Феникиска азбука, феникиско писмо или пракананско писмо — систем на пишување на феникискиот јазик.
Азбуката или писмото е согласно писмо (абџад), за што карактеристично е пишувањето само на согласките. Писмото е најстарата азбука која е документирана и е постара од 1050 година п.н.е. Писмото, како абџад, има 22 букви што претставуваат 22 согласки. Првично јазикот не користел никакви букви или симболи за забележување на самогласките, но во подоцнежниот стадиум се развиле знаците за обележување на одредени самогласки, денес познати како „матрес лекционис“.
Феникиска азбука | |
---|---|
Тип | |
Период | ок. 1200–150 BC |
Правец на пишување | од десно кон лево |
Јазици | феникиски и пунски |
Сродни писма | |
Матични системи | египетски хиероглифи
|
Изведени системи | палеохебрејска азбука арамејско писмо грчка азбука |
Сродни системи | јужноарапско писмо |
ISO 15924 | |
ISO 15924 | Phnx, 115 , Phoenician |
Уникод | |
Уникоден назив | Phoenician |
Уникоден опсег | U+10900–U+1091F |
Феникиската азбука потекнува од египетските хиероглифи. Бидејќи феникиската цивилизација забрзано се развивала и се распространила низ целото крајбрежје на Средноземното Море, писмото станало едно од најупотребуваните. Писмото било примано и асимилирано од голем број народи. На локално ниво, во регионот на Блискиот Исток, од феникиската азбука се развило палеохебрејското писмо. Дополнително на тоа, од феникиското писмо се развило арамејското писмо, а како резултат на тоа и арапското и хебрејското. Подоцна, врз основа на феникиското писмо се создало старигрчкото и етрурското, а од нив произлегле кирилското и латинското.
Првичниот дизајн на буквите е аголен и прав, но подоцна како што се развивал јазикот, така и писмото добивало позаоблена или ракописна форма. Писмото се пишувало од десно кон лево.
Феникиската азбука била за првпат откриена во 17 век, но до 19 век нејзиното потекло не било познато. Првично се верувало дека писмото е директна варијација на египетските хиероглифи. Оваа идеја била особено популарна поради скорешното дешифрирање на хиероглифите. Сепак, научните не можеле да пронајдат директни врски помеѓу двата система, ниту пак со клинестото писмо. Теориите се движеле од тоа дека било направено од еден човек, па сè до теориите дека тоа всушност е упростена и погрешна верзија на хиероглифите.
Подолу прикажаните феникиски букви се стандардизирани дигитални форми, оригинално тие било погруби и понеправилни. Исто така имало значителни варијации помеѓу формите во зависност од местото и времето. Покрај тоа што табелата ги прикажува феникиските букви, истата ги дава буквите од другите писма кои произлегле од феникиските.
буква | именувано по | значење | фонема | потекло | соодветна буква во | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
