ახალფარფლიანები

მოიცავს ორ ინფრაკლასს: მთელძვლოვნებსა (ძვლიან განოიდებს) და ძვლოვან თევზებს, რომელთაგან ეს უკანასკნელი აერთიანებს თანამედროვე თევზების აბსოლუტურ უმრავლესობას და ყველა ცოცხალი ხერხემლიანი სახეობის ნახევარზე მეტს. თანამედროვე მთელძვლოვანნი წარმოდგენილი არიან მხოლოდ მტკნარი წყლის ტაქსონებით, ხოლო ძვლოვანი თევზები — როგორც მტკნარი წყლის, ისე ზღვის სახეობებს. ყოველწლიურად მეცნიერულად აღიწერება ამ უკანასკნელთა მრავალი ახალი სახეობა.

ახალფარფლიანები
Siganus corallinus, ძვლოვანი თევზების წარმომადგენელი
Lepisosteus oculatus, მთელძვლოვანთა წარმომადგენელი
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  ცხოველები ტიპი:  ქორდიანები კლასი:  სხივფარფლიანი თევზები (რანგის გარეშე):  Actinopteri ქვეკლასი:  ახალფარფლიანები
ლათინური სახელი
Neopterygii (Regan, 1923)
ინფრაკლასები
მთელძვლოვანნი (Holostei) ძვლოვანი თევზები (Teleostei)
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში ITIS   553120 NCBI   41665 EOL   2775792 FW   92050

თანამედროვე ახალფრაფლიანები იყოფა ორ ძირითად ჯგუფად (ინფრაკლასები): ძვლოვანი თევზები და მთელძვლოვანნი. ეს უკანასკნელი მოიცავს ორ კლადას: Ginglymodi და Halecomorphi. ყველა ამ ჯგუფს აქვს ხანგრძლივი და ვრცელი ნამარხი ისტორია. ახალფარფლიანების წარმომადგენელთა ევოლუციური ურთიერთობები შეჯამებულია ქვემოთ მოცემულ კლადოგრამაში.

ახალფარფლიენები ძალიან სპეციფიკური ჯგუფია. იგიდღეს არსებულ ხერხემლიანთა მთლიანი მრავალფეროვნების 50%-ზე მეტს მოიცავს და მისი ბიოლოგიური მრავალფეროვნება მეზოზოური ერის შემდეგ. თუმცა, თვითონ ახალფარფლიანების (ან ზოგადად თევზების) სხვადასხვა ჯგუფების მრავალფეროვნება არათანაბრად არის განაწილებული, თანამედროვე სახეობათა აბსოლუტურ უმრავლესობას (96%) ძვლოვანი თევზები შეადგენენ.

 

საკუთარი ევოლუციის დასაწყისში ახალფარფლიანები იყვნენ თევზების ძალიან წარმატებული ჯგუფი, რადგან შეეძლოთ იმაზე სწრაფად გადაადგილება, ვიდრე მათ წინაპრებს. ქერცლი და ჩონჩხი ევოლუციის დროს გაღიავდა, ყბები კი უფრო ძლიერი და ეფექტური გახდა. მიუხედავად იმისა, რომ ელექტრორეცეპცია და ლორენცინის ამპულები წარმოდგენილია თევზების ყველა სხვა ჯგუფში გარდა მიქსინებისა (თუმცა მიქსინები არ არიან სხივფარფლიენები, ისინი უყბოებს ეკუთვნიან), ახალფარფლიანებმა დაკარგეს ეს გრძნობა, იმის გათვალისწინებითაც კი, რომ ის მოგვიანებით ხელახლა განუვითარდა გიმნოტისნაირებსა და ლოქოსნაირებს.

ახალფარფლიანების ევოლუციის მიმდინარეობისას მხოლოდ რამდენიმე ცვლილება მოხდა ადრინდელი სხივფარფლიანებისაგან. თუმცა, ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო როგორც ზურგის, ისე ანალური ფარფლების მოძრაობაზე უკეთესი კონტროლის შეძენა, რამაც გამოიწვია მათი ცურვის შესაძლებლობების გაუმჯობესება. ცვლილებები განიცადა თავის ქალამაც, რამაც საშუალება მისცა კვების სხვადასხვა მექანიზმების და, შესაბამისად, ახალი ეკოლოგიური ნიშების აეთვისებინათ. ყველა ეს მახასიათებელი მნიშვნელოვან გაუმჯობესებას წარმოადგენდა, რის შედეგადაც ახალფარფლიანები თევზების (და, ამრიგად, ტაქსონომიურად, ზოგადად ხერხემლიანების) დომინანტური ჯგუფი გახდა.