ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಭದ್ರಾವತಿ

ಇದನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳ ದೊರೆ ವೀರ ಸೋಮೇಶ್ವರನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರಾವತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯವು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗರ್ಭಗುಡಿಯೂ ವೇಣೋಗೋಪಾಲ, ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು-ಪುರೋಷೋತ್ತಮರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳು, ಶೈವ ಧರ್ಮ, ಶಾಕ್ತ ಪಂಥ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಲಾಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಇದು ವೇಸರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಉಬ್ಬುಗಳು ಗಣೇಶ, ದಕ್ಷಿಣಾಮೂರ್ತಿ, ಭೈರವ, ಸರಸ್ವತಿ, ಬ್ರಹ್ಮ, ಸೂರ್ಯ, ಹರಿಹರ (ಅರ್ಧ ಶಿವ, ಅರ್ಧ ವಿಷ್ಣು) ಮತ್ತು ಇತರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮೂಲ ಶಿಕಾರಗಳು ನಾಶವಾದವು. ಶಂಕುವಿನಾಕಾರದ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹೊಯ್ಸಳರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುವ ಎರಡು ಅಸಾಧಾರಣ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂಬುದು ಭಾರತೀಯ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.

ಈ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ವಿಭಾಗವು ರಕ್ಷಿಸಿದೆ.

ಭದ್ರಾವತಿಯು ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಇದು ಪಶ್ಚಿಮ-ಮಧ್ಯ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿನ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು 20 kilometres (12 mi) ಶಿವಮೊಗ್ಗದಿಂದ ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ (ಶಿವಮೊಗ್ಗ, ಎನ್.ಎಚ್. ೬೯), ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೫೫ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಇರುವುದಾಗಿದೆ. ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯವು ಪಟ್ಟಣದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಾ ನದಿಯ ಪೂರ್ವದಂಡೆಯಲ್ಲಿದೆ.

 

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ತ್ರಿಕೂಟ (ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿ) ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸಾಬೂನು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚೌಕಾಕಾರದ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ವೇಸರ ವಿಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಜಾಗತಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಯು ಎರಡು ಹಂತದ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಜಗತಿಯು ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಪಥ (ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ) ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶವು ತೆರೆದ ಸ್ತಂಭದ ಹಾಲ್ ಅಥವಾ ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೂಲಕ ( ಮುಖಮಂಟಪ ) ನಂತರ ಮುಚ್ಚಿದ ಹಾಲ್ ( ಮಂಟಪ ಅಥವಾ ನವರಂಗ )ಆಗಿದೆ. ಮುಖಮಂಟಪವು ಎರಡೂ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧ ಸ್ತಂಭಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಪೆಟ್‌ಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾದ ಮೇಲ್ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ದೇಗುಲದ ಒಳಗೋಡೆಯು ಚೌಕಾಕಾರ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿದ್ದು, ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಯು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ (ನಕ್ಷತ್ರ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ) ಹಲವಾರು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಗಳನ್ನು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವೈಷ್ಣವ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಆದರೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಖ್ಯೆಯ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಶೈವ ಧರ್ಮ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ದೇವತೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ, ಚಂಡಿಕಾ, ಭೈರವ, ಹರಿಹರ, ದಕ್ಷಿಣಾಮೂರ್ತಿ, ಖಟ್ವಾಂಗದ ನಟರಾಜ, ನೃತ್ಯ ದುರ್ಗಾ, ದುರ್ಗಾ ಮಹಿಷಾಸುರಮರ್ದಿನಿ, ರತಿ ಮತ್ತು ಕಾಮದೇವ, ಸರಸ್ವತಿ, ಬ್ರಹ್ಮ, ಸೂರ್ಯನ ಬಹು ಫಲಕಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರ ಸೊಗಸಾದ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಶಿಲ್ಪಿನ್ ಮಾಬಾ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ಸೂರ್ಯ ಚಿತ್ರವು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.

ಮುಚ್ಚಿದ ಕೇಂದ್ರ ಸಭಾಂಗಣವು ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ ( ಸುಖನಾಸಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). ಮುಖಮಂಟಪವು ಗೋಪುರವಾಗಿಯೂ ( ಸುಖಾನಾಸಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ಇದು ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರದ ಕಡೆಗೆ ಕಡಿಮೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮಂಟಪದ ಹೊರಗೋಡೆಯು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಇದರ ದೇಗುಲದ ಹೊರಗೋಡೆಯ ಸಣ್ಣ ಮುಂದುವರಿಕೆಯಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಯ ಅಲಂಕಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹಾರ್ಡಿ ಎರಡು ಹಂತ ಎಂದು ಕರೆಯುವ, ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಗೆರಾರ್ಡ್ ಫೋಕೆಮಾ ಎರಡು ಸೆಟ್ ಈವ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಳೆಯ ಶೈಲಿ ಎಂದು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಒಂದು ಸೂರು ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ದೇವಾಲಯಗಳ ಹೊರ ಗೋಡೆಯನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಪೈಲಸ್ಟರ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿಕಣಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಗೋಪುರಗಳಿವೆ ( ಎಡಿಕುಲಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). ಇದರ ಕೆಳಗೆ ಎರಡನೇ ಈವ್ಸ್ ನಂತರ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳ ಫಲಕವು ಪರಿಹಾರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ತಳದಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚೊತ್ತುವಿಕೆಗಳ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಇದೆ. ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಪರ್ಸಿ ಬ್ರೌನ್ ಪ್ರಕಾರ ಗೋಪುರದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಹೊಯ್ಸಳ ಕಲೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ. ಬ್ರೌನ್ ಪ್ರಕಾರ, ದೇಗುಲದ ತಳಹದಿಯ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ರೂಪವು ಅದರ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳು ಮತ್ತು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗೋಪುರದ ಮೂಲಕ ಕೊಳಲುವಾದನದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಗೋಪುರವನ್ನು ಶ್ರೇಣಿಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಹಂತವು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಛತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಿಂದ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಮುಚ್ಚಿದ ಸಭಾಂಗಣದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯು ಲ್ಯಾಥ್ ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ. ಮೇಲಿನ ನಾಲ್ಕು ಆವರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳು ೧೧ ನೇ-೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಚಾಲುಕ್ಯ-ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಭಾಷಾವೈಶಿಷ್ಟ್ಯದ ಸಹಿ ಶೈಲಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಬ್ರೌನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

•  
  ಸ್ತಂಭದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ
•  
  ಭದ್ರಾವತಿಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ
•  
  ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲಿನ ಪರಿಹಾರಗಳು, ಪೈಲಸ್ಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಅಡಿಕ್ಯುಲ್‌ಗಳು
•  
  ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಚಿಕಣಿ ಗೋಪುರಗಳು (ಎಡಿಕ್ಯುಲ್ಸ್)