महेंद्र सिंह धोनी: भारताचा क्रिकेट खेळाडू

'माही' व 'एम.एस. धोनी' या नावाने तो ओळखला जातो.त्या सोबतच तो 'कॅप्टन कूल' या नावाने प्रख्यात आहे. त्याने २००७  पासून २०१६ पर्यंत मर्यादित षटकांच्या फॉर्मेटमध्ये आणि २००८ पासून २०१४ पर्यंत कसोटी फॉर्मेटमध्ये भारतीय राष्ट्रीय संघाचा कर्णधार म्हणून काम केले आहे. त्याने  २००७ च्या आयसीसी विश्वचषक टी -२०, २०१० आणि २०१६ आशिया कप, २०११ आयसीसी क्रिकेट विश्वचषक आणि २०१३ आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी जिंकली.तो उजव्या हाताने फलंदाजी व विकेटकीपिंग करतो. धोनी हा एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील सर्वाधिक धावा करणारा फलंदाज आहे. त्याने १०,०००पेक्षा जास्त धावा केल्या आहेत आणि मर्यादित षटकांच्या फॉर्मेटमध्ये तो प्रभावी "फिनिशर" मानला जातो.

२००३/२००४ च्या हंगामातील त्याच्या प्रयत्नांसाठी त्याला विशेषकरून एकदिवसीय सामन्यांमध्ये ओळखले गेले होते आणि झिंबाब्वे आणि केन्या दौऱ्यासाठी भारत अ संघाची निवड केली गेली होती. हरारे स्पोर्ट्स क्लबमध्ये झिंबाब्वे इलेव्हनविरुद्ध धोनीने ७ झेल आणि ४ यष्टीचीतसह सर्वोत्तम यष्टीरक्षण केले. केन्यातील राष्ट्रकुल स्पर्धेत, धोनीच्या अर्धशतकामुळे पाकिस्तान अ विरुद्ध झालेल्या २२३ धावांचा पाठलाग करण्यास भारताला मदत झाली. त्याने चांगली कामगिरी बजावत मागोमाग शतकं बनवली. धोनीने त्या संघाविरुद्ध ३६२ धावा बनविल्या.

२००० च्या दशकाच्या सुरुवातीस भारतीय एकदिवसीय संघात राहुल द्रविड यष्टीरक्षक असल्यामुळे फलंदाजीत प्रतिभेची कमतरता नव्हती. कसोटी संघामध्ये नामांकित पार्थिव पटेल आणि दिनेश कार्तिक (दोन्ही भारत - १९ कर्णधार) यांच्यासारख्या प्रतिभावान खेळाडूंनी यष्टीरक्षक म्हणून प्रवेश दिला. धोनीने भारत अ संघात एक चिन्ह बनविल्यानंतर  २००४/२००५  मध्ये बांगलादेश दौऱ्यासाठी एकदिवसीय संघात त्याची निवड झाली. धोनीचे एकदिवसीय कारकिर्दीत पदार्पण चांगले गेले नाही, तो आपल्या पहिल्या सामन्यात धावचीत झाला. बांग्लादेशविरूद्ध मालिका सरासरीची असूनही धोनीला पाकिस्तानच्या एकदिवसीय मालिकेसाठी निवडण्यात आले. विशाखापट्टणममध्ये मालिकेतील दुसऱ्या सामन्यात धोनीने त्याच्या पाचव्या एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामन्यात केवळ १२३ चेंडूत १४८ धावा केला

श्रीलंकेच्या द्विपक्षीय एकदिवसीय मालिकेच्या पहिल्या दोन सामन्यांमध्ये धोनीला काही फलंदाजीची संधी होती आणि सवाई  मानसिंग स्टेडियम (जयपूर) येथे झालेल्या तिसऱ्या एकदिवसीय सामन्यात त्याला ३ क्रमांकावर खेळण्याची संधी  मिळाली. कुमार संगकाराच्या शतकामुळे  श्रीलंकेने २९९ धावांचे लक्ष्य ठेवले होते. भारताने तेंडुलकरला लवकर गमावले. धोनीला धावगती वाढवण्यासाठी प्रोत्साहन देण्यात आले आणि त्याने १४५ चेंडूंत नाबाद १८३ धावा केल्या आणि भारताने  हा सामना जिंकला. धोनीने सर्वाधिक धावसंख्येसह (३४६) मालिका संपविली आणि त्यांच्या प्रयत्नांकरिता मॅन ऑफ द सिरीज पुरस्कार दिला. डिसेंबर २००५ मध्ये धोनीला बीसीसीआयने बी-ग्रेडचा करार दिला.२००९मध्ये भारत आणि ऑस्ट्रेलियादरम्यान झालेल्या मालिका दरम्यान धोनीने दुसऱ्या एकदिवसीय सामन्यात केवळ १०७ चेंडूंमध्ये १२४ धावांची खेळी केली आणि ९१ चेंडूत ७१ धावा केल्या. युवराज सिंगसह त्याने भारताला ६ गडी राखून तिसरा एकदिवसीय सामना जिंकून दिला. धोनीने ३० सप्टेंबर २००९ रोजी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये आपली पहिली  विकेट घेतली. त्याने चॅम्पियन्स ट्रॉफीच्या सामन्यात  वेस्टइंडीजच्या ट्रेविस डॉउलिनला आउट केले

