Морфология
Пысықтауыш деп сөйлемде іс-әрекеттің жай-күйін, сын-сипатын, мөлшерін, мезгіл-мекенін, себеп-мақсатын білдіретін тұрлаусыз мүшені атаймыз.
Пысықтауыштардың сұраулары: қашан? қайда? (қалай қарай?) қайдан? қалай? қайтіп? не себептен? неліктен? кім үшін? не үшін? не істеуге? не қылуға? не мақсатпен? не арқылы? кім арқылы? ненің арқасында? кімнің арқасында? не сайын? кім сайын? қанша? қанша уақыт? неше рет?
Пысықтауыш құрамына қарай үшке бөлінеді:
1) Дара пысықтауыш;
2) Күрделі пысықтауыш;
3) Үйірлі пысықтауыш;
Дара пысықтауыш – бір сөзден тұратын пысықтауыш. Мысалы: Лавада жұмыс кызу жүріп жатыр. Ол сұраққа ойланбастан жауап берді.
Күрделі пысықтауыш — күрделі сөз, тұрақты тіркес және үйірлі мүшеден жасалатын пысықтауыш. Мысалы: Мерей жымын-жымын етіп сахнаға шықты.
Үйірлі пысықтауыш – үйірлі сөздерден тұратын пысықтауыш. Мысалы: Уақытым барда сабаққа дайындалсам деймін.
Пысықтауыш мағыналық жағынан алты түрге бөлінеді:
1) мезгіл пысықтауыш;
2) мекен пысықтауыш;
3) мақсат пысықтауыш;
4) амал пысықтауыш;
5) себеп пысықтауыш;
6) мөлшер пысықтауыш.
Сұрақтары | Мысалы | |
---|---|---|
Мезгіл пысықтауыш | Қашан? Қай кезде? Қай уақытта?Қашанан бері? | Жолаушылар кешке қарай аттанбақшы. Ол биыл мектеп бітіреді. |
Мекен пысықтауыш | Қай жерде? Қай жақта? Қайдан? | Оқушылар қала сыртына демалуға бармақшы. Ата-анасы жайлауға көшкелі жатыр. Жоғарыдан бір топ аттылы төменге қарай түсіп келеді. |
Мақсат пысықтауыш | Не үшін? Неге? Не мақсатпен? | Кітапханадан кітап алғалы келді. Айдос жорта білмегенсіп отырды. |
Амал пысықтауыш | Қалай? Қайтіп? Қалайша? Кімше? | Әйгерім бұл сөзге жымиып күлді. Жас әнші бұлбұлша сайрады. Бала үлкендерше сөйлеп отыр. |
Себеп-салдар пысықтауыш | Неліктен? Не себепті? Не үшін? | Жұмысты бітірмегендіктен уақытында тапсыра алмады. Олар шаршағаннан сөйлеуге шамасы келмеді. |
Мөлшер пысықтауыш | Қанша? Қалай? | Шешен ұзақ сөйледі. Оқушылар тапсырманы жаппай орындады. |
Пысықтауыш болатын сөз таптары:
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Пысықтауыш, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.