სი თავსართები

გამოიყენება გრძელ ფიზიკურ მნიშვნელობათა ერთეულების შემოკლებული აღნიშვნისთვის, მათი 10 რიცხვის ხარისხში აყვანით. ათჯერადი თავსართები ემსახურება ნოლების რაოდენობის შეკვეცას როცხობრივ ნიშნებში.

1795 წელს სამეცნიერო სივრცეში დამკვიდრდა: დეკა-, ჰექტო-, კილო-, დეცი-, სანტი-, მილი-, ხოლო 1873 წელს ერთეულთა CGS სისტემის მიერ — მეგა- და მიკრო- ერთეულთა თავსართები. ზემოხსენებული რვა თავსართი, პირველ და მეორე ზომა-წონის გენერალურ კონფერენციაზე მიღებულ იქნა, ერთეულთა საერთაშორისო სისტემის თავსართები. 1960 წელს ზომა-წონის მეთერთმეტე გენერალურ კონფერენციაზე ოფიციალურად იქნა მიღებული გიგა-, ტერა-, ნანო- და პიკო-; 1975 წელს მეთორმეტე კონფერენციაზე — ატო- და ფემტო-; 1975 წელს მეთხუთმეტე კონფერენციაზე — პეტა- და ექსა-; 1991 წელს მეცხრამეტე კონფერენციაზე — იოქტო-, ზეპტო-, ზეტა- და იოტა-; ხოლო 2022 წელს ოცდამეშვიდე კონფერენციაზე — ქუექტო-, რონტო-, რონა- და ქუეტა- ერთეულთა თავსართები.

წილობითი ერთეულები — ერთეულები, რომლებიც ფიზიკურ სიდიდეთა დადგენილი ერთეულების გარკვეულ ნაწილს (წილს) შეადგენენ. საზომთა მეტრული სისტემის დადგენისას მეტრული სისტემის ამოსავალი ერთეულებიდან წილობითი ერთეულების წარმოქმნის ორი პრინციპი იყო მიღებული: ა) წილობითი ერთეულების სახელწოდებათა წარმოქმნა თავსართების (დეცი, სანტი, მილი) მეშვეობით და ბ) ათობითობა წილობითი ერთეულების ამოსავალ ერთეულებთან თანაფარდობისას. მაგალითად, 1 მმ (მილიმეტრი) = 10⁻³ მ (მეტრს).

ერთეულთა საერთაშორისო სისტემაში წილობითი ერთეულების წარმოსაქმნელად მიღებულ იქნა შემდეგი თავსართები:

10n	თავსართი		აღნიშვნა		შემოღების წელი
	ქართ.	საერთ.	ქართ.	საერთ.
10−1	დეცი	deci	დ	d	1795
10−2	სანტი	centi	ს	c	1795
10−3	მილი	milli	მ	m	1795
10−6	მიკრო	micro	მკ	µ	1873
10−9	ნანო	nano	ნ	n	1960
10−12	პიკო	pico	პ	p	1960
10−15	ფემტო	femto	ფ	f	1964
10−18	ატო	atto	ა	a	1964
10−21	ზეპტო	zepto	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ზ}}}}$	z	1991
10−24	იოქტო	yocto	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ი}}}}$	y	1991
10−27	რონტო	ronto	${\displaystyle {\color {orange}{\text{რ}}}}$	r	2022
10−30	ქვექტო	quecto	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ქ}}}}$	q	2022

ჯერადი ერთეულები — ერთეულები, რომლებიც მთელრიცხვჯერ მეტია ფიზიკური სიდიდეების სისტემის ან სისტემის გარეშე ერთეულებზე. ერთეულთა საერთაშორისო სისტემაში ჯერადი ერთეულები მიიღება ათობითობის პრინციპით, ხოლო მათი დასახელება ამოსავალი ერთეულის სახელწოდებისგან თავსართების მეშვეობით. მაგალითად, 1 კმ (კილომეტრი) = 10³ მ (მეტრი).

ერთეულთა საერთაშორისო სისტემაში ჯერადობითი ერთეულების წარმოსაქმნელად მიღებულ იქნა შემდეგი თავსართები:

10n	თავსართი		აღნიშვნა		შემოღების წელი
	ქართ.	საერთ.	ქართ.	საერთ.
101	დეკა	deca	დკ	da	1795
102	ჰექტო	hecto	ჰ	h	1795
103	კილო	kilo	კ	k	1795
106	მეგა	mega	მეგ	M	1873
109	გიგა	giga	გ	G	1960
1012	ტერა	tera	ტ	T	1960
1015	პეტა	peta	${\displaystyle {\color {orange}{\text{პა}}}}$	P	1975
1018	ექსა	exa	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ე}}}}$	E	1975
1021	ზეტა	zetta	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ზა}}}}$	Z	1991
1024	იოტა	yotta	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ია}}}}$	Y	1991
1027	რონა	ronna	${\displaystyle {\color {orange}{\text{რა}}}}$	R	2022
1030	ქვეტა	quetta	${\displaystyle {\color {orange}{\text{ქა}}}}$	Q	2022