Lèngua Albanéza

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa bresàna moderna.

La lèngua albanéza (nòm natìf gjuha shqipe /ˈɟuha ˈʃcipɛ/) l'è 'na lèngua parlàda de quàze 6 miliù de persùne suratöt en Albania (3.200.000 endèl 1989), Kosovo: 1.743.911 endèl 2000), Montenegro (50.000 endèl 2000), Macedonia (600.000 endèl 2002), ma gh'è apò de le ótre comünità ètniche de albanés a 'ndèle ótre àree geogràfiche d'Europa e zòne dei Balcàni compàgn de la Grecia (160.000 endèl 2000-2002), Romania, Croàsia, isé cóme ótre comünità de la diàspora en Italia (80.000 parlàncc Arbëreshë endèl 1963), Scandinavia (250.000-300.000), Germania (350.000-430.000), Svìsera (250.000-320.000), Gran Bretàgna (90.000-150.000) e Amèrica (500.000-600.000). L'Albanés l'è lèngua uficiàl en Albania, en Kosovo e en Macedònia.

L'albanés el fa part de la faméa linguìstica indoeuropèa, ma la filiasiù l'è mìa ciàra del töt. Le ipòtezi piö probàbii le dis che el pödarès derivà del Ilìric o éser emparentàt col antìco Daco-Tracio.

I du dialècc parlàcc al dé d'encö, el Tósco (Toskë) e 'l Ghégo (Gegë), i fa part d'en ragrupamènt linguìstic piö grànt. Le lèngue parlàde endèn quac ìzole linguìstiche 'ndèl'Italia del sud e 'n Grécia le vé del tósco e le sömearès emparentàde cól dialèt de la Çameria, che l'è 'na regiù sitüàda 'ndèl sud de l'Albania.

Del pónt de vìsta geogràfic, i dialècc riferìbii al Ghégo i è parlàcc endel nòrt de l'Albania e 'ndèl Kosovo, envéce chèi riferìbii al Tósco i è parlàcc endèl sud. La lìnea de cunfì tra le dò parlàde l'è cunsideràda el fiöm Shkumbini che 'l tàja piö o méno en dò pàrcc l'Albanìa. L'Albanés uficiàl del dé d'encö, l'è bazàt suratör söl Tósco.