ਇਲਤੁਤਮਿਸ਼

ਇਲਤੁਤਮਿਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ - ਤਾਜੁਦਦੀਨ ਯਲਦੌਜ ਅਤੇ ਨਾਸੀਰੁੱਦੀਨ ਕੁਬਾਚਾ। ਇਹ ਦੋਨਾਂ ਗੌਰੀ ਦੇ ਦਾਸ ਸਨ। ਯਲਦੌਜ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਗਜਨੀ ਦਾ ਅੰਗ ਭਰ ਮਾਨਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗਜਨੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਐਬਕ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਲਤੁਤਮਿਸ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਯਲਦੌਜ ਦੇ ਨਾਲ ਤਰਾਇਨ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯਲਦੌਜ ਹਾਰਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗਜਨੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਸਕ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਨਿੱਜੀ ਦਾਅਵਾ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਕੁਬਾਚਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਹਾਲਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਸੰਨ 1217 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕੁਬਾਚਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੂਚ ਕੀਤਾ। ਕੁਬਾਚਾ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਕੀਤੇ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਇਲਤੁਤਮਿਸ਼ ਉਸ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੰਸੂਰਾ ਨਾਮਕ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉੱਤੇ ਉਸਨੇ ਕੁਬਾਚਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾਂ ਹੋ ਗਿਆ। ਉੱਤੇ ਸਿੰਧ, ਮੁਲਤਾਨ, ਉੱਛ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਸਾਗਰ ਦੁਆਬ ਉੱਤੇ ਕੁਬਾਚਾ ਦਾ ਕਾਬੂ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੰਗੋਲਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਲਤੁਤਮਿਸ਼ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੁਬਾਚਾ ਤੋਂ ਹੱਟ ਗਿਆ ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੁਬਾਚਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਹਰਾਇਆ ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੁਬਾਚਾ ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਕਰ ਮਰ ਗਿਆ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਲੋਂ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਹ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਸ਼ਾਸਕ ਹੋਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਵੀ ਸੀ।