Kardis: Perenial a kaming ti pamilia ti Fabaceae

 

 

Ti panagmuyong iti kardis ket nanipuden kadagidi napalabas a 3,500 a tawtawen. Ti tengnga ti taudan ket ti akindaya a paset ti peninsular nga India, mairaman pay ti estado ti Odisha, nga idiay ti ayan dagiti kaasitgan a kabagianna (Mansi) kadagiti tropikal a kakaykayuan. Dagiti arkeolohiko a nabirbirukan para iti kardis ket mairaman manipud dagiti dua a Neolitiko a lugar idiay Odisha, opalpur ken Golbai Sassan a napetsaan idi agarup a 3,400 ken 3,000 tawtawen, dagiti lugar idiay Abagatan nga India, Sanganakall ken Tuljapur Garhi, ket napetsaan pay dagitoy manipud idi 3,400 a tawtawen. Manipud idiay India daytoy ket napan idiay Daya nga Aprika ken Laud nga Aprika. Idiay ti immunaan a nakakitaan dagiti Europeano, ket idi ti nakaalanna ti nagan a Congo Pea. Babaen ti pamay-an ti aadipen a panagnegosio daytoy ket nakapan idiay kontinente ti Amerika, mabalin nga idi maika-17 a siglo.

Ita nga aldaw, ti kardis ket adun a naimuyongan kadagiti amin a tropikal ken semitropikal a rehion iti Daan ken ti Baro a Lubong. Ti kardis ket mabalin a ti perenial a kita, daytoy nga apit ket mabalin nga agpaut kadagiti tallo angingga kadagiti lima a tawen (ngem ti bumassit ti maburas a bukbukel kalpasan ti dua a tawen), wenno ti tinawen a kita a nasaysayaat iti panagpataud ti bukbukel.

Ti kardis ket nangruna a legume nga apit iti matudtuduan nga agrikultura kadagiti namaga bassit a tropiko. Ti Indiano a subkontinente, akindaya nga Aprika ken Tengnga nga Amerika, iti dayta nga urnos, ket isu dagitoy ti tallo a kangrunaan a rehion iti lubong nga agpatpataud iti kardis. Ti kardis ket naimuyongan kadagiti ad-adu ngem 25 tropikal ken subtropikal a pagpagilian, a kas agmaymaysa nga apit wenno nailalaok kadagiti sereal, a kas ti bukakaw (Sorghum bicolor), pearl millet (Pennisetium glaucum), wenno mais (Zea mays), ken dagiti dadduma pay a legume, a kas dagiti mani (Arachis hypogaea). Gaputa daytoy ket maysa a legume, ti kardis ket lamesanna ti daga babaen ti simbiotiko a panangibalbaliw ti nitrohenio.

Ti kardis ket nasayaat nga agtubo kadagiti namaga a daga, isunga agtubo daytoy kadagiti lugar nga adda ti basbassit ngem 650 mm a tinawen a panagtudtudo.

Ti sangalubongan a panagpataud ti kardis ket nakarkulo iti 4.3 riwriw tonelada². Agarup nga 82% iti daytoy ket naimulmula idiay India. Daytoy ket nangruna pay a rekado kadagiti pakan ti ayup nga inus-usar idiay Laud nga Aprika, nangruna idiay Nigeria.

 

Ti kardis ket isu ti immuna a mula ti legume a kompleto a naipagsasaruno ti henomana. Ti immuna a pangpadas ket inaramid babaen ti maysa a grupo dagiti 31 nga Indiano a sientista manipud idiay Indiano Konseho ti Agrikultura ken Panagsukimat babaen ti panagidaulo ni Nagendra Kumar Singh. Ti papel ket naipablaak iti maysa nga Indiano a warnakan.^{[permanente a natay a silpo]}

Ti kardis ket aglaon ti adu a protina ken dagiti nangruna nga amino asido a methionine, lysine, ken tryptophan.

No maigiddiat kadagiti natangken a bukel, dagiti naganos a bukel ket aglaon ti basbassit a pateg ti nutrision, nupay kasta dagitoy ket aglaon dagiti adu a pateg ti bitamina C (39 mg kada 100 g a serbi) ken addan ti dakdakkel bassit a laon ti taba. Ti panagsukimat ket nakapakita a ti protina linaon dagiti naganos a bukel ket nasaysayaat ti kalidadna.

• Phytophthora cajani