Բիլիռուբին: քիմիական միացություն

Բիլիռուբին
Քիմիական բանաձև	C₃₃H₃₆N₄O₆
Մոլային զանգված	9,7E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	635-65-4
PubChem	5280352
EINECS համար	211-239-7
SMILES	CC1=C(NC(=C1CCC(=O)O)CC2=C(C(=C(N2)C=C3C(=C(C(=O)N3)C)C=C)C)CCC(=O)O)C=C4C(=C(C(=O)N4)C=C)C
ЕС	211-239-7
ChEBI	4444055
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ի վերջո բիլիռուբինը քայքայվում է օրգանիզմում և դրա մետաբոլիտները արտազատվում են լեղու և մեզի միջոցով․ բարձր մակարդակները կարող են վկայել որոշ հիվանդությունների մասին։ Այն պատասխանատու է ապաքինվող կապտուկների դեղին գույնի և դեղնախտի դեղին գույնի համար։ Դրանք քայքայված պրոդուկտներ են, ինպես ստերկբիլինը, որը պայմանավորում է կղանքի շագանակագույն գույնը։ Մեկ այլ քայքայված արգասիք, ուրոբիլինը, մեզի դեղին գույնը ապահովող հիմանական բաղադրիչն է։

Չնայած բիլիռուբինը սովորաբար հայտնաբերվում է կենդանիների մոտ, քան բույսերի, այնուամենայնիվ մի բուսական տեսակ՝ Strelitzia nicolai, հայտնի է, որ պարունակում է պիգմենտը։

Բիլիռուբինը կազմված է բաց շղթայով տետրապիրոլից։ Այն ձևավորվում է հեմում պորֆիրինի օքսիդատիվ ճեղքման արդյունքում, որն առաջացնում է բիլիվերդին։ Բիլիվերդինը վերածվում է բիլիռուբինի։ Գլյուկուրոնաթթվի հետ կոնյուգացիայից հետո բիլիռուբինը արտազատվում են։

Բիլիռուբինը կառուցվածքապես նման է ֆիկոբիլին պիգմենտին, որն օգտագործվում է որոշ ջրիմուռների կողմից՝ լուսային էներգիան կլանելու համար և բույսերի կողմից օգտագործվող պիգմենտային ֆիտոխրոմը՝ լույսը զգալու համար։ Այս բոլորը պարունակում են չորս պիրոլային օղակներից բաղկացած բաց շղթա։

Սրանց նման այլ գունանյութերը, բիլիռուբինի երկակի կապերի մի մասը իզոմերացվում է, երբ ենթարկվում է լույսի ազդեցությանը:Այս իզոմերացումը վերաբերում է դեղնած նորածինների ֆոտոթերապիային. լույսի ազդեցության ժամանակ ձևավորված բիլիռուբինի E,Z-իզոմերներն ավելի լուծելի են, քան չլուսավորված Z,Z-իզոմերը, քանի որ վերացվում է ներմոլեկուլային ջրածնային կապի հնարավորությունը։ Լուծելիության բարձրացումը թույլ է տալիս լեղու մեջ չկոնյուգացված բիլռուբինի արտազատումը։

Որոշ դասագրքեր և հետազոտական հոդվածներ ցույց են տալիս բիլիռուբինի սխալ երկրաչափական իզոմերը։ Բնականաբար առաջացող իզոմերը Z,Z-իզոմերն է։

Բիլիռուբինը առաջանում է բիլիվերդին ռեդուկտազի ակտիվությամբ բիլիվերդինի վրա՝ կանաչ տետրապիրոլային լեղու պիգմենտի, որը նաև հեմի կատաբոլիզմի արդյունք է։ Բիլիռուբինը, երբ օքսիդանում է, կրկին վերածվում է բիլիվերդինի։ Այս ցիկլը, ի լրումն բիլիռուբինի հզոր հակաօքսիդանտ ակտիվության ցուցադրման, հանգեցրել է այն վարկածի, որ բիլիռուբինի հիմնական ֆիզիոլոգիական դերը որպես բջջային հակաօքսիդանտն է։ Համապատասխանաբար, կենդանիների ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ բիլիռուբինի էլիմինացիան հանգեցնում է էնդոգեն օքսիդատիվ սթրեսի։ Բիլիռուբինի հակաօքսիդանտ ազդեցությունը մասնավորապես կարող է կարևոր լինել ուղեղի համար, որտեղ այն կանխում է էքսցիտոտոքսիկությունը և նեյրոնների մահը, մաքրելով սուպերօքսիդը՝ N-մեթիլ-D-ասպարթաթթվի նեյրոհաղորդման ժամանակ։