धोनीला  २००७  मध्ये पहिल्यांदा टी -२०  विश्वकरंडक जिंकण्यासाठी निवडले होते. त्याने स्कॉटलंडविरुद्ध कप्तान पदावर पदार्पण केले परंतु सामना संपला होता.  त्यानंतर त्याने दक्षिण आफ्रिकेतील आयसीसी विश्वचषक ट्वेंटी -२० स्पर्धेत भारताला २४ सप्टेंबर २००७ रोजी तीव्र लढतीत पाकिस्तानवर विजय मिळवून दिला आणि दुसऱ्या  कोणत्याही प्रकारात विश्वचषक जिंकणारा कपिल देव नंतर दुसरा भारतीय कर्णधार बनला.  

धोनीच्या नेतृत्वाखाली भारताने २०११ विश्वचषक जिंकला. २७५ धावांच्या आव्हानाचा पाठलाग करताना श्रीलंकेविरूद्धच्या फाइनलमध्ये धोनीने फलंदाजीची मागणी वाढविली. जेव्हा त्याने फलंदाजी करायला सुरुवात केली तेव्हा भारताला प्रति षटक ६ धावा आवश्यक होत्या. गौतम गंभीरने चांगली भागीदारी केली. चांगली टोलेबाजी आणि सक्रिय धावण्यामुळे, त्यांनी आवश्यक धावगती राखली. नंतर त्याने चौकारांच्या अधिक वारंवारतेने वेग वाढविला आणि ७९ चेंडूत ८ चौकार आणि २ षटकारांसह नाबाद ९१ धावा केल्या. धोनीला या सामन्यात मॅन ऑफ दी मॅच पुरस्कार मिळाला.

ऑस्ट्रेलिया आणि न्यू झीलंडमध्ये झालेल्या २०१५ विश्वचषक स्पर्धेसाठी धोनीला डिसेंबर २०१४  मध्ये बीसीसीआयने ३० सदस्यीय संघाचा कर्णधार म्हणून नामांकित केले होते. कप्तानपदाच्या नेतृत्वाखाली भारत उपान्त्यपूर्व फेरीत प्रवेश मिळवू शकला त्या आधी भारताने  क्वार्टर फाइनलमध्ये बांग्लादेशचा पराभव केला होता. परंतु उपांत्यफेरीमध्ये भारताला ऑस्ट्रेलियाकडून हार मिळाली. या विश्वचषक स्पर्धेत भारताने  सातत्याने सात सामने जिंकले आणि विश्वचषक स्पर्धेत एकूण अकरा  सामने जिंकले होते.

धोनीने भारताचे नेतृत्व करत असताना डिसेंबर २००९मध्ये आयसीसी कसोटी क्रमवारीत भारत १ क्रमांकावर पोहचले  होते. २ एप्रिल २०११  रोजी श्रीलंकेविरुद्ध २०११ च्या आयसीसी क्रिकेट विश्वकरंडक स्पर्धेत विजयी झाल्यानंतर, तेंडुलकरने सांगितले की धोनीचा शांत स्वभाव हा त्याच्या सर्व सहकाऱ्यांवर थांबला होता आणि त्याने धोनीची दबाव हाताळण्याची क्षमता अविश्वसनीय असल्याचे सांगितले. मार्च २०१३ मध्ये धोनीने ४९ कसोटी सामन्यात सौरव गांगुलीच्या २१विजय मिळवल्याचा विक्रम मोडला तेव्हा तो  सर्वात यशस्वी भारतीय कर्णधार बनला. जून २०१३ मध्ये, भारताने आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी २०१३ च्या आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी जिंकली  आणि धोनीच्या कप्तानपदाच्या आधारे इंग्लंडला फाइनलमध्ये पाच धावांनी पराभूत केले. श्रीलंकेविरुद्धच्या उपांत्य फेरीनंतर आणि दक्षिण आफ्रिका, वेस्ट इंडीज आणि पाकिस्तान यांना गट पातळीत पराभूत केले, महेंद्र सिंग धोनीला सर्वोत्तम कर्णधार मानले जाते.

