Աստղ Միմոզա: աստղ Հարավային Խաչ համաստեղությունում
Միմոզա (անգլ.՝ Mimosa) /mɪˈmoʊsə/, հայտնի նաև որպես β Կրուսիս (լատիներեն Բետա Կրուսիս, կրճատ՝ Բետա Կրու, β Կրու), Ակրուքսից (Ալֆա Կրուսիս) հետո Հարավային Խաչ համաստեղության երկրորդ ամենապայծառ աստղը և 20-րդ ամենապայծառը գիշերային երկնքում։ Կրկնակի աստղ է կամ ամենայն հավանականությամբ՝ եռակի աստղային համակարգ։
 | |||
| Հետազոտման տվյալներ | |||
|---|---|---|---|
| Տեսակ | աստղ, near-IR source? և UV-emission source? | ||
| Տեսանելի աստղային մեծություն | 1,25 (V) | ||
| Համաստեղություն | Հարավային Խաչ | ||
| Աստղաչափություն | |||
| Ճառագայթային արագություն (Rv) | 10,3 ± 0,2 km/s | ||
| Պարալաքս | 11,71 ± 0,98 մավ | ||
| Բացարձակ աստղային մեծություն | −3,41 | ||
| Բնութագիր | |||
| Սպեկտրալ դասակարգում | B1IV | ||
| Գույնի ցուցանիշ | −0,23 | ||
| Փոփոխականություն | Beta Cephei variable? | ||
| Ֆիզիկական տվյալներ | |||
| Զանգված | 3,18144E+31 կիլոգրամ | ||
| Լուսավորություն | 34 000 արեգակնային լուսատվություն | ||
| Պտույտ | 35 km/s | ||
| Ուղեծրի էլեմենտներ | |||
| |||
Անվանակարգություն
Ըստ բայերյան անվանակարգության՝ հայտնի է β Կրուսիս (Լատիներեն Բետա Կրուսիս) անվամբ։ Թեև Միմոզան գտնվում է կոպիտ հաշվարկով −60° թեքման վրա, հետևաբար տեսանելի չէ 30° աշխարհագրական լայնությունից դեպի հյուսիս, հին հույների ու հին հռոմեացիների ժամանակներում տեսանելի է եղել 40° լայնությունից դեպի հյուսիս, և այս քաղաքակրթություններն այն համարել են Կենտավրոս համաստեղության մաս։
Ավանդաբար կրել է Միմոզա և պատմական Բեկրուքս /ˈbeɪkrʌks/ անունները։ Միմոզան ծագում է լատիներեն «դերասան» բառից, սակայն կարող է առաջացած լինել նաև նույն անունն ունեցող ծաղկից։ Բեկրուքսն աստղի բայերյան դասակարգման անվան կրճատ տարբերակն է։ 2016 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունն աշխատանքային խումբ է ստեղծել աստղերի անունների դասակարգման համար (WGSN), որի 2016 թվականի հուլիսի առաջին տեղեկագրում ներառված էր այդ խմբի կողմից հավանության արժանացած աստղանունների առաջին երկու տարբերակների աղյուսակը, ըստ որի այս աստղի համար ընդունվել է Միմոզա անունը։
Չինարեն 十字架 (Շի Զի Ջիա) անունը, որը նշանակում է «խաչ», վերաբերում է Ակրուքսից, Միմոզայից, Գամմա Կրուսիսից ու Դելտա Կրուսիսից բաղկացած աստերիզմին։ Հետևաբար Միմոզան ինքը հայտնի է որպես 十字架三 (Շի Զի Ջիա սան, որը նշանակում է «Խաչի երրորդ աստղ», անգլ.՝ the Third Star of Cross)։
Աստղային համակարգ
Պարալաքսի չափումների վրա հիմնվելով կարելի է ասել, որ Միմոզան գտնվում է Երկիր մոլորակից 280 լուսային տարի (86 պարսեկ) հեռավորության վրա։ 1957 թվականին գերմանացի աստղաբան Վուլֆ-Դիտեր Հայնցը հայտնաբերել է, որ այն սպեկտրոսկոպիկ կրկնակի աստղ է, որի անդամ աստղերն այնքան մոտ են միմյանց, որ աստղադիտակով անգամ դժվար է դրանք առանձնացնել։ Զույգը միմյանց շուրջ պտույտ է կատարում հինգ տարին մեկ՝ հաշվարկված 5․4-ից 12․0 աստղագիտական միավոր հեռավորության վրա։ Համակարգն ընդամենը 8-11 միլիոն տարեկան է։
