Castergiancu: Comûne italiàn

•  
  Panu(r)àmma da frasiùn de Vesallu
•  
  Vìsta de in caruggiu intu burgu da Culétta
•  
  A lòggia de Castergiancu, inta ciàssa da gêxa a Ve(r)àvu
•  
  I mùnti sircustànti u paìse de Castergiancu

U paìse u se tröva inta pruvinsa de Savùna e inte l'entrutèra d'Arbenga. U fa parte da valâ da giai(r)a Pennavai(r)e e u cunfìna cun Cixan, Naxin, Erli, Casterveiu, Unsu, Sücca(r)êe Vendùn.

Frasiùn

Ù l'è divisu in növe lucalitài: Cianêa, Técciu cu-a lucalitài du Pònte, U Lavaù (dìcciu in italian Magliocca), U Lagu Santu, A Culetta (che a cumprènde ascì a lucalitài minure da Culetta Suttàna o A Culetta de Sutta), Vesàllu, Ve(r)àvu (sêde da cumüna) e U(r)èxine.

•  
  Àtra vìsta panuràmica de l'abitàu de Ve(r)àvu
•  
  Vìsta generàle du burgu da frasiùn da Culetta
•  
  A frasiùn de U(r)èxine vista daa Culetta
•  
  A Ciasetta, scòrciu di caruggi aa Culetta

U nòmme u de(r)iva da in insediamentu furtificau surva l'abitau de Ve(r)avu ch'u serviva pe cuntrulà a riscusciùn de gabèlle e de merci inta zona de cunfin tra u Piemunte e a Ligü(r)ia.

De l'existènsa de in vé(r)u e propiu castellu intu te(r)itò(r)iu cumünàle e nu se trövan pe(r)ò di ducumènti ufisiàli, nunustante che u primmu rife(r)imèntu au paìse l'è du 1202, sutta aa duminasiùn di Clavesana, duvendu cunscide(r)à in periudu de dixött'àgni de dipendènsa invêse dau Cumün d'Arbenga, fra u 1270 e 1288, quànde u te(r)itòiu da valâ du Pennavaire u turna sutta ai stessi marchexi. E vicessitüdini sucescìve se lîgan poi ai cònti arbenganexi da famìja di "Cepollini", furmalmènte vassalli zà dau XIV seculu di Clavesana, e ancù sutta ai Del Carretto.

Inte stu mòddu cun a creasiùn du marchesàu de Sücca(r)ê, grassie a Carlo I del Carretto zà dau 1397, Castergiancu e e sue frasiun vàn a seguì i evènti da valâ du Neva, esèndu ascì cuinvolti a partì dau 1588 a ciü riprése inti scòntri fra Repübbrica de Zena e i Savòia. Sti chi i porte(r)àn a l'anesciùn da zòna ai dumìni de Zena intu 1624.

Sucescivamènte l'è stàu cuinvòltu tra âutri scòntri, fra i austru-sàrdi e i Franséxi pé vìa da batàja de Löa intu 1795: cun a fìn da Repübrica de Zena u te(r)itò(r)iu cumünàle u éntra inta Repübbrica Ligüre dau 1797.

Intu 1815 u vegne inglubau daa Pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, cumme stabilìu segundu u Cungressu de Vienna, da chì intu 1861 u pàssa a fà pàrte du Regnu d'Italia, a l'internu du sircundà(r)iu arbenganese da pruvinsa de Zena.

Impurtànte ascì da ricurdà u parsiàle abandùn da frasiùn da Culetta, a partì dau 1887, pé vìa de smuntamènti e fenomeni scismichi. Ancöi üna de prinsipàli atrasiùn türistiche da cumüna gràssie a 'na ope(r)a de ristrutü(r)asiùn avegnüa inti àgni 80.

Inti primmi àgni du Növesèntu cumènsa u fenomenu de l'emigrasiùn vèrsu l'Ame(r)ica. Fra u 1973 e u 31 dixémbre 2008 u l'éa parte da "Cumünitài Muntàna Ingauna", divegnüa pòi "du Punente Savunese" fìn a u 2011, ànnu da sua supresciùn.

