لبيا: اتر آفريڪا ۾ ملڪ

لبيا جون سرحدون اتر ۾ ميڊيٽرينين سمنڊ، اوڀر ۾ مصر، ڏکڻ اوڀر ۾ سوڊان، ڏکڻ ۾ چاڊ، ڏکڻ ۾ نائجر، اولهه ۾ الجزائر ۽ اتر اولهه ۾ تيونس سان لڳن ٿيون. لبيا ٽن تاريخي علائقن، تريپولينيا، فيزان ۽ سائرینيڪا تي مشتمل آهي. لڳ ڀڳ 18 لک چورس ڪلوميٽر (7,00,000 چورس ميل) جي ايراضيءَ سان، هي آفريڪا ۽ عرب دنيا ۾ چوٿين نمبر تي وڏو ملڪ آهي، ۽ دنيا ۾ 16 نمبر وڏو ملڪ آهي. ليبيا, پنھنجي شهر گت جي ڏکڻ ۾ 32,000 چورس ڪلوميٽر ڏکڻ اوڀر الجزائر جي زمین جو دعوی پڻ ڪري ٿو. لیبيا جي آبادي 70 لک کان مٿي آهي. ملڪ جو سرڪاري مذهب اسلام آهي، ليبيا جي آبادي جو 96.6٪ سني مسلمان آهي. لیبيا جي سرڪاري ٻولي عربي آهي، جنهن ۾ لیبيا جي عربی ٻولي تمام گهڻي ڳالهائي وڃي ٿي. لیبيا جي آبادي جي اڪثريت عرب آهي. سڀ کان وڏو شهر ۽ راڄڌاني، طرابلس، اتر اولهه لیبيا ۾ واقع آهي۔

رياست ليبيا دولة ليبيا
جھنڊو قومی نشان
ترانو: ليبيا، ليبيا، ليبيا
Location of Libya (dark green) in northern Africa
گادي جو هنڌ	طرابلس 32°52′N 13°11′E / 32.867°N 13.183°E / 32.867; 13.183
سڀ کان وڏو شهر	طرابلس
دفتري ٻوليون	عربی
مقامی عربی	لیبیئن عربی
نسلي گروھ (1999ع)	سانچو:Tree list عرب %92 بربر %5 بیا %3 سانچو:Tree list/end
مذهب (2020)	سانچو:Tree list 96.6% Islam (official) 2.7% Christianity 0.7% others سانچو:Tree list/end
مقامي آبادي	لیبیئن
حڪومت	Unitary republic under a provisional unity government
• Chairman of the Presidential Council	محمد المینفی
• Vice Chairman of the Presidential Council	موسی الڪوني
• Prime Minister	عبدالحمید دبیبیہ of the Government of National Stability}}
• Speaker of the House of Representatives	عقیل صالح عیسی
مقننه	House of Representatives
Independence from Italy
• Independence declared	10 February 1947
• Kingdom established	24 December 1951
• Coup d'état by Muammar Gaddafi	1 September 1969
• Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya	2 March 1977
• First Libyan Civil War	17 February 2011
• NATO invasion of Libya	19 March 2011
• End of Second Libyan Civil War	23 October 2020
پکيڙ
• جملي	1٬759٬541 km2 (679٬363 sq mi) (16ھون)
آبادي
• 2023ع اندازو	72,52,573 (106ھون)
•  گھاٽائي	3.74 /km2 (9.7 /sq mi) (218ھون)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2024ع لڳ ڀڳ
• ڪل	$183.39 billion (75ھون)
• في سيڪڙو	$26,528 (71ھون)
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ )	2024ع لڳ ڀڳ
• ڪل	$43.949 billion (93ھون)