Գլխավոր β Կրուսիս A աստղը զանգվածեղ աստղ է, որն ունի արեգակի զանգվածի մոտավորապես 16 անգամ բազմապատիկ զանգված։ Այս աստղի կանխատեսվող պտույտի արագությունը մոտավորապես 35 km s−1 է։ Սակայն այս զույգի ուղեծրային հարթությունը միայն մոտավորապես 10° է, որը նշանակում է, որ աստղի բևեռի թեքությունը հավանաբար նույնպես ցածր է։ Սա նշանակում է, որ ազիմուտային պտույտի արագությունը բավականին բարձր է, մոտավորապես 120 km s−1։ 8․4 անգամ արեգակնային շառավղից մեծ շառավիղ ունեցող աստղի համար սա նշանակում է, որ այն պարբերական պտույտ կատարում է 3․6 օրում։
β Կրուսիս A աստղը հայտնի է որպես β Ցեֆեիդի փոփոխական աստղ, թեև ունենալով 27,000 Կ էֆեկտյին ջերմաստիճան, այն գտնվում է անկայունության գոտու տաք եզրում։ Ունի երեք տարբեր պուլսացիոն ռեժիմ, որոնցից ոչ մեկը ճառագայթային չէ։ Բոլոր երեք ռեժիմների ժամանակահատվածները գտնվում են 4,03–4,59 ժամվա միջակայքում։ Աստղն ունի B0.5 III սպեկտրային դասակարգում, որտեղ «III» լուսավորության դասը ցույց է տալիս, որ այն հսկա աստղ է, որն սպառել է իր միջուկի ջրածնի պաշարը։ Աստղի արտաքին մակերևույթի բարձր ջերմաստիճանը նրան հաղորդում է B-տիպի աստղերին բնորոշ կապտա-սպիտակ երանգը։ Առաջացնում է ուժեղ աստղային քամի և տարեկան կորցնում արեգակի զանգվածի 10−8 անգամ բազմապատիկը, որը համարժեք է արեգակի զանգվածին 100 միլիոն տարում։ Քամին համակարգից հեռանում է 2,000 km s−1 և ավելի արագությամբ։
β Կրուսիս B երկրորդական աստղը համարվում է B2 աստղային դասակարգման հիմնական հաջորդականության աստղ։ 2007 թվականին հայտնագործվել է երրորդ բաղադրիչը, որը հավանաբար ցածրազանգված, նախահիմնական հաջորդականության աստղ է։ Չանդրա ռենտգենյան աստղադիտակով հայտնաբերվել է այս աստղից տեղի ունեցող ռենտգենյան արտանետում։ Երկու այլ աստղեր, որոնք տեղակայված են 44 և 370 արքվայրկյան անկյունային հեռավորության վրա, հավանաբար օպտիկական արբանյակներ են, որոնք ֆիզիկապես կապված չեն այս համակարգի հետ։ β Կրուսիս համակարգը կարող է Կարիճ-Կենտավրոս աստղասփյուռի ցածրադիր Կենտավրոս-Հարավային Խաչ ենթախմբի անդամ լինել։ Սա մի աստղասփյուռ է, որն ընդհանուր ծագում ունի։
Մշակույթում
Միմոզան պատկերված է Ավստրալիայի դրոշի, Նոր Զելանդիայի դրոշի, Սամոայի դրոշի ու Պապուա Նոր Գվինեայի դրոշի վրա, որպես Հարավային Խաչը կազմող հինգ աստղերից մեկը։ 26 այլ աստղերի թվում պատկերված է նաև Բրազիլիայի դրոշի վրա, որոնցից յուրաքանչյուրը խորհրդանշում է առանձին նահանգ։ Միմոզան ներկայացնում է Ռիո դե Ժանեյրո նահանգը։
«MV Becrux» անունով նավն օգտագործվում է խոշոր եղջերավոր կենդանիներ Ավստրալիայից Ասիա տեղափոխելու համար։ «Mighty Ships» վավերագրական ֆիլմաշարի մի հատվածը նվիրված է այս նավին։
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միմոզա (աստղ)» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Միմոզա (աստղ), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.