Խաղամոլը

1863-ին Ֆեոդոր Դոստոևսկին այցելում է Բադեն-Բադեն։ Այնտեղ մի քանի օրվա ընթացքում տանուլ է տալիս իր ունեցած ողջ գումարը, բացի այդ սիրուհու՝ Պոլինա Սուսլովայի կանխիկ գումարը։ Պարտքերը հատուցելու նպատակով Դոստոևսկին պայմանագիր է կնքում հրատարակչական տան հետ։ Բադեն-Բադենում Դոստոևսկին մի քանի անգամ գնում է խաղատուն և տանուլ տալիս մեծ գումարներ։ Խաղից ստացված տպավորությունները օգտագործել է վեպը գրելուց։

Վեպը գրելու ընթացքում Դոստոևսկին մտերմացել է իր սղագրուհու՝ Աննա Սնոտկինայի հետ և հետագայում ամուսնացել։ Ամուսնանալուց հետո նորապսակները ուղևորվել են շրջագայության Եվրոպայով, մեծ մասամբ Բադեն-Բադեն։ Այնտեղ Ֆեոդոր Միխայլովիչը կրկին խաղում և պարտվում է։ Դրանից հետո նա երդվում է չխաղալ և պահում է երդումը՝ չխաղալով իր կյանքի վերջին 10 տարիներին։

Երբ 1864 թվականի հուլիսի 10-ին Պետերբուրգում մահացավ Դոստոևսկու մեծ եղբայրը՝ Միխայիլ Դոստոևսկին, «Ժամանակաշրջան» ամսագրի ամբողջ պարտքերը իր վրա է վերցնում Ֆեոդոր Միխայլովիչը։ Եվ որպեսզի հետ վերադարձնի եղբոր պարտքերը, նա կնքում է ոչ շահավետ պայմանագիր՝ գրել նոր վեպ՝ «Խաղամոլը»։ Խաղամոլ վեպը գրվել է միաժամանակ Ոճիր և պատիժ վեպի հետ։

Գրքի իրադարձությունները տեղի են ունենում գերմանական հորինված քաղաքում՝ Ռուլետտենբուրգում ռուս.՝ Рулеттенбург։ Գրքի գլխավոր հերոսը՝ 25 տարեկան Ալեքսեյ Իվանովիչը, աշխատում է պաշտոնաթող գեներալի ընտանիքում, որպես նրա երեխաների ուսուցիչ։ Ալեքսեյը սիրահարված է գեներալի խորթ աղջկան՝ Պոլինային, նա էլ իր հերթին՝ ֆրանսիացի Մարկիզ դե Գրիեին։ Ամբողջ ընտանիքը սպասում է Մոսկվայում բնակվող ծեր, մեծահարուստ բարեկամուհու՝ Անտանիդա Վասիլյևնայի (ռուս.՝ Антонида Васильевна Тарасевичева) մահվանը՝ հույս ունենալով ստանալ նրա ունեցվածքը։ Բայց 75-ամյա բարեկամուհին գալիս է Ռուլետտենբուրգ լիովին առողջ և հայտարարում, որ չի պատրաստվում գեներալին դրամական որևէ օգնություն հատկացնել։ Նա պատճառաբանում է գեներալի վերաբերմունքը իր հանդեպ։ Որպեսզի օգնի Պոլինային, Ալեքսեյը մեծ գումար է շահում նրա համար, բայց հպարտ աղջիկը չի ընդունում գումարը։ Ալեքսեյը լիովին տարվում է ռուլետկայով։ Որոշ ժամանակ բոլոր հերոսները ապրում են՝ «անտեղյակ» միմյանցից։ 2 տարի անց Ալեքսեյն իմանում է, որ ամբողջ այս ընթացքում Պոլինան իրեն է սիրել։

• Ալեքսեյ Իվանովիչ
• Պոլինա Ալեքսանդրովնա Զագորյանսկայա
• Գեներալ
• Մարիա Ֆիլիպովնա
• Մարկիզ դե Գրիեյ
• Աստլեյ
• Անտանիդա Վասիլևնա Տառասևիչևա
• Մադեմուազել Բլանշ
• Մադամ դե Քոմինգես

1929 թվականին Բրյուսելում առաջին անգամ տեղի ունեցավ «Խաղամոլ» օպերան, որի հեղինակը Սերգեյ Պրոկոֆևն էր, իսկ 1974-ին՝ Մոսկվայում։ Վեպն ունի բազմաթիվ ադապտացիաներ՝

• 1938 Ֆրանսիա «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Լուի Դաքեն
• 1938 Գերմանիա «Խաղամոլները» -ռեժիսոր՝ Գերխարդ Լամպերտ
• 1947 Արգենտինա «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Լեոն Կլիմովսկի
• 1948 ԱՄՆ «Մեծ մեղավորը» -ռեժիսոր՝ Ռոբերտ Սիոդմակ
• 1958 Ֆրանսիա «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Կլոդ Օտան-Լարա
• 1966 ԽՍՀՄ «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Բոգոտիրենկո Յուրի
• 1972 «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Մայքլ Օլշևսկի
• 1972 ԽՍՀՄ «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Բոտալով
• 1974 ԱՄՆ «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Կառել Ռայս
• 1997 Հունգարիա «Խաղամոլը» -ռեժիսոր՝ Մակ Կառոլի
• 2007 Գերմանիա «Խաղամոլները» -ռեժիսոր՝ Սեբաստյան Բինեկ

• Հաճույքը միշտ օգտակար է, իսկ վայրի, անսահմանափակ իշխանությունը նույնիսկ ճանճի վրա, դա էլ մի ուրիշ տեսակի հաճույք է։ Մարդը բնությունից դեռ բռնակալ է և սիրում է դահիճ լինել։
• Իսկապես, մարդը սիրում է տեսնել իր լավագույն ընկերոջ նվաստացումը։ Ընկերությունը մեծ մասամբ հիմնված է նվաստացման վրա, և սա հին, բոլոր խելացի մարդկանց հայտնի ճշմարտություն է։
• Գիտեք մի անհավատալի բան՝ ես Ձեզ ամեն օր ավելի շատ եմ սիրում, բայց դա գրեթե անհնար է։
• Խեղդվողը բռնվում է ծղոտից, համաձայնվեք ինքներդ, բայց եթե նա չխեղդվեր, ապա չէր համարի ծղոտը, որպես ոստ։

«Խաղամոլը» վեպը հայերեն թարգմանել է Պողոս Մակինցյանը։

• Խաղամոլը գրապահարանում Արխիվացված 2020-07-03 Wayback Machine
• «Խաղամոլը» վեպի մասին (ռուս.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խաղամոլը» հոդվածին։