ليبيا برونز جي آخر دور کان وٺي بربرن طرفان آباد ڪيو ويو آهي. بربر ايبرو موروسين ۽ ڪئپسين ثقافتن جو اولاد آهن. ڪلاسيڪي آڳاٽي دور ۾، فونيشين اولهه لیبيا ۾ شهر رياستون ۽ واپاري پوسٽون قائم ڪيون، جڏهن ته اوڀر ۾ ڪيترائي يوناني شهر قائم ٿيا. لیبيا جا حصا مختلف طرح سان ڪارٿيجینئین، فارسين ۽ يونانين جي حڪومت ۾ هئا، ان کان اڳ جو سڄو علائقو رومن سلطنت جو حصو بڻجي ويو. لیبيا عيسائيت جو ابتدائي مرڪز هو. مغربي رومن سلطنت جي زوال کان پوء، لبيا جو علائقو 7 صدي عيسويء تائين گهڻو ڪري وينڊالن جي قبضي ۾ هو، جڏهن ھن علائقي ۾ اسلام آیو. ان کان پوءِ عربن جي صدين کان مغرب ڏانهن لڏپلاڻ، لیبيا جي آبادي جي دائري کي عربن جي حق ۾ منتقل ڪيو. 16هين صديءَ ۾ اسپيني سلطنت ۽ سينٽ جان جا نائٽ طرابلس تي قبضو ڪيو، جيستائين عثماني حڪومت 1551ع ۾ شروع ٿي. لیبيا 18هين ۽ 19هين صديءَ جي باربري جنگين ۾ ملوث رهيو. عثماني حڪومت اٽلي۔ترڪي جنگ تائين جاري رهي، جنهن جي نتيجي ۾ لیبيا تي اطالوي قبضو ٿيو ۽ ٻن نوآبادين، اطالوي ٽرپوليٽانيا ۽ اطالوي سائرينيڪا (1911-1934) جي قيام جي نتيجي ۾، بعد ۾ سال 1934ع کان 1943ع تائين اطالوي ليبين ڪالوني ۾ متحد ٿي ويا.

ٻي عالمي جنگ دوران، لیبيا اتر آفريڪي مهم ۾ جنگ جو ميدان هو. پوءِ اطالوي آبادي زوال پذير ٿي وئي. لیبيا 1951ع ۾ هڪ سلطنت جي حيثيت سان آزاد ٿيو. سال 1969ع ۾ هڪ خونريز فوجي بغاوت، ڪرنل معمر قذافي جي اڳواڻي ۾ اتحاد پاران شروع ڪيو ويو، بادشاهه ادريس اول جی حڪمرانی کي ختم ڪري ڇڏيو ۽ هڪ جمهوريه ٺاهي وئي. قذافي کي اڪثر نقادن پاران هڪ ڊڪٽيٽر جي طور تي بيان ڪيو ويو آهي، ۽ دنيا جي سڀ کان ڊگهي خدمت ڪندڙ غير شاهي اڳواڻن مان هڪ هو، جيڪو 42 سالن تائين حڪومت ڪندو رھیو. هن سال 2011ع جي ليبيا جي گهرو ويڙهه، جيڪو وسيع عرب اسپرنگ جو حصو هو، دوران ختم ٿيڻ ۽ قتل ٿيڻ تائين حڪومت ڪئي. اختيار قومي عبوري ڪائونسل کي پوءِ چونڊيل جنرل نيشنل ڪانگريس کي منتقل ڪيو ويو. 2014ع تائين ٻن حریف فریق ليبيا تي حڪومت ڪرڻ جي دعويٰ ڪئي، جنهن جي نتيجي ۾ هڪ ٻي گهرو ويڙهه شروع ٿي، ليبيا جا حصا تبروڪ ۽ طرابلس تي ٻڌل حڪومتن سان گڏوگڏ مختلف قبائلي ۽ اسلام پسند مليشيا جي وچ ۾ ورهائجي ويا. ٻن مکيه جنگي فریقن طرفان سال 2020ع ۾ هڪ مستقل جنگ بندي تي دستخط ڪيو ۽ هڪ اتحادي جمهوري حڪومت چونڊن جي منصوبابندي ڪرڻ جو اختيار ورتو، جيتوڻيڪ سياسي دشمني هن کي دير سان جاري رکي ٿي. لیبيا هڪ ترقي پذير ملڪ آهي جيڪو HDI جي لحاظ کان 104 هين نمبر تي آهي ۽ دنيا ۾ 10هين وڏو ثابت ٿيل تيل (Petrole) جا ذخيرا آهن. ليبيا گڏيل قومن، غير الائنڊ موومينٽ، آفريقي يونين، عرب ليگ، او آءِ سي ۽ اوپيڪ جو ميمبر آهي.

• فهرست لاڳاپيل مضمون لبیا

• Libya آرڪائيو ڪيا ويا 2016-12-24 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. ڪتاب عالمي حقائق ۾ معلومات
• لبيا آرڪائيو ڪيا ويا 2015-09-23 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. منصوبو مفتوح فهرست تي
  
• وڪيميڊيا نقشي نامو Libya
•   Libya سفري رهنما طرفان وڪي سفر