Թիֆլիս
Թիֆլիս (վրաց.՝ თბილისი, հին հայկական անուանումը՝ Տփղիս, ռուսական եւ խորհրդային իրականութեան մեջ ծանօթ է եղել իբրեւ Թիֆլիս), Վրաստանի մայրաքաղաքը, ինչպէս նաեւ՝ պետութեան մեծագոյն քաղաքը։ Կը գտնուի երկիրին կեդրոնական մասին մէջ՝ Կուր գետի երկու ափերուն։ Կը համարուի աշխարհի հնագոյն քաղաքներէն մէկը, որ հիմնուած է Ե.
դարուն՝ Վիրքի թագաւոր Վախթանգ Գորգասալի կողմէն։ Դարավերջին, Վախթանգի որդին եւ յաջորդը՝ Տաչի արքան, մայրաքաղաքը Մցխեթէն կը տեղափոխէ Թիֆլիս։ Ռուսական տիրապետութեան տարիներուն Թիֆլիս եղած է Կովկասեան տարածաշրջանի քաղաքական եւ մշակութային կեդրոնը։ Դարեր շարունակ հայերը եղած են Թիֆլիսի քաղաքային կեանքին անբաժանելի մէկ մասը։ Մինչեւ այսօր Հավլաբար թաղամասին բնակչութեան մեծ մասը հայեր են։ Խորհրդանշական է, որ ԺԲ. դարէն մինչեւ Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւն Թիֆլիսի թիւով 47 քաղաքապետներէն 45-ը եղած են ազգությամբ հայեր։ Մինչեւ ԽՍՀՄ կազմաւորման սկզբնական շրջան, հայերը կազմած են նաեւ Թիֆլիսի բնակչութեան մեծամասնութիւնը՝ թիւով գերազանցելով վրացիներուն եւ միւս ցեղախումբերուն։ Եւրոպայի եւ Ասիոյ խաչմերուկներուն՝ պատմական տարբեր ժամանակահատուածներուն Թիֆլիս դարձած է առեւտրային կարեւոր հանգոյց մը։ Թիֆլիսի հազարամեայ պատմութիւնը կ'արտացոլայճարտարապետութեան մեջ։ Անիկա դասական, մերձաւոր արեւելեան, ռուսական եւ ժամանակակից ճարտարապետութիւններու համադրութիւն մըն է։ Պատմականօրէն Թիֆլիս եղած է տարբեր մշակութային, ժողովրդական եւ կրօնական ծագում ունեցող մարդոց գործունէութեան հարթակ մը։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Թիֆլիս | |||||
| վրաց.՝ თბილისი | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Վրաստան[1] | ||||
| Ներքին բաժանում | 10 շրջաններ | ||||
| Կախա Կալաձե? | |||||
| Հիմնադրուած է՝ | 455 | ||||
| Առաջին յիշատակում | 4 դար | ||||
| Տարածութիւն | 720 քմ² | ||||
| Պաշտօնական լեզու | Վրացերէն | ||||
| Բնակչութիւն | 1 118 035 մարդ (2014) | ||||
| Ազգային կազմ | վրացիներ, հայեր, ազերիներ, եզիտիներ, ռուսեր, ուքրանացիներ | ||||
| Ժամային գօտի | UTC+4։00 | ||||
| Հեռախօսային ցուցանիշ | (32) | ||||
| Փոստային ցուցանիշ | 0100–0199 | ||||
| Պաշտօնական կայքէջ | |||||
Ըստ 2017-ի մարդահամարի տուեալներուն՝ Թիֆլիսի բնակչութեան թիւը կը հասնի 1,108, 717-ի։ Բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը քրիստոնեայ է․ գլխաւորաբար անոնք վրաց ուղղափառ եկեղեցւոյ հետեւորդներ են։ Թիֆլիսի ամէնէն մեծ ազգային փոքրամասնութիւնները հայերն են, որոնք կը կազմեն ամբողջ քաղաքին բնակչութեան 4.8 %-ը (աւելի քան 53 հազար հոգի)։ Կան նաեւ ռուսեր, ազերիներ, եզիտիներ, ուքրանացիներ եւ այլ ազգութիւններ։
