Fifa Jáhán Chempionatı

FIFA Jáhán kubogi, ádette ápiwayi ǵana Jáhán kubogi dep ataladı, bul sporttıń global basqarıw organı bolǵan Xalıq aralıq futbol federaciyasi ( FIFA ) aǵzalarınıń úlken er adamlar qurama komandaları tárepinen ótkeriletuǵın xalıq aralıq futbol jarısı. Chempionat 1930-jılda ótkerilgen dáslepki turnirden baslap, hár tórt jılda bir ret ótkerip kelinip atır, 1942 hám 1946-jıllarda Ekinshi jáhán urısı sebepli ótkerilmegen. Ámeldegi chempion 2018-jılda Rossiyada bolıp ótken turnirde ekinshi márte chempionıqti qolǵa kirgizgen Franciya esaplanadı.

Ámeldegi saralaw basqıshın óz ishine aladı, qaysı komandalar turnir basqıshına saralanıwın anıqlaw ushın da'slep úsh jıl dawamında ótkerilgen. Turnir basqıshında 32 komanda, sonday-aq avtomatikalıq túrde saralawdan ótken miyman kútiwshi mámleket(ler) miyman kútiwshi mámleket(ler) de bir ay dawamında chempionliq ushın gúresedi.

2018-jılg'i futbol boyınsha jáhán chempionatınan baslap jigirma bir final turniri ótkerildi hám jámi 79 qurama komanda qatnastı. Kubokti segiz qurama komanda qolǵa kirgizdi. Braziliya bes ret utqan hám olar hár bir turnirde oynaǵan birden-bir komanda bolıp tabıladı. Jáhán kuboginiń basqa jeńimpazları Germaniya hám Italiya bolıp, hár biri tórtewden ataqqa iye; Argentina, Franciya hám dáslepki jeńimpaz Urugvay, hár biri ekewden ataqqa iye; Angliya hám Ispaniya bolsa birewden ataqqa iye.

Jáhán chempionati dúnyadaǵı eń abıraylı futbol assotsiaciyasi turniri, sonıń menen birge, dúnyadaǵı eń kóp kórilgen hám gúzetiletuǵın birden-bir sport jarısı bolıp tabıladı. 2006-jılǵi Jáhán chempionatiniń barlıq oyınlarınıń ulıwma tamashagóyleri sanı 26, 29 milliardtı quraydı hám final oyının shama menen 715,1 million adam tamasha etedi, bul planetamız xalqınıń 1/9 bólegi bolıp tabıladı.

Jáhán chempionatina 17 mámleket miyman kútiwshilik etken. Braziliya, Franciya, Italiya, Germaniya hám Meksika eki retten, Urugvay, Shveycariya, Shveciya, Chili, Angliya, Argentina, Ispaniya, AQSh, Yaponiya hám Qubla Koreya (birgelikte), Qubla Afrika hám Rossiya miyman kútiwshilik etken. Qatar 2022-jılg'i turnirge bir marte miyman kútiwshilik etedi hám 2026-jılda Kanada, AQSh hám Meksika birgelikte miyman kútiwshilik etedi, bul bolsa Meksikaǵa ush jáhán chempionatında oyınlar ótkergen birinshi mámleket bolıw húrmetin beredi.

Sport ishtirokchilari roʻyxati

Jıl	Xostlar	Qalalar/jaylar	Jámi	qatnas †	Matches	qatnas	Eń joqarı qatnas ‡			sanı	Jay	Oyın(lar)
							1930	Urugvay	3/1	590,549	18	32,808	93,000	Estadio Centenario, Montevideo	Uruguay 6–1 Yugoslavia, Semi-final
1934	Italiya	8/8	363,000	17	21,353	55,000	Stadio Nazionale PNF, Rome	Italy 2–1 Czechoslovakia, Final
1938	Franciya	10/9	375,700	18	20,872	58,455	Olympique de Colombes, Paris	France 1–3 Italy, Quarter-final
1950	Braziliya	6/6	1,045,246	22	47,511	173,850	Maracanã Stadium, Rio de Janeiro	Brazil 1–2 Uruguay, Deciding match
1954	Shveycariya	6/6	768,607	26	29,562	63,000	Wankdorf Stadium, Bern	West Germany 3–2 Hungary, Final
1958	Shveciya	12/12	819,810	35	23,423	50,928	Ullevi Stadium, Gothenburg	Brazil 2–0 Soviet Union, Group stage
1962	Chili	4/4	893,172	32	27,912	68,679	Estadio Nacional, Santiago	Brazil 4–2 Chile, Semi-final
1966	Angliya	8/7	1,563,135	32	48,848	98,270	Wembley Stadium, London	England 4–2 West Germany, Final
1970	Meksika	5/5	1,603,975	32	50,124	108,192	Estadio Azteca, Mexico City	Mexico 1–0 Belgium, Group stage
1974	Úlgi:Bayraqlastırıw/Batıs Germaniya	9/9	1,865,753	38	49,099	83,168	Olympiastadion, Munich	West Germany 1–0 Chile, Group stage
1978	Argentina	6/5	1,545,791	38	40,679	71,712	Estadio Monumental, Buenos Aires	Italy 1–0 Argentina, Group stage
1982	Ispaniya	17/14	2,109,723	52	40,572	95,500	Camp Nou, Barcelona	Argentina 0–1 Belgium, Opening match
1986	Meksika	12/11	2,394,031	52	46,039	114,600	Estadio Azteca, Mexico City	Mexico 1–1 Paraguay, Group stageArgentina 3–2 West Germany, Final
1990	Italiya	12/12	2,516,215	52	48,389	74,765	San Siro, Milan	West Germany 4–1 Yugoslavia, Group stage
1994	AQSh	9/9	3,587,538	52	68,991	94,194	Rose Bowl, Pasadena, California	Brazil 0–0 (3–2p) Italy, Final
1998	Franciya	10/10	2,785,100	64	43,517	80,000	Stade de France, Saint-Denis	Brazil 0–3 France, Final
2002	Qubla Koreya  Yaponiya	20/20	2,705,197	64	42,269	69,029	International Stadium, Yokohama, Japan	Brazil 2–0 Germany, Final
2006	Germaniya	12/12	3,359,439	64	52,491	72,000	Olympiastadion, Berlin	Germany 1–1 (4–2p) Argentina, Quarter-final
2010	QAR	10/9	3,178,856	64	49,670	84,490	Soccer City, Johannesburg	Spain 1–0 Netherlands, Final
2014	Braziliya	12/12	3,429,873	64	53,592	74,738	Maracanã Stadium, Rio de Janeiro	Germany 1–0 Argentina, Final
2018	Rossiya	12/11	3,031,768	64	47,371	78,011	Luzhniki Stadium, Moscow	France 4–2 Croatia, Final
Overall			40,532,478	900	45,036	173,850	Maracanã Stadium, Rio de Janeiro (1950)