Образување И Функција На Именките Во Македонскиот Јазик

Образувањето на именките се врши на неколку начини и истите имаат неколку различни функции.

За образувањето на именките во македонскиот јазик постојат неколку начини, меѓу кои: бессуфиксен, суфиксен, префиксен, префиксно-суфиксен и именки од сложен вид. Именките најчесто се образуваат со суфикси. Зборообразувачките средства може да се додадат на именки, глаголи, придавки, броеви и други зборовни групи.^[1] Бессуфиксниот начин на образување не се служи со никакви наставки за формирање именки и такви се на пример именките „жал“ или „вик“, кои се добиени од глаголите „жали“ и „вика“. Суфиксниот начин на образување на именки се користи со наставки или наставки кои се ставаат на крај од зборот и такви именки се „свадба“ или „столар“. При префиксниот начин на образување на именки наставката се става на почетокот на зборот (пр. прабаба или предговор), а префиксно-суфиксниот начин е комбинација на наставки кои се ставаат и пред и после зборот (пр. бессоница, потколеница итн.)

Овој вид на именки се добиени од глаголи, односно основата е глаголска. На глаголската основа се додаваат наставки и такви ги има повеќе. Меѓу почесто застапените наставки кои се користат да се добие именка од глагол се ^[2]:

• −ба — пр. борба, жалба итн.
• −ач — пр. берач, борач итн.
• −ка — пр. белешка, дремка итн.
• −еж — пр. грабеж, цртеж итн.
• −иште/ −лиште — пр. игралиште, ловиште итн.
• −ник — пр. скитник, ученик итн.

Овој вид на именки се добиени од придавки, односно основата е придавна. На придавната основа се додаваат следните наставки ^[3]:

• −ина — пр. должина, ширина итн.
• −ост — пр. лудост, старост итн.
• −ство — пр. богатство, пијанство итн.
• −ец — пр. белец, црнец итн.
• −ка — пр. белка, црнка итн.
• −ило — пр. зеленило, црвенило итн.

Овој вид на именки се добиени од други именки, односно основата е именска. На именската основа се додаваат наставки и такви ги има повеќе. Меѓу почесто застапените наставки кои се користат да се добие именка од именка се ^[4]:

• −ство — пр. пријателство, ропство итн.
• −ник — пр. дописник, наставник итн.
• −иште— пр. ѓубриште, огниште итн.
• −ар — пр. банкар, рибар итн.
• −џија/ -чија — пр. бурекчија, бозаџија итн.
• −ец — пр. металец, северец итн.
• −ица — пр. гулабица, божица итн.
• −ка — пр. докторка, членка итн.

Овој вид на именки се добиени од броеви и се користат следните наставки ^[5]:

• −ка/ −ина/ −инка/ −ица — пр. десетка, десетина, десетинка, десетица.

Именките ги имаат следните функции во реченицата^[6]:

• подмет

пр Багремите имаат трнци.

• директен предмет

пр. Тој купи пенкало.

• индиректен предмет

пр. Тој му се најавил на Стефан.

• предмет со прилог

пр. Таа се плаши од пајаци.

• прилошка определба

пр. Топчето се стркала под столот.

• именски дел од прирокот

пр. Ѓорѓи е лекар.

• вокативна фунција

пр. Сакам да се видиме, Стефане!

• атрибут

пр. Тој купи четири литри сок.

• апозиција

пр. Највисоката планина во Македонија, Кораб, е во западниот дел од државата.

1. ^ Бојковска, Стојка; Лилјана Минова - Ѓуркова, Димитар Пандев, Живко Цветковски (декември 2008). Саветка Димитрова (уред.). Општа граматика на македонскиот јазик. Скопје: АД Просветно Дело. ISBN 978-9989-0-0662-7.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
2. ^ Стојка Бојковска, Димитар Пандев, Лилјана Минова - Ѓуркова, Живко Цветковски (2001). Македонски јазик за средно образование. Скопје: Просветно Дело АД.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
3. ^ Конески, Блаже (1967). Граматика на македонскиот литературен јазик. I и II. Скопје: Култура.

• Граматика на македонскиот јазик
• Именки во македонскиот јазик
• Граматички категории на именките во македонскиот јазик