Marchew Zwyczajna: Gatunek rośliny

– gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest rośliną bardzo pospolitą.

Marchew zwyczajna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	marchew
Gatunek	marchew zwyczajna
Nazwa systematyczna
Daucus carota L. Sp. Pl. 242. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wiki Commons

Liście
Liście 2 lub 3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie.
Łodyga
Wzniesiona, rozgałęziona, pusta wewnątrz. Jest bruzdowana i szorstko owłosiona.
Kwiaty
Małe, białe, zebrane u szczytu rośliny w baldach złożony z pierzastymi pod baldachem i trójwrębnymi pod baldaszkami pokrywami. Znajdujące się na jego obrzeżu baldaszki mają dłuższe szypułki, wskutek czego powierzchnia baldachu jest wklęsła. Środkowy kwiat w baldaszku jest ciemnopurpurowy. Drobne kwiaty są w większości promieniste, jedynie kwiaty brzeżne są niesymetryczne – mają 2 płatki mniejsze, a 3 większe. Wewnątrz pojedynczego kwiatu jeden słupek z dwiema szyjkami i dolną zalążnią oraz 5 pręcików. Niektóre baldaszki w środku kwiatostanu zawierają wyłącznie kwiaty męskie.
Owoc
Rozłupnia, rozpadająca się na 2 jednonasienne rozłupki.
Korzeń
Spichrzowy – ma rozbudowany miękisz spichrzowy, służący do magazynowania substancji pokarmowych. W zależności od odmiany – od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego (najbogatszego w karoten) i purpurowego. Jadalny. U roślin dziko rosnących biały do kremowego.

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. W klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji roślina tworzy różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem, roślina wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera. Kwitnie od czerwca do jesieni, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria). Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenatheretalia. Liczba chromosomów 2n = 18.

Gatunek jest bardzo zmienny – wyróżnia się szereg podgatunków spośród których w Polsce spotyka się co najmniej dwa:

• Daucus carota L. subsp. carota – podgatunek nominatywny występujący w Polsce w stanie dzikim
• Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. sativus Hoffm. – marchew uprawna
• Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. atrorubens Alef – marchew czarna (marchew uprawna odmiany czarnej, typ fioletowy)

Inne podgatunki:

• Daucus carota L. subsp. azoricus Franco
• Daucus carota L. subsp. cantabricus A. Pujadas
• Daucus carota L. subsp. commutatus (Paol.) Thell.
• Daucus carota L. subsp. drepanensis (Arcang.) Heywood
• Daucus carota L. subsp. fontanesii Thell.
• Daucus carota L. subsp. gadecaei (Rouy & E. G. Camus) Heywood
• Daucus carota L. subsp. gummifer (Syme) Hook. f.
• Daucus carota L. subsp. halophilus (Brot.) A. Pujadas
• Daucus carota L. subsp. hispanicus (Gouan) Thell.
• Daucus carota L. subsp. major (Vis.) Arcang.
• Daucus carota L. subsp. majoricus A. Pujadas
• Daucus carota L. subsp. maritimus (Lam.) Batt.
• Daucus carota L. subsp. maximus (Desf.) Ball
• Daucus carota L. subsp. parviflorus (Desf.) Thell.
• Daucus carota L. subsp. rupestris (Guss.) Heywood

 

Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.

W klasyfikacji urzędowej Unii Europejskiej marchew uznawana jest za warzywo. Ponieważ jednak w Portugalii marchew używana jest do wyrobu dżemów, w rozumieniu dyrektywy ustalającej parametry ich produkcji, marchew należy traktować jak owoc.

Wartość odżywcza

• Korzeń marchwi zawiera odżywcze węglowodany, białko, liczne karoteny (1,656 witaminy A oraz 9,938 mg β-karotenu), olejek lotny, witaminy B₁ i B₂ (0,06 mg), B₆, C (6-10 mg), E, H, K, PP (0,05 mg) oraz wapń, żelazo, miedź i fosfor, a także pektyny.

Właściwości lecznicze

W marchwi występującej w środowisku naturalnym wykryto 2-himachalen-6-ol, a także związki fenolowe. Substancje te wywołują efekt hepatoprotekcyjny oraz unieczynniają reaktywne formy tlenu.

• olej z marchewki
• Marchew pastewna

• Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.brak strony w książce
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.brak strony w książce