слика | текст | хебрејска | сириска | арапска | јужноарапска | геез | грчка | латиница | кирилица | грузиска | ||||
𐤀 | ʾālep | вол | ʾ [ʔ] | 𓃾 | א | ܐ | ﺍ | 𐩱 | አ | Αα | Aa | Аа | ა/ⴀ/Ⴀ | |
𐤁 | bēt | куќа | b [b] | 𓉐 | ב | ܒ | ﺏ | 𐩨 | በ | Ββ | Bb | Бб, Вв | ბ/ⴁ/Ⴁ | |
𐤂 | gīml | стап за фрлање/камила | g [ɡ] | 𓌙 | ג | ܓ | ﺝ | 𐩴 | ገ | Γγ | Cc, Gg | Гг, Ґґ | გ/ⴂ/Ⴂ | |
𐤃 | dālet | врата | d [d] | 𓇯 | ד | ܕ | د, ذ | 𐩵 | ደ | Δδ | Dd | Дд | დ/ⴃ/Ⴃ | |
𐤄 | hē | прозор | h [h] | 𓀠 | ה | ܗ | ه | 𐩠 | ሀ | Εε | Ee | Ее, Єє, Ээ | ე/ⴄ/Ⴄ | |
𐤅 | wāw | кука | w [w] | ו | ܘ | ﻭ | 𐩥 | ወ | (Ϝϝ), Υυ | Ff, Uu, Vv, Yy, Ww | (Ѵѵ), Уу, Ўў | ვ/ⴅ/Ⴅ | ||
𐤆 | zayin | оружје | z [z] | 𓏭 | ז | ܙ | ﺯ | 𐩹 | ዘ | Ζζ | Zz | Зз | ზ/ⴆ/Ⴆ | |
𐤇 | ḥēt | ѕид, двор | ḥ [ħ] | 𓉗 | ח | ܚ | ح, خ | 𐩢, 𐩭 | ሐ, ኀ | Ηη | Hh | Ии, Йй | ი/ⴈ/Ⴈ | |
𐤈 | ṭēt | тркало | ṭ [tˤ] | 𓄤 | ט | ܛ | ط, ظ | 𐩷 | ጠ | Θθ | — | (Ѳѳ) | თ/ⴇ/Ⴇ | |
𐤉 | yōd | рака | y [j] | 𓂝 | י | ܝ | ي | 𐩺 | የ | Ιι | Ii, Jj | Іі, Її, Јј | ჲ | |
𐤊 | kāp | дланка | k [k] | 𓂧 | כך | ܟ | ﻙ | 𐩫 | ከ | Κκ | Kk | Кк | კ/ⴉ/Ⴉ | |
𐤋 | lāmed | остен | l [l] | 𓌅 | ל | ܠ | ﻝ | 𐩡 | ለ | Λλ | Ll | Лл | ლ/ⴊ/Ⴊ | |
𐤌 | mēm | вода | m [m] | 𓈖 | מם | ܡ | ﻡ | 𐩣 | መ | Μμ | Mm | Мм | მ/ⴋ/Ⴋ | |
𐤍 | nūn | змија | n [n] | 𓆓 | נן | ܢ | ﻥ | 𐩬 | ነ | Νν | Nn | Нн | ნ/ⴌ/Ⴌ | |
𐤎 | sāmek | риба, џед | s [s] | 𓊽 | ס | ܣ, ܤ | — | 𐩪 | ሰ | Ξξ, можеби Χχ | можеби Xx | (Ѯѯ), можеби Хх | ს/ⴑ/Ⴑ | |
𐤏 | ʿayin | око | ʿ [ʕ] | 𓁹 | ע | ܥ | ع, غ | 𐩲 | ዐ | Οο, Ωω | Oo | Оо | ო/ⴍ/Ⴍ | |
𐤐 | pē | уста | p [p] | 𓂋 | פף | ܦ | ف | 𐩰 | ፈ | Ππ | Pp | Пп | პ/ⴎ/Ⴎ | |
𐤑 | ṣādē | ? (папирус?) | ṣ [sˤ] | צץ | ܨ | ص, ض | 𐩮 | ጸ, ጰ, ፀ | (Ϻϻ) | — | Цц, Чч, Џџ | ც/ⴚ/Ⴚ | ||
𐤒 | qōp | дупка на игла | q [q] | 𓃻 | ק | ܩ | ﻕ | 𐩤 | ቀ | (Ϙϙ), poss. Φφ, Ψψ | (Ҁҁ) | ქ/ⴕ/Ⴕ | ||
𐤓 | rēš | глава | r [r] | 𓁶 | ר | ܪ | ﺭ | 𐩧 | ረ | Ρρ | Rr | Рр | რ/ⴐ/Ⴐ | |
𐤔 | šīn | заб | š [ʃ] | 𓌓 | ש | ܫ | ش, س | 𐩦 | ሠ | Σσς | Ss | Сс, Шш, Щщ | შ/ⴘ/Ⴘ | |
𐤕 | tāw | знак | t [t] | 𓏴 | ת | ܬ | ت, ث | 𐩩 | ተ, ፐ (?) | Ττ | Tt | Тт | ტ/ⴒ/Ⴗ |
Феникиската азбука била додадена во уникод во јули 2006 година со издавањето на верзијата 5.0. Во уникод табелите, феникиските букви се од U+10900 до U+1091F.
Феникиски карактери[1][2] Официјална кодна табела на Уникод (PDF) | ||||||||||||||||
0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
U+1090x | 𐤀 | 𐤁 | 𐤂 | 𐤃 | 𐤄 | 𐤅 | 𐤆 | 𐤇 | 𐤈 | 𐤉 | 𐤊 | 𐤋 | 𐤌 | 𐤍 | 𐤎 | 𐤏 |
U+1091x | 𐤐 | 𐤑 | 𐤒 | 𐤓 | 𐤔 | 𐤕 | 𐤖 | 𐤗 | 𐤘 | 𐤙 | 𐤚 | 𐤛 | 𐤟 | |||
Белешки
|
„Феникиска азбука“ на Ризницата ? |
This article uses material from the Wikipedia Македонски article Феникиска азбука, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Содржината е достапна под CC BY-SA 4.0 освен ако не е поинаку наведено. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Македонски (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.