Mniszek (Taraxacum F.H.
Wigg.) – takson krytyczny w randze rodzaju z rodziny astrowatych (Asteraceae). Liczy ponad 3500 mikrogatunków na całej kuli ziemskiej. W Polsce występuje ok. 400 drobnych gatunków, rozpoznawanych tylko przez specjalistów taraksakologów. Gatunki te zebrane są w sekcje, które w popularnych opracowaniach z grubsza odpowiadają gatunkom zbiorowym. Ze względu na pewne podobieństwo morfologiczne bywa mylony z mleczem.
Mniszek pospolity | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | mniszek |
Nazwa systematyczna | |
Taraxacum F.H. Wigg. Prim. Fl. Hols. 56. 29 Mar 1780 | |
Typ nomenklatoryczny | |
Rodzaj ma zasięg kosmopolityczny – występuje na całym świecie. Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w strefie klimatu umiarkowanego oraz w górach.
Przeważnie są roślinami apomiktycznymi. Podstawowa liczba chromosomów x=8. Bardzo częste są triploidy. Zawierają sok mleczny.
Za kolebkę rodzaju Taraxacum uważany jest rejon Centralnej Azji, zaś na temat czasu powstania tego rodzaju istnieją dwie hipotezy, mówiące, że rodzaj wyewoluował w pierwszej połowie miocenu lub w kredzie.
Niezależnie od czasu i miejsca powstania, w dalszym różnicowaniu ważną rolę odegrały procesy hybrydyzacji i poliploidyzacji, których wynikiem było pojawienie się diplosporii z partenogenetycznym rozwojem zarodka i autonomicznym powstaniem bielma. Z kolei powstała apomiksja pomogła utrwalić liczne mieszańce i mutacje.
Taki obraz ewolucji jest dodatkowo zaciemniany przez to, że:
W efekcie wyciąganie wniosków na podstawie badań molekularnych jest bardzo trudne, zaś opieranie się na morfologii czy cytologii także może łatwo prowadzić do błędnych wniosków. Drugie założenie opiera się na stwierdzeniu, że najstarsze filogenetycznie są sekcje rozmnażające się wyłącznie w sposób płciowy i jednocześnie mające takie cechy prymitywne jak:
W obrębie rodzaju wprowadzono podział na:
Pomiędzy plejstocenem a holocenem doszło do powstania mieszańców, które dały początek większości współczesnych sekcji. Przypuszcza się, że niektóre grupy apomiktyczne mogły powstać bez jakiegokolwiek udziału procesów płciowych, wyłącznie na drodze mutacji i apomiksji (np. Hamata).
Rodzajowa nazwa naukowa Taraxacum pojawia się w piśmiennictwie średniowiecznym i pochodzi prawdopodobnie z arabskiego tharakchakon, co oznacza roślinę o gorzkim smaku. Innym możliwym źródłosłowem jest grecka nazwa zapalenia oczu – taraksis, na które miał być stosowany.
Istnieje szereg propozycji pochodzenia nazwy łacińskiej:
Polskie nazwy nawiązujące do głowy mnicha lub popa są kalką językową nazwy caput monachi, którą nadał Otto Brunfels w 1530. Bierze się ona z wyglądu dna koszyczka po zdmuchnięciu owoców – białego i nagiego, otoczonego wieńcem zeschłych listków okrywy, co przypomina tonsurę.
Różne inne nazwy spotyka się w różnych regionach Polski:
Systematyka mniszków jest skomplikowana i cały czas aktualizowana z następujących powodów:
Hedypnois Scopoli
Taraxacum Zinn = Leontodon L.
Angiosperm Phylogeny Website adaptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002, z późniejszymi uzupełnieniami. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Taraxacum należy do plemienia Cichorieae Lam. & DC., podrodziny Cichorioideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych.
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl.), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), plemię Taraxaceae D. Don., rodzaj mniszek (Taraxacum F.H. Wigg.).
Alpestria*, Alpina*, Antarctica, Arctica, Australasica, Biennia, Borea*, Borealia, Boreigena, Borysthenica, Calanthodia, Celitica*, Confusa, Coronata, Crocea, Cucullata, Dioszegia, Dissecta, Epyramidata, Erythrocarpa*, Erythrosperma*, Fontana*, Glabra, Glacialia, Haemantha, Hamata*, Kashmirana, Leucantha, Macrocornuta, Macrodonta*, Mexicana, Mongolica, Naevosa*, Obliqua, Obovata, Oligantha, Orientalia, Pachera, Palustria*, Parvula, Piesis*, Porphyrantha, Primigenia, Qaisera, Rhodocarpa, Scariosa, Sonchidium, Spectabilia, Stenoloba, Suavia, Subvulgaria, Taraxacum*, Tibetana, Wendelboa
Gwiazdką (*) oznaczono sekcje występujące w Polsce (w zależności od klasyfikacji T. tenebricans do sect. Taraxacum lub sect. Macrodonta jest ich 13 lub 14). Ponadto (w Polsce) sect. Piesis obejmuje jeden gatunek (T. bessarabicum) do tej pory niepotwierdzony. Również do tej pory nie udało się odnaleźć T. praestans z sect. Naevosa (także jedyny w swojej sekcji).
W starszych ujęciach systematycznych sekcja Taraxacum występowała jako Ruderalia. We florze Polski jest ona najliczniejsza w gatunki.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Mniszek (roślina), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.