 

Ընդհանուր բիլիռուբին = ազատ բիլիռուբին + կապված բիլիռուբին

Ալանին ամինոտրանսֆերազի (ALT) և բիլիռուբինի բարձրացումը ավելի շատ վկայում է լյարդի լուրջ վնասվածքի մասին, քան միայն ALT-ի բարձրացումը, ինչպես նշված է Hy-ի օրենքում, որը պարզաբանում է լաբորատոր թեստի արդյունքների և դեղորայքի հետևանքով առաջացած լյարդի վնասվածքի միջև կապը։

Անուղղակի (չկապված)

Չկոնյուգացված բիլիռուբինի (UCB) չափումը գնահատվում է անուղղակի բիլիռուբինի չափման միջոցով, քանի որ չկոնյուգացված բիլիռուբինը (առանց/դեռևս գլյուկուրոնիդացման) փոխազդում է դիազոսուլֆանիլաթթվի հետ՝ առաջացնելով ազոբիլիռուբին, որը չափվում է որպես ուղղակի բիլիռուբին։

Ուղղակի (կոնյուգացված)

Ուղղակի բիլիռուբին = Կապված բիլիռուբին + դելտա բիլիռուբին

Լյարդում բիլիռուբինը կոնյուգացվում է գլյուկուրոնաթթվի հետ գլյուկուրոնիլտրանսֆերազ ֆերմենտի միջոցով, սկզբից դառնալով բիլիռուբին գլյուկուրոնիդ և հետո բիլիռուբին դիգլյուկուրոնիդ՝ դարձնելով այն ջրում լուծելի․ կոնյուգացված ձևը բիլիռուբինի հիմնական ձևն է, որն առկա է ուղղակի բիլիռուբինի ֆրակցիայում։ Դրա մեծ մասը մտնում է լեղու կազմի մեջ և այդպիսով դուրս գալիս բարակ աղիքներ։ Չնայած լեղաթթվի մեծ մասը վերաներծծվում (ռեաբսորբվում) է տերմինալ զստաղում, որպեսզի մասնակցի էնտերոհեպատիկ շրջանառությանը, կոնյուգացված բիլիռուբինը չի ներծծվում և դրա փոխարեն անցնում է հաստ աղիք։

Այնտեղ աղիքային բակտերիան դեկոնյուգացնում և մետաբոլիզում է բիլիռուբինը անգույն ուռոբիլինոգենի, որը կարող է օսիդացվել ուռոբիլինի և ստերկոբիլինի։ Ուռոբիլինը արտազատվում է երիկամներով՝ տալով մեզին դեղին գունավորում, իսկ ստերկոբիլինը արտազատվում է կղանքվ, տալով դրան բնորոշ շագանակագույն գունավորում։ Ուռոբիլինոգենի հետքը (~ 1%) վերաներծծվում է էնտերոհեպատիկ շրջանառության մեջ՝ նորից արտազատվելու լեղով։

Կոնյուգացված բիլիռուբինի կիսակյանքը ավելի կարճ է, քան դելտա բիլիռուբինինը։

Դելտա բիլիռուբին

Թեև ուղղակի և անուղղակի բիլիռուբին տերմինները համարժեք են օգտագործվում կոնյուգացված և չկոնյուգացված բիլիռուբինի հետ, դա քանակապես ճիշտ չէ, քանի որ ուղղակի ֆրակցիան ներառում է և՛ կոնյուգացված բիլիռուբին, և՛ δ բիլիռուբին։

Դելտա բիլիռուբինը ալբումին կապված կոնյուգացված բիլիռուբինն է։ Այլ կերպ ասած դելտա բիլիռուբինը բիլիռուբինի տեսակ է, կովալենտ կապով կապված ալբումինի հետ, որը հայտնվում է շիճուկում, երբ կոնյուգացված բիլիռուբինի լյարդային արտազատումը խաթարված է հեպատոբիլիար հիվանդությամբ բուժառուների մոտ։ Ավելին, ուղղակի բիլիռուբինը հակված է բարձրացնել կոնյուգացված բիլիռուբինի մակարդակը չկոնյուգացված բիլիռուբինի պատճառով, որը փոխազդել է դիազոսուլֆանիլաթթվի հետ, ինչը հանգեցնում է ազոբիլիրուբինի մակարդակի բարձրացման (և ուղղակի բիլիրուբինի ավելացման)։