Թիֆլիսի հիմնական տեսարժան վայրերն են Ս. Երրորդութեան մայր տաճարը, Սիոնի տաճարը, Ազատութեան հրապարակը, Ռուսթաւելի պողոտան, Նարիղալան, Թիֆլիսի օփերայի եւ պալէի թատրոնը եւ Վրաստանի ազգային թանգարանը։
Քաղաքի տեսարաններ
-
Բաղնիքներու թաղ, Թիֆլիսի հնագոյն շինութիւններէն -
Աբանոթուբանի -
Թատրոնի շէնք -
«Ռուսթաւելի» թատրոն
Նշանաւոր Թիֆլիսահայեր
- Արամ Խաչատուրեան - Երաժշտահան, ժողովրդական ազգային մասնագէտ նախկին ԽՍՀՄ-ի մէջ։
- Յակոբ Յակոբեան – բանաստեղծ։
- Նար-Դոս, գրող։
- Սայեաթ-Նովա - նոր շրջանի բանաստեղծ-աշուղ։
- Սերգէյ Փարաջանով - Ի. դարու մեծագոյն բեմադրիչ, նկարահան ՀՀ ժողովրդական մասնագէտ (1990), Ուքրանիոյ ժողովրդական մասնագէտ (1990):
- Վիքթոր Համբարձումեան - աստղագէտ, տեսական աստղագիտութեան հիմնադիրներէն մէկը։
- Տիգրան Պետրոսեան - աշխարհի ճատրակի նախկին ախոյեան։
- Ակիմ Թամիրով – թատրոնի եւ շարժապատկերի ազգութեամբ հայ ամերիկացի դերասան։
- Միքայէլ Թարիվերդիեւ - սովետական երգահան, Ռուսիոյ ժողովրդական մասնագէտ, ֆիլմերու երաժշտութեան հեղինակ։
- Իսահակ Ալիխանեեան - դերասան, ՀԽՍՀ ժողովրդական մասնագէտ (1923), ՎԽՍՀ ժողովրդական մասնագէտ (1941)։
Թիֆլիսի հայկական եկեղեցիներ
,_in_the_early_1900s,_Sergei_Mikhailovich_Prokudin-Gorskii.jpg)
- Հավլաբարի Ս. Կարապետ եկեղեցին, Թիֆլիս՝ վերափոխուած է վրացականի։
- Ս. Գէորգ եկեղեցի, կառուցուած ԺԸ. դարուն
- Ս. Բեթղեհէմի կոյսի եկեղեցի, կառուցուած ԺԳ. դարուն
- Ս. Ստեփանոսի եկեղեցի, կառուցուած ԺԸ. դարուն
- Ս. Խաչի եկեղեցի, կառուցուած 1830-ին
- Օրհնուած կոյս Ջուգուրեթիի եկեղեցի, կառուցուած ԺԹ. դարուն
- Ս. Գէորգ Զօրավարի եկեղեցի, ԺԹ. դար
- Նորաշէն եկեղեցի, ԺԵ. դար
- Ս. Նշան եկեղեցի, ԺԹ. դար
- Ս. Մինաս եկեղեցի, ԺԹ. դար
- Ս. Գէորգ եկեղեցի, ԺԴ. դար
- Նոր Էջմիածին եկեղեցի, կառուցուած 1806-ին
- Օրհնուած Շամխորեցոց եկեղեցի, ԺԹ. դար
- Կարմիր Աւետարան
- Կուսանաց Ս. Ստեփանոս վանք
Պատկերասրահ
-
Նարիկալայի համայնապատկերը -
Փարաջանովը -
Մետեխի համայնապատկերը -
Մինարեթ -
Նոր Էջմիածին -
Աբանոթուբանի -
Քուռը -
Աբանոթուբանի -
Շարտենի փողոցը -
Սաքսոֆոնահարը -
Հայկական պանդէոնը -
Սիոն եկեղեցին -
Մետեխի եկեղեցին -
Նարիկալա եկեղեցին -
Նարիկալա ամրոցին պարիսպները -
Մաքտանլտս
Ծանօթագրութիւններ
Արտաքին յղումներ
- Թիֆլիսի նկարներ Archived 2007-09-28 at the Wayback Machine.
- Տեղեկութիւն-Թիֆլիս
- Թիֆլիսի հիւրանոցները Archived 2015-12-11 at the Wayback Machine.
- Շաբաթավերջը Վրաստանի մէջ
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Թիֆլիս, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.