Ադրբեջան-Եվրոպական Միություն Հարաբերություններ

Ադրբեջան-Եվրոպական միություն հարաբերություններ

Եվրամիություն	Ադրբեջան

Ադրբեջանի Հանրապետության (ԱՀ) և Եվրամիության (ԵՄ) փոխհարաբերությունների հիմքը գործընկերության և համագործակցության մասին համաձայնագիրն է։ Այդ փաստաթուղթը ստորագրվել է 1996 թվականի ապրիլի 22-ին Լյուքսեմբուրգում և ուժի մեջ է մտել 1999 թվականի հուլիսի 1-ին։

2016 թվականի նոյեմբերի 14-ին ԵՄ Խորհուրդը հաստատել է Եվրոպական հանձնաժողովի և ԵՄ արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության գերագույն ներկայացուցիչ Ֆեդերիկա Մոգերինիի մանդատը՝ Ադրբեջանի Հանրապետության հետ համապարփակ համաձայնագրի շուրջ ԵՄ և ԵՄ անդամ երկրների անունից բանակցություններ վարելու համար։ Այս նոր համաձայնագիրը պետք է փոխարինի գործընկերության և համագործակցության համաձայնագրին։ Նոր համաձայնագրի շուրջ բանակցությունները սկսվել են 2017 թվականի փետրվարի 7-ին՝ նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ փետրվարի 6-ին Բրյուսել կատարած այցից հետո։ Նոր համաձայնագիրը կհամապատասխանի 2015 թվականին Եվրոպական հարևանության քաղաքականության վերանայման շրջանակներում հավանության արժանացած սկզբունքներին և նորացված հիմք կառաջարկի ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև քաղաքական երկխոսության և փոխշահավետ համագործակցության համար։ 2017 թվականի ապրիլի 25-ին մեկնարկել է համաձայնագրի կնքման շուրջ Ադրբեջանի և Եվրամիության միջև բանակցությունների նոր փուլը։

2019 թվականին Եվրամիությունը և ՄԱԿ-ը գործարկել են Ադրբեջանում EU4Climate տարածաշրջանային նախագիծը, որն ուղղված է կլիմայական փոփոխությունների դեմ պայքարին։ Այս նախագիծը կիրականացվի մինչև 2022 թվականը։

ԱՀ-ն Եվրոպական հարևանության քաղաքականության մեջ ընդգրկելու մասին որոշումն ընդունվել է ԵՄ-ի կողմից 2004 թվականի հունիսի 14-ին։ ԱՀ-ն Եվրոպական հարևանության քաղաքականության (ԵՀՔ) շրջանակներում ԵՄ-ից ստանում է առաջին հերթին ֆինանսական և տնտեսական աջակցություն։ ԵՄ-ն Ադրբեջանի խոշորագույն օտարերկրյա դոնորն է, 2007-2016 թվականներին Ադրբեջանը ստացել է 200 միլիոն եվրո։ ԵՄ-ն օգնել է դիվերսիֆիկացնել տնտեսությունը և նպաստել կայուն և աճին միջազգային պրակտիկայում և իր չափանիշներին։

Ադրբեջանում ԵՄ ներկայացուցչության ղեկավար Մալենա Մարդը ոչ մի անգամ ասել է, որ Ադրբեջանը Հարավային Կովկասում ամենահուսալի գործընկերն է, դրա պատճառներից մեկն այն է, որ Ադրբեջանն առաջարկում է իր օգնությունը «Հարավային գազային միջանցք» նախագծում, միգրացիա և առևտուր։ ԵՄ երկրները ադրբեջանական արտադրանքի խոշորագույն ներմուծողներն են, Ադրբեջանի ներմուծման ավելի քան 50 %-ը գնում է ԵՄ։

1994 թվականից Ադրբեջանը միացել է Եվրոպական Միության այնպիսի ծրագրերին, ինչպիսիք են Erasmus Mundus-ը, Tempus-ը, Jeanne Monnet-ը և այլն, իսկ 2014 թվականից՝ Erasmus+ միասնական ծրագրին, որի առանցքային ուղղությունը ուսանողների և անձնակազմի կարճաժամկետ շարժունակությունն է։ Ծրագիրը հնարավորություն է տալիս սովորելու (ուսանողների համար) կամ վերապատրաստվել (ուսուցիչների համար) եվրոպական գործընկեր բուհում՝ երեք ամսից մինչև մեկ տարի ժամկետով։ 2015-2018 թվականներին Եվրամիությունը կրթաթոշակներ է տրամադրել ադրբեջանական բուհերի մոտ 1300 ուսանողների և ուսուցիչների, ինչպես նաև եվրոպական համալսարանների 450 ուսանողների և ուսուցիչների Ադրբեջան ժամանելու համար։

