Baeza (ippronunzjata bl-Ispanjol: ) hija belt u muniċipalità ta' Spanja li tagħmel parti mill-provinċja ta' Jaén, fil-komunità awtonoma tal-Andalusija.
Tagħmel parti mill-comarca ta' La Loma.
Baeza | |||
---|---|---|---|
Spanja | |||
| |||
Amministrazzjoni | |||
Stat sovran | Spanja | ||
Autonomous community of Spain | Andalusija | ||
Provinċja ta' Spanja | Provinċja ta' Jaén | ||
Kap tal-Gvern | Lola Marín Torres (en) | ||
Isem uffiċjali | Baeza | ||
Kodiċi postali | 23440 | ||
Ġeografija | |||
Koordinati | 37°59′N 3°28′W / 37.98°N 3.47°W 3°28′W / 37.98°N 3.47°W | ||
Superfiċjenti | 194.2 kilometru kwadru | ||
Għoli | 769 m | ||
Fruntieri ma' | Bedmar y Garcíez (en) , Begíjar (en) , Ibros (en) , Jimena (en) , Jódar (en) , Lupión (en) , Mancha Real (en) , Rus (en) u Úbeda | ||
Demografija | |||
Popolazzjoni | 15,723 abitanti (2023) | ||
Informazzjoni oħra | |||
Żona tal-Ħin | UTC+1 | ||
bliet ġemellati | Úbedau Carcassonne | ||
baeza.net |
Baeza hija magħrufa l-iktar għall-uħud mill-aqwa eżempji ppreservati ta' arkitettura Rinaxximentali Taljana fi Spanja. Flimkien ma' Úbeda, tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2003. L-eks veskovat tal-Viżigoti ta' Baeza għadu sede titolari Kattolika Latina.
Il-belt tinsab f'xifer irdum fil-Loma de Úbeda li jissepara x-xmara Guadalquivir fin-Nofsinhar mix-xmara Guadalimar fit-Tramuntana.
Il-belt tinsab f'elevazzjoni għolja madwar tliet mili (4.8 km) mix-xatt tal-lemin tax-xmara Guadalquivir fil-Loma de Úbeda. Taħt ir-Rumani, il-belt kienet magħrufa bħala Beatia. Wara l-ħakma tal-Viżigoti, Beatia saret is-sede tal-veskovat ta' Baeza. Mill-bidu tas-seklu 7 inħakmet minn diversi stati Għarab u Berberi matul il-perjodu ta' Al-Andalus, u ssejħet Bayyasa.
Id-djoċesi Kristjana ġiet stabbilita mill-ġdid fl-1127 jew fl-1147 wara l-ħakma tal-belt minn Alfonso VII ta' Kastilja, iżda mbagħad reġgħet inħakmet mill-Almoħadi. Wara l-Battalja ta' Las Navas de Tolosa, Ferdinandu III ta' Kastilja fl-1227 reġa' ħakem il-belt u ta lil Fuero de Cuenca, korp leġiżlattiv, sabiex jiffaċilita l-Ordni Kastiljana u istituzzjonijiet ġodda.
Għall-kumplament tal-Medju Evu, Baeza baqgħet, flimkien ma' Jaén, Úbeda u Andújar fost il-bliet dominanti fir-Renju ta' Jaén, għalkemm il-ħakma tal-1248 ta' Jaén donnha ffavuriet ix-xorti ta' dik il-belt, li kienet tgawdi minn pożizzjoni strateġika fir-rigward tar-Renju ta' Granada.
L-iżjed għelejjel importanti kienu dawk taċ-ċereali, ikkomplementati mid-dwieli, iż-żebbuġ u l-lewż. Is-siġar taż-żebbuġ, xejn x'jaqsam mal-monokultivazzjoni ta' llum il-ġurnata, batiet mis-seklu 15 'il quddiem minħabba l-kultivazzjoni tas-sumak.
Id-djoċesi ta' Baeza saret ħaġa waħda ma' Jaén fl-1248 jew fl-1249, iżda iktar 'il quddiem reġgħet inqatgħet għaliha bħala sede titolari tal-Knisja Kattolika Rumana. Flimkien magħha ġiet stabbilita wkoll l-università, li sawret il-personalità kulturali tal-belt matul is-sekli ta' wara. Barra minn hekk, żewġ familji setgħana, Benavides u Carvajales, ikkompetew bejniethom għall-poter u ddeterminaw l-evoluzzjoni storika tal-belt, li kienet tirrikjedi l-intervent ta' Isabel I ta' Kastilja fl-aħħar tas-seklu 15.
Sal-bidu tas-seklu 16, il-ġurisdizzjoni ta' Baeza kienet estiża lil hinn mill-belt proprja sal-villaġġi ta' Begíjar, Lupión, Ibros, Rus, Vílchez, Bailén, Baños, Linares u Castro.
Is-seklu 16 kien l-epoka tad-deheb ta' Baeza (u ta' Úbeda fil-qrib). Il-belt saret sinjura permezz ta' diversi industriji, b'mod partikolari tat-tessuti, u l-familji nobbli, li kellhom konnessjonijiet tajbin mal-istat Imperjali Spanjol. Huma qabbdu arkitetti ewlenin ta' dik l-epoka (inkluż Andrés de Vandelvira) biex jiddisinjaw il-katidral, il-knejjes, il-binjiet pubbliċi u l-palazzi privati bl-istil Taljan li tant kien moda dak iż-żmien. Il-binja tal-università tal-belt tmur lura għall-1533. L-importanza tal-belt naqset fis-seklu 17, u l-unika industrija li kien għad fadal kienet tikkonsisti mill-produzzjoni lokali tal-qmuħ u taż-żejt taż-żebbuġa. Peress li nbnew inqas strutturi ġodda matul dan il-perjodu, dan wassal għall-preservazzjoni tal-legat Rinaxximentali tal-belt. L-università ngħalqet għal xi żmien qabel ma reġgħet infetħet sas-seklu 19 bħala seminarju. Fis-snin 70 tas-seklu 19, il-popolazzjoni kienet tlaħħaq madwar 11,000 ruħ; matul il-ftit deċennji ta' wara nbniet il-linja ferrovjarja Linares–Almeria fil-qrib u l-popolazzjoni tal-belt kibret għal 14,000 ruħ sal-1900.
Il-Kumplessi Monumentali Rinaxximentali ta' Úbeda u Baeza ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2003.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".
Baeza għadha tospita diversi binjiet pubbliċi fini:
Baeza tinsab 327 kilometru (203 mili) fin-Nofsinhar ta' Madrid bl-awtostrada. L-istazzjon ferrovjarju Linares–Baeza ta' RENFE jinsab 15-il kilometru (disa' mili) 'il bogħod lejn il-Lbiċ; jagħmel parti mil-linja ferrovjarja Linares-Almeria. Hemm konnessjonijiet bil-karozza tal-linja lejn Granada, Málaga u Madrid. Granada (132 km jew 82 mil 'il bogħod) u Málaga (241 km jew 150 mil 'il bogħod) huma l-eqreb ajruporti internazzjonali.
Baeza hija ġemellata ma':
This article uses material from the Wikipedia Malti article Baeza, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Il-kontenut huwa disponibbli taħt il-liċenzja CC BY-SA 4.0 sakemm mhux indikat mod ieħor. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Malti (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.