Rakgerioù Ar Sistem Unanennoù Etrebroadel

Taolenn ar rakgerioù

10^N	Rakger	Simbol	Niver
10²⁴	yota	Y
10²¹	zeta	Z
10¹⁸	egza	E
10¹⁵	peta	P
10¹²	tera	T
10⁹	giga	G	Miliard
10⁶	mega	M	Milion
10³	kilo	k	Mil
10²	hekto	h	Kant
10¹	deka	da	Dek
10⁰	unanenn	–	Unan
10⁻¹	desi	d	Dekvedenn
10⁻²	santi	c	Kantvedenn
10⁻³	mili	m	Milvedenn
10⁻⁶	mikro	μ	Milionvedenn
10⁻⁹	nano	n	Miliardvedenn
10⁻¹²	piko	p
10⁻¹⁵	femto	f
10⁻¹⁸	ato	a
10⁻²¹	zepto	z
10⁻²⁴	yokto	y

Da skouer:

5 cm	=	5 × 10⁻²m	=	5 × 0,01 m	=	0,05 m
3 MW	=	3 × 10⁶W	=	3 × 1 000 000 W	=	3 000 000 W

Notenn : Ne vez ket graet gant ar sistem degel (diaz 10) en urzhiataerezh, met gant ar sistem binarel (diaz 2). Setu e tremener eus an eil unanenn d'eben dre lieskementiñ dre 2¹⁰, pe c'hoazh 1024. Ne vez ket graet gant ar rakgerioù deka hag hekto en dachenn-se.

Emdroadur ar rakgerioù

E-barzh deved an 18 germinal An III (7 ebrel 1795) e oa lodenn ar rakgerioù miria ha mirio eus rakgerioù ar sistem degel nevez (e-kichen al lieskementoù kilo-, hekto- ha deka-, hag ar ranngementoù desi-, santi- ha mili-). Talvezout a raent a-getep dek mil ha un dekmilvedenn. Implijet e voent betek 1960.

Gant an 11^vet Conférence générale des poids et mesures (CGPM) e voe savet evit ar wezh kentañ e 1960 ur roll ofisiel eus rakgerioù ar sistem etrevroadel ne oa ket mui miria- ha mirio- ennañ. E 1960 e oa an daouzek rakger ofisiel: « tera-, giga-, mega-, kilo-, hekto- ha deka-, hag ivez desi-, santi-, mili-, mikro-, nano- ha piko- ».

Gant an 12^vet CGPM (1964) e voe lakaet « femto- hag ato- » ouzhpenn.
Gant an 15^vet CGPM (1975) e voe lakaet « peta- hag egza- » ouzhpenn.
Gant an 19^vet CGPM (1991) e voe lakaet « zeta-, zepto- ha yota-, yokto- » ouzhpenn.

Gerdarzh ar rakgerioù

Ur ster espleg a zo d'ar rakgerioù kentañ:

orin gresianek evit al lieskementoù : deka (deka-) a sinifi « dek », hekaton (hekto-) a sinifi « kant », khilihoi (kilo-) a sinifi « mil », murias (miria-) a sinifi « dek mil ».
orin latin evit ar ranngementoù : decem (desi-) a sinifi « dek », centum (santi-) a sinifi « kant », mille (mili-) a sinifi « mil ».

Savet eo bet ar rakgerioù da heul diwar gerioù a vez anvet traoù bras pe bihan ganto :

bras : e gresianeg, megas (mega-) a sinifi « bras », gigas (giga-) a sinifi « ramz », teras (tera-) a sinifi « euzhvil » ;
bihan : mikros (mikro-) a sinifi « bihan » e gresianeg, nanus (nano-) a sinifi « korr » e latin, piccolo (piko-) a sinifi « bihan » en italianeg.

Savet eo bet ar lieskementoù da heul diwar an heñvelder a zo etre tera ha tetra (pevar e gresianeg), hag ivez dre m'eo 10¹² = 1 000⁴ ; setu ez int sifroù gresianek o deus kollet pe gounezet ul lizherenn:

penta → peta-
hegza → egza-
okta → yota- ha yokto-

Rakgerioù all a oa bet savet er memes mod (hepta → hepa, okta → ota, nav e gresianeg → nea, deka → dea) met n'o deus ket bet biskoazh statud ofisiel ebet.

Femtem (femto-) a sinifi 15 e daneg (evit 10¹⁵).
Zeta- ha zepto-, en diwezh, a zeu eus ar ger gallek sept peogwir e talvezont 1000^±7.

Gwelet ivez

Renk braster
Rakger binarel

Liammoù diavaez

Roll ofisiel ar BIPM

This article uses material from the Wikipedia Brezhoneg article Rakgerioù ar sistem unanennoù etrebroadel, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Danvez a c'haller implijout dindan CC BY-SA 4.0 nemet ha notet e vefe ar c'hontrol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Brezhoneg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.