Мухаммад Саид Тантауи

Шейх Мухаммад Саид Тантауи лаңкестікке қарсы идеологиялық күреске айрықша мән берген және өзі соның басында болған қайраткер еді. Оның пікірінше, ислам әділет­сіздікпен, басқын­шылық­пен, жазықсыз адамдарды қырып-жоюмен үйлеспейді.

Мұндай пікірді ислам діни қайраткерлерінің көбі айтады, бірақ сол араб, мұсылман елде­рі­нің талайында бар лаңкестік ұй­ымдарға қарсы пәрменді күрес жүргізе қоймайды, ислам оларды қолдамайды деумен шектеледі. Ал Тантауи болса, лаңкестерді айып-тау­мен қатар, өзінің құзыры жет­кен дәрежеде әкімшілік, діни мекемелерден лаңкестерге қарсы пәрменді күрес жүргізуді талап етіп отырды.

Ол 1986 жылы Мысыр елінің бас мүфтиі болып сайланды, ал 1996 жылы президент Хосни Мү­бә­рәктің жарлығымен атақты “Әл-Азхар” университетінің рек­торы, сондай-ақ Каирдегі атақты “Әл-Азхар” мешітінің ұлы имамы болып тағайындалған.

Ислам атын жамылған лаң­кестік ұйымдар негізінен осынау қасиетті дінді ұстанған елдерде әрекет етеді. Билік орындары мен діни құрылымдар сөз жүзінде оларды айыптаған болып, олар­мен исламның жолы бір еместігін мәлімдеумен шектеліп жүргені де белгілі. Кезінде Саддам Хусейн сияқты диктатор экстремистік ұйымдарды ашық қолдап, шахид­тер­ге ескерткіш орнатқанын да жұрт ұмыта қойған жоқ.

Тантауи ашық лаң­кестермен қатар, экс­тремистік ба­ғыт­тағы ұйым­дарды да қатты сынға алды. Сол үшін де ол фун­да­менталистер мен радикалды діндарлар тарапынан қатты сынға ұшырап жүрді. Соған қарамай, ис­лам­ның тазалығы үшін, оның атын жамылған экстремистік күш­термен күресін тоқтатқан емес. Бәлкім, оның жүрек тал­ма­сынан қайтыс болуына да сол кү­рес­тің жүйкеге тиген әсері себепші болған шығар.

Ерекше тоқталатын бір жай, Тантауи ислам әлеміндегі әйел­дердің құқы мен бостандығы үшін батыл күрес жүргізген қайраткер. Біршама ислам елдерінде ресми талаптарда әйелдердің құқы, оның қоғамдағы орны шектеулі екені белгілі. Тіпті көп жерде соңғы кезге дейін әйелді сүндеттеу (хитана) жүзеге асып келді. Тан­тауи­дай үлкен беделді қайрат­кердің мақұлдауы арқасында ғана денсаулық сақтау министрінің оған тыйым салу жөніндегі жарлығы жүзеге асты.

Көп жерде, тіпті Қазақстанда да, қыздардың бетін жауып тұратын орамал (никаб) тартуы жөніндегі мәселе айтарлықтай дауға барып тіреліп жатады. Түркияда ол мемлекеттік, саяси деңгейге дейін көтерілді. Ал Тантауидің өзі басқаратын “Әл-Азхар” ислам университетінде никабпен жүруге тыйым жөніндегі пәтуасын ерлік санасақ, оған қарсы консерваторлардың шулап қарсы шығуын да түсінуге болар.

Тантауи исламға қарсы әрекет­тердің барлығына қарсы пәр­менді күрес жүргізді. Данияда Мұ­хаммед пайғамбарды әж­уа­лаған карикатура жарияланғанда БҰҰ-ға дейін хат жазып, ұлы дінге ара түскені бар. Ең бастысы – ол өздерінің жосықсыз әрекеттерімен ислам дінінің беделін түсір­ген­дерге қарсы белсенді күреске шықты. Мұндай қадамға бару көп адамның қолынан келе бермейді.

82 жастағы діни және саяси қайраткер құрметті қонақ ре­тінде король Фей­сал­дың “Исламға сіңір­ген еңбегі үшін” деп аталатын ха­лы­қа­ра­лық сыйлығын тап-сыру рәсіміне қатыспаққа бара жатқанда Сауд Арабиясына сапары кезінде қайтыс болды. Жұрт оның исламның рухани орта­лығына келген сәтінде дүниеден озуының өзін қасиеттілікке жорыды. Бұрын айтқан өсиетіне орай ғұлама ғалым, таза исламның жаршысы Мәдинеде жерленді.