δ բիլիռուբին= ընդհ․ բիլիռուբին – (չկապված բիլիռուբին +կապված բիլիռուբին)

Կիսակյանք

Դելտա բիլիռուբինի կիսակյանքի տևողությունը համազոր է ալբումինի կիսակյանքին, քանի որ մեկը կապված է մյուսի հետ, արդյունքը պահպանվում է 2-3 շաբաթ։

Ազատ բիլիռուբինի կիսակյանքը 2-4 ժամ է։

Մեզ

Նորմալ պայմաններում ուռոբիլինոգենի միայն շատ փոքր քանակություն, եթե առկա է, արտազատվում է մեզի մեջ։ Եթե լյարդի ֆունկցիան խանգարված է կամ երբ լեղուղիների դրենաժը արգելափակված է, կոնյուգացված բիլիռուբինի մի մասը արտահոսում է հեպատոցիտներից և հայտնվում մեզի մեջ՝ վերածելով այն մուգ սաթի գույնի։ Այնուամենայնիվ, հեմոլիտիկ անեմիայի հետ կապված խանգարումների դեպքում ավելացված էրիթրոցիտները քայքայվում են, ինչը հանգեցնում է արյան մեջ չկոնյուգացված բիլիրուբինի քանակի ավելացմանը։ Քանի որ չկոնյուգացված բիլիռուբինը ջրալույծ չէ, մեզի մեջ բիլիռուբինի ավելացում չի նկատվի։ Քանի որ լյարդի կամ լեղու համակարգերի հետ կապված խնդիր չկա, այս ավելցուկային չկոնյուգացված բիլիռուբինը կանցնի բոլոր նորմալ մետաբոլիկ պրոցեսներով, որոնք տեղի են ունենում (օրինակ՝ կոնյուգացիա, արտազատում լեղով, մետաբոլիզմ մինչև ուրոբիլինոգեն, ռեաբսորբցիա) և կդիտվի ուրոբիլինոգենի ավելացում մեզի մեջ։ Այս տարբերությունը՝ մեզում ավելացված բիլիռուբինի և ուռոբիլինոգենի միջև օգնում է ախտորոշել այս համակարգերում առկա տարբեր խանգարումներ։

Ազատ բիլիռուբինի (Bf) մակարդակները կարող են օգտագործվել նորածինների մոտ նեյրո զարգացման խանգարումների ռիսկը կանխատեսելու համար։ Նորածինների մոտ չկոնյուգացված հիպերբիլիռուբինեմիան կարող է հանգեցնել բիլիռուբինի կուտակման ուղեղի որոշ հատվածներում, որի հետևանքով անդառնալի վնաս է հասցվում այդ հատվածներին, որոնք դրսևորվում են որպես տարբեր նյարդաբանական դեֆիցիտներ, ցնցումներ, աննորմալ ռեֆլեքսներ և աչքերի շարժումներ։ Նյարդաբանական այսպիսի վնասվածքը հայտնի է որպես կորիզային դեղնուկ (կերնիկտերուս)։ Կլինիկական ազդեցության սպեկտրը կոչվում է բիլիռուբինային էնցեֆալոպաթիա։ Նորածինների հիպերբիլիռուբինեմիայի նեյրոտոքսիկությունը դրսևորվում է այն պատճառով, որ արյունաուղեղային պատնեշը դեռ ամբողջությամբ զարգացած չէ և բիլիռուբինը կարող է ազատորեն անցնել ուղեղի ինտերստիցիում, մինչդեռ արյան մեջ բիլիրուբինի ավելացում ունեցող անհատները պաշտպանված են։ Բացի հատուկ քրոնիկական հիվանդություններից, որոնք կարող են հանգեցնել հիպերբիլիռուբինեմիայի, նորածիններն ընդհանուր առմամբ բարձր ռիսկի են ենթարկվում, քանի որ նրանց մոտ բացակայում են աղիքային բակտերիաները, որոնք նպաստում են կղանքով կոնյուգացված բիլիրուբինի քայքայմանը և արտազատմանը (հիմնականում սա է պատճառը, որ նորածնի կղանքը ավելի գունատ է, քան չափահասների)։ Փոխարենը կապված բիլիռուբինը հետ է վերածվում չկապված ձևի՝ β-glucuronidase ֆերմենտի միջոցով (աղիքներում այս ֆերմենտը գտնվում է աղիքի լորձաթաղանթի պատի բջիջներում) և մեծ մասը հետներծծվում է է էնտերոհեպատիկ շրջանառության միջոցով։ Բացի այդ, վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս ընդհանուր բիլիռուբինի բարձր մակարդակը, որպես լեղապարկի քարերի առաջացման պատճառ՝ անկախ սեռից և տարիքից։

