پیاوړی او د نړیوال کېدو په شرایطو کې چې امریکايي ضد ترهګرې ډلې له هېواده بهر پیاوړې کېدلې، په خپلو پښو ودراوه.

کلینټن د خپلې ولسمشرۍ پر مهال له بېلابېلو قوانینو او پروګرامونو ملاتړ وکړ، چې ډېری د هغو د قانون او یا هم اجرائیه قوې له خوا پلي کېدل. د هغه سیاستونه، په ځانګړي توګه د شمالي امریکا د آزادې سوداګرۍ او د سوکالۍ په برخه کې اړوند اصلاحات د حکومتولۍ د معتدلې درېیمې لارې فلسفې ته اړوندېږي. د بودیجې په برخه کې د هغه مالي سیاستونو د بودیجې د کسر په کموالي کې مرسته وکړه. کلینټن د امریکا د تاریخ په اوږدو کې د سولې پر مهال د اقتصادي ودې د اوږده پړاو مشري پر غاړه لرله.

په ۱۹۹۸ ز کال کې د کانګرس د بودیجې دفتر، په بودیجه کې د ۶۹ بیلیونه ډالرو د زیاتوالي، په ۱۹۹۹ ز کال کې د ۱۲۶ بیلیونه ډالرو او په ۲۰۰۰ ز کال کې د ۲۳۶ بیلیونه ډالرو د زیاتوالي خبر ورکړ، د کلینټن د ولسمشرۍ په درېو وروستیو کلونو کې په بودیجه کې د ثبت شوي زیاتوالي له مخې، هر کال د ملي پورونو د ورکړې ناخالصه ملي کچه زیاته شوه. د مالي کال په وروستیو کې (سپتمبر ۳۰ مه) د هرو درېو کلونو لپاره د بودیجې زیاتوالی ثبت شوی، د امریکا د متحده ایالاتو د مالیې وزارت د راپورونو له مخې په ۱۹۹۷ ز کال کې د ناخالصه ملي پورونو د ورکړې کچه ۵.۴۱۳ تریلیونه ډالر، په ۱۹۹۸ ز کال کې ۵.۵۲۶ تریلیونه ډالر، په ۱۹۹۹ ز کال کې ۵.۶۵۶ تریلیونه ډالر او په ۲۰۰۰ زکال کې ۵.۶۷۴ تریلیونه ډالر ښوول شوې. په داسې حال کې چې د بودیجې د مدیریت دفتر د هر کال په پای کې (د دسمبر ۳۰ مه) کې د ناخالصه پورونو کچه، په ۱۹۹۷ ز کال کې ۵.۳۶۹ تریلیونه ډالر، په ۱۹۹۸ ز کال کې ۵.۴۷۸ تریلیونه ډالر، په ۱۹۹۹ ز کال کې ۵.۶۰۶ تریلیونه ډالر او په ۲۰۰۰ ز کال کې ۵.۶۲۹ تریلیونه ډالر اټکل کړې وه. د ولسمشرۍ د دورې له پای ته رسېدو وروسته، هغه د نیویارک د چاپاکوا (Chappaqua, New York) 15 Old House Lane سیمې ته وکوچېد، څو خپلې مېرمنې ته له نیویارک څخه د امریکا د متحده ایالاتو سنا ته د لارموندنې په موخه د استوګنې شرایط برابر کړي.

په لس کلنۍ کې هغه د ارکنزاس په هاټ سپرېنګ (Hot Springs, Arkansas) کې په پارک پلېس باپتېست (Park Place Baptist ) کلیسا کې د تعمید غسل (د عیسویانو اړوند غسل دی) وکړ او د باپتیست کلیسا د غړي په توګه پاتې شو.

د ۱۹۷۵ ز کال د اکتوبر په ۱۱ مه، د ارکنزاس په فایتوېل (Fayetteville, Arkansas) کې یې له هیلری روډهم (Hillary Rodham) سره، چې په یل پوهنتون کې د زده کړو پر مهال یې له هغې سره لیدلي و، واده وکړ. دوی د چیلسیا کلینټن (Chelsea Clinton) په نوم یوه لور لري، چې د ۱۹۸۰ ز کال د فبروري په ۲۷ مه زېږېدلې. هغه د چلیسیا د درېو بچیانو نیکه دی.