Գաբրիէլ Պատկանեան

Տէր Գաբրիէլ ծնած է Թիֆլիս, զաւակն էր Սերովբէ վարժապետին որ ծնած էր Պոլսոյ մէջ եւ մանկութեան ատեն ղրկուած էր Ս.Ղազար վանքը։

1805-ին ընտանեօք մեկնած է Աստրախան։ Սորված է իր հօր՝ Սերեվբէ Պատկանեանի հիմնադրած Աղապապեան դպրոցէն ներս, ապա հետեւած է ռուսական հոգեւոր սեմինարներու։ Տիրապետած է ռուսերէնին, անգլերէնին ու գերմաներէնին։

1827-ին ձեռնադրուած է քահանայ։ 1818-ին թարգմանած է Դիոդորոս Սիկիլիացիի «Պատմութիւն Մեծին Աղեքսանդրի Մակեդոնացւոյ» գիրքը (հրտ․ 1827) եւ գրած «Վարդապետութիւն Ուղղափառութեան Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ» աշխատութիւնը։ 1826-ին տեղափոխուած է Նոր Նախիջեւան, ուր դասաւանդած է հայերէն, ռուսերէն, պատմութիւն, աշխարհագրութիւն ու ուշադրութիւն գրաւած՝ իր հասարակական գործունեութեամբ։

1836-ին բացած է մասնաւոր վարժարան, ուր իրեն աշակերտած են Միքայէլ Նալբանդեա, Ռափայէլ Պատկանեան եւ ուրիշներ։ 1847-ին Ներսէս Աշտարակեցիի հրաւէրով տեղափոխուած է Թիֆլիս ու նշանակուած Նորաշէն եկեղեցւոյ վանահայր։ 1850-ին վարած է Ներսիսեան դպրոցի տեսչական պաշտօնը եւ միաժամանակ հրատարակած՝ «Արարատ» աշխարհաբար շաբաթաթերթը։

1863-ին անցած է Փեթերսպուրկ, ուր զբաղած է ուսուցչութեամբ ու գրական աշխատանքով։

Բանաստեղծութիւններ

«Գողթան երգեր», «Հարսանիք Արտաշէսի եւ Սաթինիկայ», «Յուլունսն Շամիրամայ», «Արի արքայն արքայից», «Վահագն», «Օրօրոցի երգ գիւղական այրի կնոջ», «Գեղեցիկ Նախիջեւան», «Քրտնաջան այգեպան», «Իշխան անխելք Եւ յիմար», «Առ հայրենիս», «Փունջ հայոց պատմութեան», «Վարդնամակ Կամ արկածք Վարդանայ», «Դիւցազն մեր ժամանակի»։

Պատմական ուսումնասիրութիւններ

«Հայոց Ազգի Պատմութիւնը» (1863), «Միջնավէպք Հայոց Ազգի Պատմութենից» (1863) եւ այլն։

Մեծ արժէք կը ներկայացնէ «Յիշատակարան» աշխատութիւնը, որ իր բովանդակութեամբ, փաստերու առատութեամբ եւ գրելաձեւի վարպետութեամբ կը նկատուի հայ նոր գրականութեան նշանակալից երեւոյթներէն մին։

1850-ին թարգմանած է Շէքսպիրի «Համլէթը», որմէ պահպանուած են քանի մը տեսարաններ։