Լյարդի հիվանդությունների բացակայության դեպքում, ընդհանուր բիլիռուբինի բարձր մակարդակները ունեն տարբեր օգտակար ազդեցություններ առողջության համար։ Ուսումնասիրությունները նաև ցույց են տվել, որ շիճուկում բիլիռուբինի (SBR) մակարդակները հակադարձորեն կապված են սրտի որոշ հիվանդությունների ռիսկի հետ:Թեև բիլիռուբինի վատ լուծելիությունը և պոտենցիալ թունավորությունը սահմանափակում են դրա պոտենցիալ բժշկության կիրառությունները, ներկայումս կատարվում են հետազոտություններ այն մասին, թե արդյոք բիլիռուբինի պարուրված ֆիբրինային թելիկների նանոմասնիկները կարող են մեղմել այնպիսի խանգարումների ախտանիշներ, ինչպիսին է սուր պանկրեատիտը։ Բացի սրանից, վերջերս բացահայտումներ են եղել, որոնք համակցում են բիլիռուբինը և նրա ε-պոլիիզին-բիլիրուբինի կոնյուգատ (PLL-BR) ավելի արդյունավետ ինսուլինային դեղամիջոցների հետ։ Թվում է, որ բիլիռուբինը պաշտպանիչ հատկություններ է ցուցաբերում կղզյակների փոխպատվաստման գործընթացում, երբ դեղամիջոցները տեղափոխվում են արյան ամբողջ հոսքով։

Բիլիրուբինը քայքայվում է լույսի ազդեցությունից։ Արյան հավաքման խողովակները, որոնք պարունակում են արյուն կամ (հատկապես) շիճուկ, որոնք պետք է օգտագործվեն բիլիռուբինի վերլուծության մեջ, պետք է պաշտպանված լինեն լուսավորությունից։ Մեծահասակների մոտ արյունը սովորաբար հավաքում են թևի երակից՝ ասեղի միջոցով։ Նորածիններիմոտ հաճախ հավաքում են կրունկից․ դա մի տեխնիկա է, որն օգտագործում է փոքր, սուր սայր՝ նորածնի կրունկի մաշկը կտրելու և մի քանի կաթիլ արյուն փոքրիկ խողովակի մեջ հավաքելու համար։ Առողջապահության որոշ հաստատություններում հասանելի է ոչ ինվազիվ տեխնոլոգիա, որը չափում է բիլիռուբինի մակարդակը մաշկի վրա տեղադրված սարքի միջոցով (տրանսմաշկային բիլիռուբինաչափ)։

Բիլիռուբինը (արյան մեջ) գտնվում է երկու ձևով․

Նշում. կոնյուգացված բիլիռուբինը հաճախ սխալ կոչվում է «ուղղակի բիլիռուբին», իսկ չկոնյուգացված բիլիռուբինը սխալ՝ «անուղղակի բիլիռուբին»։ Ուղղակի և անուղղակի վերաբերում են միայն այն բանին, թե ինչպես են միացությունները չափվում կամ հայտնաբերվում լուծույթում։ Ուղղակի բիլիռուբինը բիլիռուբինի ցանկացած ձև է, որը ջրում լուծվող է և հասանելի է լուծույթում՝ վերլուծության ռեակտիվների հետռեակցվելու համար. ուղղակի բիլիռուբինը հաճախ հիմնականում կազմված է կոնյուգացված բիլիռուբինից, սակայն որոշ չկոնյուգացված բիլիռուբին (մինչև 25%) դեռևս կարող է լինել «ուղղակի» բիլիռուբինի մաս։ Նմանապես, ոչ բոլոր կոնյուգացված բիլիռուբինը հեշտությամբ հասանելի է լուծույթում ռեակցիայի կամ հայտնաբերման համար (օրինակ, եթե այն ջրածնային կապ ունի ինքն իր հետ) և, հետևաբար, չի ներառվի բիլիռուբինի ուղղակի ֆրակցիայի մեջ։