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censìi

Minorànse furèste

Segundu u ISTAT, a-u 31 dexembre 2014, a Castergiancu ghe sun 41 rexidenti furèsti.

•  
  A gêxa de Ve(r)avu, dettàju du campanìn
•  
  A paruchiale da Sunta a Ve(r)avu, a faciâ
•  
  Capeletta de San Fransescu de Sales, Ve(r)àvu
•  
  A gexétta de Santa Lusia aa Culetta
•  
  In lavaù restruttüàu aa Culetta

• Gêxa paruchiale da Nostra Scignùa Sunta inta frasiun de Ve(r)avu. Custruìa segundu u stìle ba(r)occu, a cunserva in ôrganu du XVIII seculu.
• U(r)ato(r)iu de Santa Cate(r)ìna Vergine e Marti(r)e a Ve(r)avu in frunte aa gêxa, restau(r)au intu 1927. U presenta in ünica navâ e in abscide puligunale.
• Capeletta de San Fransescu de Sales (Ve(r)avu) dund'u se tröva in afrescu ch'u ritràe u santu vescu de Sales.
• Capeletta e U(r)ato(r)iu de Santa Lusia Vergine e Marti(r)e aa Culetta de Castergiancu.
• Capeletta de Sant'Antôgnu Abâte inta frasiun de U(r)èxine. Du Seisèntu, drentu se tröva 'na tê(r)a da Madonna cun u Bambin e i santi.
• Santua(r)iu da Santiscima Nunsiâ a Vesallu. Edificâ inti seculi XIII-XVII, a struttüa l'è cumposta da dui campanìn de autesse diverse, ün a seulla, in stile ba(r)òccu. Drentu a l'è cunserâ a statua da Santiscima Nunsiâ.
• Capella de San Bastian (Vesallu), a cunserva 'na statua du santu du 1954.

A l'è prinsipalmènte ligâ a l'agricultü(r)a (cultivasiùn de u(r)ìve e da ci(r)éxa lucàle), l'alevamèntu e u turismu (trekking e pesca spurtiva survatüttu), ascì perché a frasiun da Culetta a fà pàrte di Burghi ciü bèlli de l'Italia.

Enugastrunumìa

Ci(r)éxa de Castergiancu

A ci(r)éxa de Castergiancu a l'è a va(r)ietài lucàle de ci(r)éxa preservâ da Slow food, divîsa in dùe categu(r)ìe: cantun giancau e cantun negrau a primma ciü ciài(r)a, ma(r)üa ciü tàrdi rispettu ae âutre va(r)ietài, a segunda a l'è ciü scü(r)a e a ma(r)üa a zügnu. A sta chi a l'è dedicâ a festa da ci(r)éxa, ch'a se tegne a d'estài a Ve(r)àvu.

Cuxina lucàle

I piàtti ciü impurtanti da tradisiùn castergianchina i sùn i raviöi de bu(r)àxe e u cunìju aa ligüre.

Dialettu Castergianchin

O mæximo argoménto in detàggio: Dialétto arbenganéize.

Intu paìse u se parla üna variante da lengua ligure sentru-punènte, de stàmpu prisipalmènte arbenganese.

• Carlevâ de Castergiancu, a l'è a fèsta du matesdì gràssu intu paìse.

• Sagra de-e Ci(r)éxe, a se tegne ai primmi de zügnu.

• Sagra du Fritu mistu de Campagna, a se tegne a lüju a Ve(r)àvu.

• Festa de l'ö(r)iu, aa Culétta, pé festezà a racòlta növa de u(r)ìve.

U cumün l'è culegàu cùn Naxin e Arbenga grassie a a stràdda punvisale nümé(r)u 16 (SP16). U l'è ascì culegàu cun Sücca(r)ê pé vìa da stràdda de câve, parsialmènte sterâ, ch'a parte da zòna indüstriàle de Martinettu (ai cunfin cun Cixàn) e a 'rìva a Vesàllu.

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce Castergiancu