ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲਾ (ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰਾਲਾ), ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਸਿਖਰ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਲਈ ਤਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਖੇਤਰ ਖੇਤੀ, ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਮੁਖੀ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰੀ ਰਾਧਾ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਗਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪਰਸੋਤੰਬਾਏ ਰੁਪਾਲਾ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਹਨ।
ਏਜੰਸੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
---|---|
ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ | ਭਾਰਤ ਦੀ ਗਣਰਾਜ |
ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ | ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਭਵਨ ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਰੋਡ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ |
ਸਾਲਾਨਾ ਬਜਟ | ₹41,855 crore (US$5.2 billion) (2017-18 est.) |
ਮੰਤਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ |
|
ਵੈੱਬਸਾਈਟ | agriculture |
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੱਧੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਗੈਰ-ਖੇਤੀ ਸੈਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜੀਂਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਨਖਾਹ ਸਾਮਾਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ - ਜਿਸ ਵਿੱਚ 52.1% ਆਬਾਦੀ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 2009-10 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਜਤਨਾਂ ਨੇ 2010-11 ਦੌਰਾਨ 244.78 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਅਨਾਜ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨਵੀਆਂ ਵਿਕਸਤ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਤਕਨਾਲੌਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਟਰਾਂਸਫਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਸਕੀਮਾਂ ਅਧੀਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਮ ਐੱਮ ਪੀ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਿਕਾਰਡ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੋਰ ਕਾਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਵਧੀ ਹੋਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ ਰਾਹੀਂ ਲਾਹੇਵੰਦ ਭਾਅ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਇਸ ਲਈ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਸਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਲਈ ਜੂਨ 1871 ਵਿੱਚ ਮਾਲ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਵਣਜ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤਕ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮਾਮਲੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਨ।
1881 ਵਿਚ, ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਮਾਲੀਏ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਮਾਲ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ, 1947 ਵਿਚ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਵਿਭਾਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਮੁਖੀ, ਤਿੰਨ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਹਨ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ ਹੈ, ਜੋ 2007 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੌਮੀ ਵਿਕਾਸ ਕੌਂਸਲ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਆਉਟਪੁੱਟ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ, ਬਿਹਤਰ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਫੰਡ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। 2009-10 ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਲਈ ਕੁੱਲ ਬਜਟ 38,000 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।
ਮੰਤਰਾਲਾ "ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਅੰਕੜੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ" ਦੀ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਛਾਪਦਾ ਹੈ " ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਤਸਵੀਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ, ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ (ਰਾਜ-ਆਧਾਰਿਤ ਅਤੇ ਫਸਲ-ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਸਮੇਤ), ਦਿਹਾਤੀ ਆਰਥਿਕ ਸੂਚਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਆਦਿ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ 2014 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਨਾਮ | ਪੋਰਟਰੇਟ | ਦਫ਼ਤਰ ਦੀ ਮਿਆਦ | ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ | ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ | ਹਵਾਲਾ | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ਰਾਜੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ | 1946 | 1947 | ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ | ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ | |||
ਜੈਰਾਮਦਾਸ ਦੌਲਾਤਰਾਮ | 1948 | 1952 | |||||
ਪੰਜਾਬਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ | 1952 | 1962 | |||||
ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ | 1963 | 1964 | |||||
ਚਿਦੰਬਰਮ ਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ | 1964 | 1966 | ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ | ||||
ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ | 1967 | 1970 | ਇੰਦਿਰਾ ਗਾਂਧੀ | ||||
ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ | 1974 | 1977 | |||||
ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ | 24 ਮਾਰਚ 1977 | 20 ਜੂਨ 1977 | ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ | ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ | |||
ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ | 1977 | 1979 | |||||
ਰਾਓ ਬਰੇਂਦਰ ਸਿੰਘ | 14 ਜਨਵਰੀ 1980 | 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 | ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ | ਇੰਦਿਰਾ ਗਾਂਧੀ | |||
ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ | 1984 | 12 ਮਈ 1986 | ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ | ||||
ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | 12 ਮਈ 1986 | 14 ਫਰਵਰੀ 1988 | |||||
ਭਜਨ ਲਾਲ | 1988 | 1989 | |||||
ਚੌਧਰੀ ਦੇਵੀ ਲਾਲ | 2 ਦਸੰਬਰ 1989 | 10 ਨਵੰਬਰ 1990 | ਜਨਤਾ ਦਲ | ਵੀ ਪੀ ਸਿੰਘ | |||
ਬਲਰਾਮ ਜਾਖੜ | 1991 | 1996 | ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ | P. V. Narasimha Rao | |||
ਸੂਰਜ ਭਾਨ | 16 May 1996 | 1 ਜੂਨ 1996 | ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ | ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਬਾਜਪਾਈ | |||
ਐਚ ਡੀ ਡੀਵੇ ਗੌੜਾ | 1 June 1996 | 10 ਮਈ 1996 | ਜਨਤਾ ਦਲ | H. D. Deve Gowda | |||
ਚਤੁਰਾਨਨ ਮਿਸ਼ਰਾ | 10 July 1996 | 19 ਮਾਰਚ 1998 | ਭਾਰਤੀ ਕਮਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ | H. D. Deve Gowda | |||
I. K. Gujral | |||||||
ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ | 22 November 1999 | 3 ਮਾਰਚ 2000 | ਜਨਤਾ ਦਲ | ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਬਾਜਪਾਈ | |||
ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ | 27 May 2000 | 21 ਜੁਲਾਈ 2001 | ਜਨਤਾ ਦਲ | ||||
ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ | 22 July 2001 | 24 ਮਈ 2003 | ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੋਕ ਦਲ | ||||
ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ | 99x99px | 2003 | 2004 | ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ | |||
ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ | 23 ਮਈ 2004 | 26 ਮਈ 2014 | ਨੈਸ਼ਨਿਲਸਟ ਕਾਂਗ੍ਰੇਸ ਪਾਰਟੀ | Manmohan Singh | |||
ਰਾਧਾ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ | frameless|100x100px | 26 ਮਈ 2014 | Incumbent | ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ | ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ |
This article uses material from the Wikipedia ਪੰਜਾਬੀ article ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲਾ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ CC BY-SA 4.0 ਹੇਠ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ਪੰਜਾਬੀ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.