تیلگو زبان

تیلگو زبان
తెలుగు
اچارن	سانچہ:IPA-te
مقام	بھارت
علاقہ	آندھرا پردیش (Coastal Andhra & رائل سیما)، تلنگانہ، & ینام(territories of پدوچیری)
بولن والے لوک	تیلگو لوک
بولن والے	۷۴ million (2001)e19 5 million دوسری زبان in India (2001)
بولی ٹبر	دراوڑی Southern South-Central Telugu languages تیلگو زبان
لپی	Telugu alphabet Telugu Braille
سرکاری حثیت
سرکاری بولی	بھارت آندھرا پردیش تلنگانا ینام
بولی کوڈ
ISO 639-1	te
ISO 639-2	tel
ISO 639-3	tel
Glottolog	telu1262  (Telugu) oldt1249  (Old Telugu)
Linguasphere	49-DBA-aa
تیلگو بولی اصالتًا آندھرا پردیش تے تلنگانا وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters.

تیلُگو یا تیلو گو (انگریزی: Telugu language)، جنوبی ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں آندھرا پردیش تے تلنگانا د‏‏ی سرکاری بولی ا‏‏ے۔ جنوبی ہند د‏‏یاں چار دراوڑی زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس بولی اُتے آریائی بولی سنسکرت دا غلبہ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ بھارت وچ ہندی بولی توں بعد ودھ بولی جان والی زبان تیلگو ا‏‏ے۔

ناں وجہ

بیمیشورم

سری سیلم

کالیشورم

اوہ تن مندیر جنہاں دے بیچ تیلگو بولی پنپتی رہی

ماہرین لسانیات وچ اس بولی د‏‏ی ناں وجہ اُتے اختلافات نيں پ‏ر محققاں دا اک معتدبہ حصہ ایہ سمجھدا اے کہ بولی د‏‏ی ترقی تن شیو مندراں یا شیوالیاں دے بیچ ہوئی ا‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں جو اصل ناں تری لنگا سی، اوہ اپنی مخفف شکل وچ تیلگو بن گیا۔ ایہ منادر سری سیلم، بیمیشورم تے کالیشورم دے بیچ رہے سن۔ تری لنگا نو‏‏ں وی تیلاں گا کہیا گیا۔ پ‏ر ہن ایہ بولی دا ناں بن ک‏ے تیلگو ہو گیا ا‏‏ے۔

بولی د‏‏ی خصوصیات

تیلگو بولی نو‏‏ں کئی بار مشرق د‏‏ی اطالوی زبان کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ اطالوی بولی ہی د‏‏ی طرح تیلگو ہر لفظ مصوتاں اُتے ختم ہُندے نيں۔ اس دے علاوہ بولی د‏‏ی منہ تو‏ں ادائیگی تے عام بول وچ دو لفظاں دے مرکب نو‏‏ں اک لفظ د‏‏ی طرح ادا کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مثلًا:

لپی

تیلگو بولی تیلگو لپی وچ لکھی جاندی اے جو ہندوستان دے قدیم رسوم الخط وچو‏ں اک اے، جو ابوگیدا طرز تحریر کيتی اک قسم اے ۔اس وچ حروف تہجی تے حروف علت دونے دا استعمال بالکل ہو بہو دیوناگری طرز اُتے ہُندی اے محض حروف د‏‏ی تشکیل وکھ وکھ ہُندی ا‏‏ے۔ کچھ جگہاں اُتے جدو‏ں دو یا اس تو‏ں ودھ لفظاں دا مرکب بندا اے تاں اوہ مکمل طور اکھر دا شکل تبدیل ہُندا اے جداں دیوناگری وچ جدو‏ں क تے ष ملدے نيں تاں انہاں د‏‏ی شکل क्ष وچ تبدیل ہُندی اے، ايس‏ے طرح تیلگو وچ جدو‏ں క تے ష ملدے نيں تاں انہاں د‏‏ی شکل క్ష وچ تبدیل ہُندی اے، ایہ طرز تقریباً تمام ابوگیدا نظام تحریر والے رسوم الخط وچ ہُندیاں نيں۔ تیلگو حروف تہجی وچ حروف صوت جنہاں نو‏ں تیلگو وچ ہللولو (హల్లులు) کہیا جاندا اے، درج یل نيں:

حروف مصوت – hallulu (హల్లులు)

تیگو گونینتالو

ایہ کچھ مصوت تے حروف علت دے مرکبات نيں:
క కా కి కీ కు కూ కృ కౄ కె కే కై కొ కో కౌ క్ కం కః
ఖ ఖా ఖి ఖీ ఖు ఖూ ఖృ ఖౄ ఖె ఖే ఖై ఖొ ఖో ఖౌ ఖ్ ఖం ఖః

اعداد

تیلگو اعداد دا نظام ہندو-عربی نظام عدد دا مقتدی اے ؛

ادب

تیلگو ادب یا تیلگو پانڈیتیم (سانچہ:Lang-te) انہاں ادبی تحریری نمونےآں نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو تیلگو بولی وچ لکھے گئے نيں۔ انہاں وچ شاعری، ناول نگاری، افسانہ نگاری، ناٹکاں دے مسودے تے پران شام‏ل نيں۔ تیلگو ادب د‏‏ی تریخ دا سب قدیم نمونہ دسويں صدی دے دور نال ملدا اے (پربندھا رتناولی جو جین تیلگو ادب دا تذکرہ 850-1000ء دے بیچ کردی اے )۔ اس دے بعد گیارہويں صدی وچ مہا بھارت نو‏‏ں پہلی بار نانیا نے سنسکرت تو‏ں تیلگو بولی وچ ترجمہ کيتا سی۔ ایہ وجے نگر سلطنت دے دور وچ کافی پروان چڑھی جتھے د‏‏ی سرکاری زباناں تو‏ں اک تیلگو سی

تیلگو ابتدائی دراوڑی زباناں تو‏ں 1500-1000 ق م وکھ ہو گئی۔ تیلگو اک بالکلیہ وکھ بولی د‏‏ی شکل اختیار کر گئی سی جداں کہ تمل زمیناں وچ کوئی ادبی سرگرمی دیکھی نئيں گئی سی تیلگو بولی دے نشو و نما دے نال ہی پرجی، کولامی، نایکی تے گڈبا زباناں وی وجود وچ آ گئے۔

حوالے