 

धोनीने चेन्नई सुपरकिंग्जसोबत  १५ लक्ष डॉलर्सचा करार केला होता. यामुळे प्रथम हंगामाच्या लिलावासाठी आयपीएलमध्ये तो सर्वात महागडा खेळाडू बनला.  त्याच्या कर्णधारपदाखाली, चेन्नई सुपर किंग्जने २०१० आणि २०११ आणि २०१८ आणि २०२१ आणि 2023 प्रीमियर लीगचे खिताब आणि २०१० आणि २०१४ चे चॅम्पियन्स लीग टी -२० खिताब जिंकले. दोन वर्षांसाठी सीएसके स्थगित झाल्यानंतर, २०१६ मध्ये रुईसिंग पुणे सुपरर्जेंटने १९ लक्ष अमेरिकी डॉलर्सची खरेदी केली होती आणि त्याला कर्णधार म्हणून नामांकन देण्यात आले होते. तथापि, त्याची टीम ७ व्या स्थानावर राहिली. २०१७ मध्ये, त्यांची टीम फाइनलमध्ये पोहोचली, जिथे ते मुंबई इंडियन्सकडून  हारले. २०१८ च्या आयपीएल हंगामात चेन्नई सुपरकिंग्ज आयपीएलमध्ये परतला आणि फ्रॅंचाइजीचे नेतृत्व करण्यासाठी धोनीला पुन्हा निवडण्यात आले. धोनीने टूर्नामेंटमध्ये ४५५ धावा केल्या आणि आपल्या टीमला आयपीएलचे तिसरे विजेतेपद जिंकून दिले.धोनीने 2019च्या आयपीएल मध्ये चेन्नई सुपर किंगजला आठव्यांदा फायनलमध्ये प्रवेश करून दिला. विरोधक मुंबई इंडियन्स होते.त्यांनी टॉस जिंकून बॅटिंग घेतली व 149 धावा काढल्या. पण चेन्नईला 149 धावा निघाल्या नाहीत. शेवटच्या चेंडूवर 2 धावा पाहिजे असतात चेन्नई पराभूत झाली आणि उपविजेतेपद त्यांना स्वीकारावे लागले.2020च्या आयपीएल मध्ये चेन्नई शेवटच्या स्थानावर होती , दरवर्षी टॉप 4 मधली टीम शेवट होती,शेवट मॅच झाल्यावर धोनीला विचारले गेले ,' तू 2021 ची आयपीएल खेळशील का ? ' तेव्हा धोनी म्हणाला ' उफकोर्सली नॉट ' पण धोनीने 2021 ची आयपीएल खेळली . धोनीने CSK ला फायनल पर्यंत पोहचवले . फायनल KKR विरुद्ध होती CSK ने पहिल्यांदा बॅटिंग करत 192 धावा केल्या . CSK ने धोनीच्या नेतृतवाखाली 165 धावांवर रोखले व माहिने CSK ला इंडियन प्रीमियर लीगचे चौथे विजेतेपद जिंकून दिले.

आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामने प्रदर्शन
#		विरुद्ध	सामने	धावा	सरासरी	सर्वोच्च	१००	५०	झेल	यष्टीचीत
१		आफ्रिका एकादश	३	१७४	८७.००	१३९*	१	०	३	३
२		ऑस्ट्रेलिया	२३	६९०	४३.१२	१२४	१	३	२६	९
३		बांगलादेश	९	२४७	६१.७५	१०१*	१	१	९	६
४		बर्म्युडा	१	२९	२९.००	२९	०	०	१	०
५		इंग्लंड	१८	५०१	३३.४०	९६	०	३	१९	७
६		हॉंगकॉंग	१	१०९	-	१०९*	१	०	१	३
७		न्यू झीलँड	९	२६९	६७.२५	८४*	०	२	७	२
८		पाकिस्तान	२३	९२०	५४.११	१४८	१	७	२२	६
९		स्कॉटलंड	१	-	-	-	-	-	२	-
१०		दक्षिण आफ्रिका	१०	१९६	२४.५०	१०७	०	१	७	१
११		श्रीलंका	३८	१५१४	६३.०८	१८३*	२	१२	३८	९
१२		वेस्ट इंडीज	१८	४९९	४९.९०	९५	०	३	१६	४
१३		झिम्बाब्वे	२	१२३	१२३.००	६७*	०	२	०	१
Total			१५६	५२७१	५१.६७	१८३*	७	३४	१५१	५१

शतक:

आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामने शतक
#	धावा	सामने	विरुद्ध	मैदान	शहर/देश	वर्ष
१	१४८	५	पाकिस्तान	ACA-VDCA स्टेडियम	विशाखापट्टणम, भारत	२००५
२	१८३*	२२	श्रीलंका	Sawai Mansingh स्टेडियम	जयपुर, भारत	२००५
३	१३९*	७४	Africa XI	MA Chidambaram स्टेडियम	चेन्नई, भारत	२००७
४	१०९*	१०९	हाँग काँग	National स्टेडियम	कराची, पाकिस्तान	२००८
५	१२४	१४३	ऑस्ट्रेलिया	VCA स्टेडियम	नागपूर, भारत	२००९
६	१०७	१५२	श्रीलंका	VCA स्टेडियम	नागपूर, भारत	२००९
७	१०१*	१५६	बांगलादेश	Sher-e-Bangla Cricket स्टेडियम	ढाका, बांगलादेश	२०१०

मालिकावीर

क्र	मालिका (विरुद्ध)	हंगाम	मालिका प्रदर्शन
१	श्रीलंका संघ भारतात एकदिवसीय मालिका	२००५/०६	३४६ धावा (७ सामने & ५ डाव, १x१००, १x५०); ६ झेल & ३ यष्टीचीत
२	भारतीय संघ बांगलादेशात, एकदिवसीय मालिका	२००७	१२७ धावा (२ सामने & २ डाव, १x५०); १ झेल & २ यष्टीचीत
३	भारत संघ श्रीलंका एकदिवसीय मालिका	२००८	१९३ धावा (५ सामने & ५ डाव, २x५०); ३ झेल & १ यष्टीचीत
४	भारत संघ वेस्ट इंडीज, एकदिवसीय मालिका	२००९	१८२ धावा (४ सामने & ३ डाव सरासरी ९१); ४ झेल & १ यष्टीचीत

सामनावीर:

क्र	विरुद्ध	मैदान	हंगाम	सामना प्रदर्शन
१	पाकिस्तान	विशाखापट्टणम	२००४/०५	१४८ (१२३b, १५x४, ४x६); २ झेल
२	श्रीलंका	जयपूर	२००५/०६	१८३* (१४५b, १५x४, १०x६); १ झेल
३	पाकिस्तान	लाहोर	२००५/०६	७२ (४६b, १२x४); ३ झेल
४	बांगलादेश	मिरपूर	२००७	९१* (१०६b, ७x४); १ यष्टीचीत
५	Africa XI	चेन्नई	२००७	१३९* (९७b, १५x४, ५x६); ३ यष्टीचीत
६	ऑस्ट्रेलिया	चंडीगढ	२००७	५०* ( ३५ b, ५x४ १x६); २ यष्टीचीत
७	पाकिस्तान	गुवाहाटी	२००७	६३, १ यष्टीचीत
८	श्रीलंका	कराची	२००८	६७, २ झेल
९	श्रीलंका	कोलंबो	२००८	७६, २ झेल
१०	न्यू झीलँड	नेपियर	२००९	८४*, १ झेल & १ यष्टीचीत
११	वेस्ट इंडीज	सेंट लुशिया	२००९	४६*, २ झेल & १ यष्टीचीत
१२	ऑस्ट्रेलिया	नागपूर	२००९	१२४, १ झेल, १ यष्टीचीत & १ Runout
१३	बांगलादेश	मिरपूर	२०१०	१०१* (१०७b, ९x४)

कसोटी सामने

कसोटी प्रदर्शन:

Test career records by opposition
#	विरुद्ध	सामने	धावा	सरासरी	सर्वोच्च	१००	५०	झेल	यष्टीचीत
१	ऑस्ट्रेलिया	८	४४८	३४.४६	९२	०	४	१८	६
२	बांगलादेश	२	१०४	१०४.००	५१*	०	१	६	१
३	इंग्लंड	८	३९७	३३.०८	९२	०	४	२४	३
४	न्यू झीलँड	२	१५५	७७.५०	५६*	०	२	११	१
५	पाकिस्तान	५	३२३	६४.६०	१४८	१	२	९	१
६	दक्षिण आफ्रिका	७	२१८	२७.२५	१३२*	१	१	६	१
७	श्रीलंका	६	३६३	६०.५०	११०	२	१	१५	१
८	वेस्ट इंडीज	४	१६८	२४.००	६९	०	१	१३	४
Total		४२	२१७६	४०.२९	१४८	४	१६	१०२	१८

शतक:

सामनावीर:

क्र	विरुद्ध	मैदान	हंगाम	सामना प्रदर्शन
१	ऑस्ट्रेलिया	मोहाली	२००८	९२ & ६८*