Կողմերի միջև էներգետիկ համագործակցության հիմքը կազմում է 2006 թվականին ստորագրված էներգետիկ ոլորտում ռազմավարական գործընկերության մասին հուշագիրը։ Ներկայումս Ադրբեջանն ապահովում է Եվրամիության նավթային պահանջների 5 %-ը։

2011 թվականի հունվարին ստորագրվեց «Հարավային գազային միջանցքի» մասին համատեղ հռչակագիրը, որը ռազմավարական նախաձեռնություն է կասպիական, Կենտրոնական Ասիայի և մերձավորարևելյան գազային ռեսուրսները եվրոպական շուկաներ հասցնելու համար։ Հարավային գազային միջանցքի նախագծի մեջ մտնում են Հարավկովկասյան, Տրանսանատոլիական և Տրանսադրիատիկ խողովակաշարերը։

Ադրբեջանը նաև ընդգրկվել է «EU4Energy» ծրագրում, որը մեկնարկել է 2016 թվականին և ուղղված է Արևելյան գործընկերության երկրների աջակցությանը։

ԱՀ-ն Եվրոպայի խորհրդի անդամ է և այդ պատճառով ընդգրկված է եվրոպական կառույցներում։ Սակայն ԵՄ-ի հետ այդ երկիրը կապված է ԵՀՔ շրջանակներում Գործողությունների ծրագրի միջոցով։ Ադրբեջանում ԵՄ ներկայացուցիչները խիստ շահագրգռված են Ադրբեջանի պետական կազմակերպությամբ՝ քաղաքացիներին «ASAN» պետական ծառայություններ մատուցելու համար։

ԵՄ-ի և ԱՀ-ի միջև համագործակցության խորհրդարանական կոմիտեն, որին անդամակցում են բարձրաստիճան քաղաքական գործիչներ, հնարավոր է համարում ԱՀ-ի անդամակցությունը ԵՄ-ին։ Ադրբեջանում Եվրոպական խորհրդարանի պատվիրակության ղեկավարը կարևորել է Ադրբեջանի և ԵՄ-ի միջև կապերը՝ ընդգծելով ապագայում երկկողմ կապերի աճն ու ամրապնդումը։

2019 թվականի հոկտեմբերի 15-ին Ստրասբուրգում Ադրբեջանի արդարադատության նախարար Ֆիքրեթ Մամեդովը ստորագրել է «արտահանձնման մասին» եվրոպական կոնվենցիային Ադրբեջանի միանալու մասին չորրորդ լրացուցիչ արձանագրությանը։

ԵՄ-ն այլ երկրների հետ միասին փորձում է օգնել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմանը։ ԵՄ-ն բազմիցս է խոսել հակամարտության խաղաղ կարգավորման անհրաժեշտության մասին՝ աջակցելով և անցկացնելով եռակողմ հանդիպումներ։ ԵՄ-ն գտնում է, որ Լեռնային Ղարաբաղում ստատուս քվոն անընդունելի է և ոչ մի անգամ հայտարարել է այդ մասին։ 2019 թվականի հուլիսի 9-ին Եվրոպական Միության Խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկը Բաքու կատարած իր այցի շրջանակներում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպումից հետո հանդես է եկել հայտարարությամբ․

Խոսելով տարածաշրջանում կայունության մասին՝ մենք քննարկել ենք չլուծված Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը։ Այս հակամարտությունը պետք է կարգավորվի ոչ թե զինված, այլ միայն քաղաքական ճանապարհով՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքների հիման վրա։ Եվրոպական միությունը լիովին աջակցում է Մինսկի խմբի համանախագահների ջանքերին և ուշադրության ուղղմանը հակամարտության արդար և կայուն կարգավորմանը՝ հիմնված Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի հիմնարար սկզբունքների վրա։

2013 թվականի նոյեմբերի 29-ին Վիլնյուսում Ադրբեջանի քաղաքացիներին եվրոպական վիզաների տրամադրման դյուրացման մասին համաձայնագիր Է ստորագրվել։ Փաստաթուղթն ուժի մեջ է մտել 2014 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։ Համաձայն այդ համաձայնագրի՝ ԵՄ երկրներ ուղևորությունները փոքր-ինչ ավելի հեշտ և էժան են դարձել Ադրբեջանի քաղաքացիների համար, և նրանք կարող են կարճաժամկետ վիզաներ ստանալ, ինչը հնարավորություն է տալիս ազատորեն ճանապարհորդել ԵՄ-ի սահմաններում։ Համաձայնագրի համաձայն, վիզայի ձևակերպումը անվճար է քաղաքացիների որոշակի խմբերի համար, ինչպիսիք են պաշտոնական պատվիրակները, թոշակառուները, մինչև 12 տարեկան երեխաները, ուսանողները և հետազոտողները։

• Եվրոպական միության ընդլայնում
• Եվրոպական միության հետագա ընդլայնում
• Ուկրաինա-Եվրոպական միություն հարաբերություններ
• Արևելյան գործընկերություն