ਖਰੜ: ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ

ਖਰੜ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਂਡੂ ਕਾਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਰਾਕਸ਼ਸ ਦਾ ਨਾ

ਪੁਰਾਣੀ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਖਰੜ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਇਕ ਆਦਮਖੋਰ ਰਾਕਸ਼ਸ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾ ਖਰੜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਥਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਰਾਕਸ਼ਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਰਦਈ ਸੀ ਜੋ ਆਦਮੀ ਦੀ ਗਰਦਨ ਵੱਢ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅੰਤੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਵਗਾਹ ਕੇ ਮਾਰਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਉਹ ਸਿਰ ਨੂੰ ਵਗਾਹ ਕੇ ਮਾਰਦਾ ਸੀ ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਮੁੰਡੀ ਖਰੜ ਪੈ ਗਿਆ।

ਪਾਂਡੂ ਕਾਲ

ਜਦੋ ਪਾਂਡੂ ਆਪਣੇ ਵਣਵਾਸ ਸਮੇਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾ ਉਹ ਖਰੜ ਵਿਚ ਵੀ ਆਏ। ਅਤੇ ਇਥੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖਰੜ ਫੇਰੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਇਕ ਮੰਦਰ ਵੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਸਿੱਖ ਕਾਲ

ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨੋਵੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਖਰੜ ਤੋਂ ਹੀ ਲੰਘ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਲਈ ਗਏ ਸਨ ਕਿਊਕਿ ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹ ਰਾਹ ਇਥੋਂ ਹੀ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਬਣੇ ਨੇੜਲੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਇਸ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਖਰੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੱਪੜਚਿੜੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਹੀ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੂੰ ਜੰਗ ਵਿਚ ਹਰਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋ ਇਸਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦਾ ਇਕ ਬੁਰਜ ਐਂਡ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਮਾਰਕ ਵੀ ਉਸਾਰਿਆ ਹੈ।

ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕਾਲ

ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਇਹ ਅੰਬਾਲਾ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸਨੂੰ ਤਹਿਸੀਲ ਪੱਧਰ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਵਿਚ ਅੱਜ ਦੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਮੁਹਾਲੀ, ਪੰਚਕੁਲਾ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਸਮੇਤ ਖਰੜ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਹੁਣ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਸੀ।

ਖਰੜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 30 °44′N 76°39′E / 30.74, 76.65 ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਤਕਰੀਬਨ 297 ਮੀਟਰ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਮੁੱਖ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵੀ ਲੋਕ ਬੋਲ ਲੇਂਦੇ ਹਨ।

ਇਥੇ ਪੁਆਦੀ ਉਪਬੋਲੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਪੁਆਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਉਪਬੋਲੀ ਦਾ ਫਰਕ:

ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ: ਕਿ ਹਾਲ ਹੈ ?
ਪੁਆਦੀ ਉਪਬੋਲੀ: ਕਿਆ ਹਾਲ ਹੈ?

ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ: ਇਹ ਤੂੰ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਕੀਤਾ?
ਪੁਆਦੀ ਉਪਬੋਲੀ: ਇਹ ਤੂੰ ਕੈਕਣਾ ਕੀਤਾ?

ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ: ਇਸਨੂੰ ਇਦਾਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਪੁਆਦੀ ਉਪਬੋਲੀ: ਇਸਨੂੰ ਐਕਣਾਂ ਕਰੀਦਾ।

ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ: ਇਸਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖਦੇ।
ਪੁਆਦੀ ਉਪਬੋਲੀ: ਇਸਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਗੱਭੇ ਰੱਖਦੇ।

ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ: ਤੂੰ ਕੱਲ ਕੀ ਕਰਦਾ ਸੀ?
ਪੁਆਦੀ ਉਪਬੋਲੀ: ਤੂੰ ਕੱਲ ਕਿਆ ਕਰਦਾ ਤਾ?

ਖਰੜ ਦਾ ਮੁਖ ਧਰਮ ਸਿਖ ਧਰਮ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ, ਇਸਲਾਮ, ਇਸਾਈ ਅਤੇ ਜੈਨ ਵੀ ਏਥੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖਰੜ ਚ 71.3% ਸਿੱਖ, 28.1% ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ 0.6% ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

2001 ਦੀ ਗਣਨਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਖਰੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 39,410, ਮਰਦ 46% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 54% ਹਨ। ਖਰੜ ਚ 75% ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਲੋਕ ਹਨ। 11% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੈ।

• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁ: ਸਿੰਘ ਸਭਾ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲੀ ਦਫਤਰ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕਲਗੀਧਰ ਸਾਹਿਬ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੋੜੀ ਸਾਹਿਬ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਨਗਰ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਮਾਰਗ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤ ਰਾਵੀਦਾਸ ਜੀ
• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗਬਹਾਦੁਰ ਸਾਹਿਬ
• ਇਮਲੀ ਵਾਲਾ ਮੰਦਿਰ
• ਸਾਈ ਬਾਬਾ ਮੰਦਿਰ
• CNI ਗਿਰਜਾਘਰ
• ਬੀਬੀ ਜੀ ਦਾ ਮੰਦਿਰ
• ਅੰਬਿਕਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ
• ਭਗਤ ਘਾਟ ਮੰਦਿਰ
• ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਿਵ ਸਾਈ ਮੰਦਿਰ
• ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਲਾ ਖੂਹ
• ਜੈਨ ਮੰਦਿਰ
• ਮੈਮਨ ਮਸਜਿਦ
• ਈਦ ਗਾਹ
• ਮਾਤਾ ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ
• ਮਹਾਦੇਵ ਮੰਦਿਰ
• ਪੀਰ ਮਜ਼ਾਰ
• ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ

• ਖਾਲਸਾ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ
• ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮੇਮੋਰਿਆਲ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
• ਹੈਂਡਰਸਨ ਜੁਬਲੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
• ਹੈਂਡਰਸਨ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
• ਵਿਕਰਮ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ
• ਸੇੰਟ ਇਜਰਾ ਸਕੂਲ
• ਸੇੰਟ ਮੋੰਤੇਸਤਰੀ ਸਕੂਲ
• ਲਿਟਲ ਬਲੋਜਾਮ ਸਕੂਲ
• ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਸਕੂਲ(ਖਾਨਪੁਰ)
• ਕ੍ਰਿਸਚਨ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ
• ਨਾਮਦੇਵ ਹਾਈ ਸਕੂਲ
• ਇੰਡਸ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ
• ਨੇਤਾ ਜੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ
• ਟੇਗੋਰ ਨਿਕੇਤਨ ਸਕੂਲ
• ਏ: ਪੀ: ਜੇ: ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ(ਮੁੰਡੀ ਖਰੜ)
• ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਫ਼ਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ
• ਗਿਆਨ ਜੋਤੀ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ(ਮੋਹਾਲੀ)