Ընդհանուր բիլիռուբինը (TBIL) չափվում է և՛ կապված բիլիռուբինով, և՛ ազատ բիլիռուբինով։ Ընդհանուր բիլիռուբինի անալիզներն աշխատում են՝ օգտագործելով մակերևութային ակտիվ նյութեր և արագացուցիչներ (ինչպես կոֆեինը)՝ բիլիռուբինի բոլոր ձևերը լուծույթի մեջ բերելու համար, որտեղ նրանք կարող են արձագանքել վերլուծական ռեակտիվների հետ։ Ընդհանուր և ուղղակի բիլիրուբինի մակարդակը կարելի է չափել արյան միջոցով, բայց անուղղակի բիլիռուբինի մակարդակը հաշվարկվում է ընդհանուր և ուղղակի բիլիրուբինի հիման վրա։

Անուղղակի բիլիռուբինը ճարպալույծ է, իսկ ուղղակի բիլիռուբինը ջրալույծ։

Չափման մեթոդներ

Ի սկզբանե, Վան դեն Բերգի ռեակցիան օգտագործվել է բիլիռուբինի որակական գնահատման համար։

Այս թեստը կանոնավոր կերպով կատարվում է բժշկական լաբորատորիաների մեծ մասում և կարող է չափվել տարբեր մեթոդներով։

Ընդհանուր բիլլուբինը այժմ հաճախ չափվում է 2,5-դիքլորֆենիլդիազոնիումի (DPD) մեթոդով, իսկ ուղղակի բիլիրուբինի չափումը հաճախ չափվում է Jendrassik-ի և Grof-ի մեթոդով։

Օրգանիզմում հայտնաբերված բիլիռուբինի մակարդակը արտացոլում է արտադրման և արտազատման միջև եղած հավասարակշռությունը։ Արյան անալիզների արդյունքները խորհուրդ է տրվում միշտ մեկնաբանել՝ օգտագործելով թեստն իրականացրած լաբորատորիայի տրամադրած տեղեկատուն։ Միջազգային միավորը μmol/L են։ Մեծահասակների համար բնորոշ միջակայքերը հետևյալն են.

• 0–0.3 mg/dl – Ուղղակի (կոնյուգացված) բիլիռուբինի մակարդակ
• 0.1–1.2 mg/dl – Ընդհանուր շիճուկային բիլիռուբինի մակարդակ

Հիպերբիլիռուբինեմիա

Հիպերբիլիռուբինեմիան արյան մեջ բիլիռուբինի նորմայից բարձր մակարդակ է։

Բիլիռուբինի քիչ աճը կարող է պայմանավորված լինել.

• Հեմոլիզ կամ էրիթրոցիտների քայքայման ավելացում
• Գիլբերտի համախտանիշ՝ բիլիրուբինի նյութափոխանակության գենետիկ խանգարում, որը կարող է հանգեցնել թեթև դեղնախտի, որը հայտնաբերվել է բնակչության մոտ 5%-ի մոտ։
• Ռոտորի համախտանիշ՝ առանց քոր առաջացնող դեղնախտ, հիվանդի շիճուկում հիմնականում կոնյուգացված ձևի բիլիռուբինի բարձրացումով։

Բիլիրուբինի չափավոր աճը կարող է պայմանավորված լինել.

