Chaconne

Det italienske omgrepet ciaccona vert ofte brukt, og andre skrivemåtar som ciacona, chiaccona, ciaconia og liknande finst òg.

Chaconnen var opphavleg ein hurtig dans som oppstod i spansk folkekultur på slutten av 1500-talet. Dansen vart utført med erotiske rørsler og sunge med spottande tekstar. I følgje Curt Sachs er chaconnen av latinamerikansk opphav og og med ein sanseleg, vill og tøyleslaus karakter.

I kunstmusikken er chaconnen ei ostinat musikkform med variasjonar over eit gjentatt harmoniskjema på fire til åtte takter.

Chaconnen var stort sett berre i vanleg bruk i barokken, men vart delvis teken fram igjen på 1800-talet. ein av dei største romantiske symfoniske chaconnane er sluttsatsen i symfoni nr 4 i e-moll op. 98 av Brahms. Det vakre temaet er med små forandringar henta frå Bach-kantaten Nach dir, Herr, verlanget mich BWV 150. Temaet vert presentert av blåsarane og utvikla i over 30 variasjonar med temaet tilstades i bassinstrumenta nesten heile tida.

På 1800-talet og tidleg 1900-tal skilte ein del teoretikarar mellom passacaglia og chaconne ved å bruke chaconne om eit sett av variasjonar over eit harmoniskjema, men passacaglia vart definert som eit sett av variasjonar over ein bassmelodi. Skiljet er tilfeldig fordi andre samtidige teoretikarar snur skiljet på hovudet, og dessuten har ikkje skiljet vore klart i musikkhistoria. Nokre gonger vert dei kombinerte i ein enkelt komposisjon , som i Cento partite sopra passacaglia av Girolamo Frescobaldi, og den første suiten i Les Nations (1726) og i Pièces de Violes (1728) av François Couperin.

Ein av dei dei mest kjente chaconnane er sluttsatsen i Johann Sebastian Bachs Partita No. 2 i d-moll, BWV 1004 frå Sonatar og partitaer for fiolin. Denne 265-taktars chaconnen tar utgangspunkt i ein melankolsk firetaktars melodi og vert utvikla gjennom ein fargerik musikalsk reise i både dur- og molltoneartar.

• John Adams: andre sats Chaconne: Body Through Which the Dream Flows i Fiolinkonsert (1993)
• Johann Sebastian Bach: «Chaconne» frå Partita for solofiolin nr. 2 i d-moll
• Johannes Brahms: Symfoni nr. 4 i e-moll, op. 98, finale
• Benjamin Britten: Chacony, tredje sats av strykekvartett i nr. 2, i C-dur (1946)
• Dietrich Buxtehude: Orgelchaconne i e-moll (BuxWV 160)
• Dietrich Buxtehude: Preludium, fuge og chaconne i C-dur (BuxWV 137)
• John Corigliano: Chaconne for Violin and Orchestra
• François Couperin: La Favorite, Chaconne a deux tems, Troisième ordre.
• Auguste Durand: Chaconne, Opus 62
• Philip Glass: Echorus for to fioliner og strykeorkester (1995)
• Philip Glass: Symfoni nr. 3, tredje, langsomme sats (1995)
• Georg Friedrich Händel: Chaconne frå suite i g-moll for klaver
• Gustav Holst: Chaconne frå First Suite in Eb for Military Band (ifølge ein skribent teknisk sett ein passacaglia, men i følgje andre teknisk sett ein chaconne)
• Jean-Baptiste Lully: Chaconne frå Phaëton (1683)
• Marin Marais: Chaconne i G-dur for to gamber og continuo, no. 47 frå Première Livre de pièces de violes (1686–89)
• Marin Marais: Chaconne frå suite no. 1 i C-dur i Pièces en trio pour les flûtes, violon, et dessus de violes (1692)
• Marin Marais: Chaconne frå Suitte d'un goût Etranger, frå Quatrième Livre dei Pièces à une et à trois violes (1717)
• Claudio Monteverdi: Zefiro Torna frå Scherzi musicali cioè arie et madrigali (Venice, 1632) eit tidleg døme på vokalmusikk sunge til ein akkompagnerande chaconne.
• Carl Nielsen: Chaconne, op. 32, for piano (1916–17)
• Johann Pachelbel: Kanon i D
• Henry Purcell: Chacony for strykarar og continuo i g-moll Z.730 (1680)
• Jean-Philippe Rameau: L'hymen—Chaconne, scene VI frå Les fêtes d'Hébé (1739)
• Tomaso Antonio Vitali: Chaconne i G-moll for solofiolin

Fotnotar