• Դեղագործական դեղամիջոցներ (հատկապես հակահոգեբուժական, որոշ սեռական հորմոններ և այլ դեղամիջոցների լայն տեսականի)։
• Սուլֆոնամիդները հակացուցված են 2 ամսականից փոքր նորածինների մոտ (բացառությամբ, երբ օգտագործվում են պիրիմետամինի հետ տոքսոպլազմոզի բուժման համար), քանի որ դրանք մեծացնում են չկոնյուգացված բիլիռուբինը, ինչը հանգեցնում է դեղնուկի։
• Դեղամիջոցները, ինչպիսիք են պրոթեազների ինհիբիտորները, ինչպիսին է Ինդինավիրը, կարող են նաև առաջացնել բիլիռուբինի նյութափոխանակության խանգարումներ՝ մրցակցային արգելակելով UGT1A1 ֆերմենտը։
• Հեպատիտ(մակարդակները կարող են լինել միջին կամ բարձր)
• Քիմիաթերապիա
• Լեղուղիների նեղացում (բարորակ կամ չարորակ)

Բիլիրուբինի շատ բարձր մակարդակը կարող է պայմանավորված լինել.

• Նորածինների հիպերբիլիրուբինեմիա, երբ նորածնի լյարդը չի կարողանում պատշաճ կերպով մշակել բիլիռուբինը, որն առաջացնում է դեղնուկ։
• Անսովոր մեծ չափով լեղուղիների խցանումը, օրինակ. քար ընդհանուր լեղուղիներում, ուռուցքը խանգարում է ընդհանուր լեղածորանին և այլն։
• Լյարդի ծանր անբավարարություն ցիռոզով ուղեկցվող (օրինակ՝ լեղուղիների առաջնային ցիռոզ)
• Քրիգլեր-Նաջարի համախտանիշ
• Դուբին-Ջոնսոնի համախտանիշ
• Խոլեդոխոլիթիազ (քրոնիկ կամ սուր)։

Ցիրոզը կարող է առաջացնել բիլիրուբինի նորմալ, չափավոր բարձր կամ բարձր մակարդակ՝ կախված ցիռոզի ճշգրիտ առանձնահատկություններից։

To further elucidate the causes of jaundice or increased bilirubin, it is usually simpler to look at other liver function tests (especially the enzymes alanine transaminase, aspartate transaminase, gamma-glutamyl transpeptidase, alkaline phosphatase), blood film examination (hemolysis, etc.) or evidence of infective hepatitis (e.g., hepatitis A, B, C, delta, E, etc.).

Դեղնուկի կամ բիլիռուբինի ավելացման պատճառները պարզաբանելու համար սովորաբար ավելի պարզ է դիտարկել լյարդի ֆունկցիայի այլ թեստեր (հատկապես ֆերմենտները՝ ալանին տրանսամինազ, ասպարտատ տրանսամինազ, գամմա-գլուտամիլ տրանսպեպտիդազ, ալկալային ֆոսֆատազ), արյան թաղանթի հետազոտություն (հեմոլիզ և այլն), կամ վարակիչ հեպատիտի ապացույց (օրինակ՝ հեպատիտ A, B, C, դելտա, E և այլն)։

Դեղնուկ

Հեմոգլոբինը փոխադրում է թթվածինը, որը մարմնի բոլոր հյուսվածքներին հասնում է արյան անոթների միջոցով։ Ժամանակի ընթացքում, երբ էրիթրոցիտները պետք է համալրվեն, հեմոգլոբինը քայքայվում է փայծաղում․ այն բաժանվում է երկու մասի՝ հեմի ֆրակցիա, որը բաղկացած է երկաթից և լեղուց և սպիտակուցային ֆրակցիայից։ Մինչ սպիտակուցը և երկաթը օգտագործվում են էրիթրոցիտները թարմացնելու համար, պիգմենտները, որոնք ապահովում են արյան կարմիր գույնը, մնում են լեղու մեջ բիլիռուբինի տեսքով։ Դեղնուկը հանգեցնում է բիլիռուբինի մակարդակի բարձրացման, որն իր հերթին բացասաբար է ազդում էլաստինով հարուստ հյուսվածքների վրա։ Դեղնուկը կարող է նկատելի լինել աչքերի սկլերայում մոտ 2-ից 3 մգ/դլ (34-51 մկմոլ/լ) դեպքում, իսկ մաշկի վրա՝ ավելի բարձր մակարդակներում։

Մեզի բիլիռուբինը կարող է նաև կլինիկական նշանակություն ունենալ։ Բիլիռուբինը սովորաբար չի հայտնաբերվում առողջ մարդկանց մեզի մեջ։ Եթե արյան մեջ կոնյուգացված բիլիռուբինի մակարդակը բարձրանում է, օրինակ. լյարդի հիվանդության պատճառով, ավելցուկային կոնյուգացված բիլիռուբինը արտազատվում է մեզի մեջ, ինչը վկայում է պաթոլոգիական գործընթացի մասին։

Չկոնյուգացված բիլիռուբինը ջրում լուծվող չէ և, հետևաբար, չի արտազատվում մեզով։ Բիլիռուբինի և ուրոբիլինոգենի համար մեզի թեստավորումը կարող է օգնել տարբերակել լյարդի օբստրուկտիվ հիվանդությունը դեղնուկի այլ պատճառներից։

Հին պատմության մեջ Հիպոկրատը քննարկել է լեղու պիգմենտները չորս հեղուկներից երկուսում՝ դեղին և սև մաղձի փոխհարաբերությունների համատեքստում։ Հիպոկրատը Աբդերայում այցելեց Դեմոկրիտոսին, որը համարվում էր մելանխոլիայի «սև մաղձի» մասնագետ։

Համապատասխան փաստաթղթերը ի հայտ եկան 1827 թվականին, երբ Մ. Լուի Ժակ Թենարը ուսումնասիրեց Փարիզի կենդանաբանական այգում սատկած փղի լեղուղիները։ Նա նկատեց, որ լայնացած լեղուղիները լի էին դեղին հեղուկով, որը նա մեկուսացրեց և պարզեց, որ ջրի մեջ անլուծելի է։ Դեղին պիգմենտը աղաթթվով մշակելով, ստացվեց մուգ կանաչ գույն։ Թենարդը կասկածում էր, որ կանաչ պիգմենտը առաջացել է լեղու լորձից ստացված կեղտերից։

Լեոպոլդ Գմելինը 1826 թվականին փորձեր կատարեց ազոտական թթվի հետ՝ հաստատելու օքսիդացման ռեդոքս վարքագիծը, բիլիռուբինից բիլիվերդինի փոփոխության ժամանակ, թեև այդ նոմենկլատուրան գոյություն չուներ։ Բիլիվերդին տերմինը ստեղծվել է Յոնս Յակոբ Բերզելիուսի կողմից 1840 թվականին, չնայած նա գերադասում էր «բիլիֆուլվինը» (դեղին/կարմիր) «բիլիռուբին»-ի (կարմիր) փոխարեն։ Ենթադրվում էր, որ «բիլիռուբին» տերմինը դարձել է հիմնական՝ հիմնվելով 1864 թվականին Շտադելերի աշխատությունների վրա, ով բյուրեղացրել է բիլիռուբինը խոշոր եղջերավոր անասունների լեղաքարերից։

Ռուդոլֆ Վիրխովը 1847 թվականին հաստատեց, որ հեմատոիդինը նույնական է բիլիրուբինին։ Այն միշտ չէ, որ տարբերվում է հեմատոիդինից, որը ժամանակակից բառարաններից մեկը սահմանում է որպես դրա հոմանիշ, բայց մյուսը սահմանում է որպես «քիմիապես նույնական բիլիռուբինի հետ, բայց ծագման տարբեր տեղամասով, որը ձևավորվում է հեմոգլոբինից հյուսվածքներում, հատկապես թթվածնի ճնշման նվազման պայմաններում»։ Բիլիրուբինի և հեմատոիդինի հոմանիշ նույնականությունը հաստատվել է 1923 թվականին Ֆիշերի և Շտայնմեցի կողմից՝ օգտագործելով անալիտիկ բյուրեղագրություն։

1930-ական թվականներին բիլիռուբինի մեկուսացման և սինթեզի զգալի առաջընթացը նկարագրվել է Հանս Ֆիշերի, Պլիենինգերի և այլոց կողմից, և նույն տասնամյակում նույնպես իրականացվել են հեմից բիլիռուբինի էնդոգեն ձևավորման հետ կապված առաջին աշխատանքը։ IXα վերջածանցը մասամբ հիմնված է Ֆիշերիի մշակված համակարգի վրա, ինչը նշանակում է, որ լեղու հիմնական միացությունը պրոտոպորֆիրին IX-ն էր՝ ճեղքված ալֆա-մեթին կամրջի վրա (տե՛ս պրոտոպորֆիրին IX անվանակարգ)։

• Կլաուդիո Թիրիբելի, իտալացի լյարդաբան, բիլիռուբինի հետազոտություններ