Baskišćina: Rěč w španisko-francoskej Baskiskej
Baskišćina (euskara, w narěčach euskera, euskuera, üskara) je izolowana rěč w zapadnej Europje, kotraž so w někotrych regionach Španiskeje a Francoskeje rěči.
| kraje | Španiska, Francoska | |
| rěčnicy | něhdźe 690.000 hač 800.000 | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | Izolowana rěč | |
| oficielny status | ||
| hamtska rěč | Španiska (Awtonomne zhromadźenstwo Baskiska a dźěle wot Navarra | |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-1: | eu | |
| ISO 639-2: | baq | |
| ISO 639-3 (SIL): | eus | |
| karće | ||
 | ||
| Rozšěrjenje Baskišćiny w Europje | ||
 | ||
| Rěčne regiony a dialekty | ||
| wikipedija | ||
Eksistuja někotre hypotezy wo móžnej přiwuznosći baskišćiny z druhimi rěčemi, ale dotal njeje žana z nich powšitkownje akceptowana.
Rěč ma sydom hłownych narěčow, a to Biskaya, Gipuzkoa, Araba (Alava) a Nafarroa w Španiskej kaž tež Lapurdi, Nafarroa Beherea a Zuberoa (Souletin) we Francoskej.
Rěčne charakteristiki
Tu ma so jenož powšitkowny přehlad podać.
Fonologija
Wokalny system je třischodźenkowy a njerozezna žanu wokalne kwantity. Wokale su /a, e, i, o, u/. Konsonanty su w sćěhowacej tabeli wopisane.
Konsonanty Baskišćiny
| labial | dental | apiko- alveol. | dorso- alveol. | postalv. | palatal | velar | glottal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Okklusive njespěwny | p | t | ʦ (tz) | ʨ (ts) | ʧ (tx) | (c) (tt) | k | . |
| Okklusive spěwny | b | d | . | . | . | (ɟ) (dd) | g | . |
| Frikatiwne | (f) | . | s (z) | ɕ (s) | ʃ (x) | . | x/ʤ (j) | h |
| Nazale | m | n | . | . | . | (ɲ) (ñ) | . | . |
| Wibranty | . | . | . | r (rr) | . | . | . | . |
| Taps/Flaps | . | . | . | ɾ (r) | . | . | . | . |
| Lateralne | . | . | . | l | . | ʎ (ll) | . | . |
Rozdźěl mjez ts a tz je fonemiski, kaž přikładny por
- atzo „wčera“
- atso „stary“
dokładuje.
Wurjekowanje njespěwnych ploziwe je sylnišo aspirowane hač w romaniskich rěčach.
Alfabet
Alfabet Baskišćiny ma 22 pismikow.
Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Rr Ss Tt Uu Xx Zz
Sćěhowace pismiki so jenož w cuzych słowach wužiwaja:
Cc Qq Vv Ww Yy
| Baskisce | Transkripcija | Komentar | Přikład | Přełožk |
|---|---|---|---|---|
| Wo wokalach | ||||
| ai | aj | jako w słowje majs (němsce Mais) | kaixo | halo |
| a | jeli n abo l slěduje | baina | a | |
| au | zwukaj so po jednym wurjekujetej | jaun | knjez | |
| e | ä | jako w němskim słowje Bett | etxe | dom |
| e | jeli a slěduje | anderea | žona | |
| ei | äj | jako w Hey | hodei | mróčel |
| ä | jeli n abo l slěduje | seilu | listowa znamka | |
| Wo konsonantach | ||||
| b | b | faktisce je něšto srjedźne mjez b a w | bero | ćopły |
| d | d | jako w Dorf | dut | jo mam |
| w słowje so lispluje | uda | lěćo | ||
| g | g | jako w gut | gizon | muž |
| (g) | so mjez a a o lědma wurjekuje | dago | je | |
| h | - | wón so njewurjekuje | hemen | tu |
| (ch) | wón so w sewjerje jenož tróšku wurjekuje | Guggenheim | Guggenheim | |
| j | j | jako w Jogurt | joan | hić |
| ch | w Gipuzkoa jako w Bach | jertse | pulower, pjezl | |
| l | l | jako w Leben | beltza | čorny |
| lj | jeli před tym i steji | oilo | kokoš | |
| n | n | na spočatku słowa jako w Name | non | hdźe |
| nj | jeli před tym i steji | baina | a | |
| ñ | nj | jako w Anja | Iruñea | Pamplona |
| r | r | jazykowy r | hiri | město |
| rr | dwójce jazykowy r | herri | lud | |
| s | sh | wón je warianta lisplowaneho s | sudur | nós |
| t | t | jako w Tor | tren | ćah |
| ts | tsh | atso | stara žona | |
| tx | tsch | jako němske tsch, č | ||
| tz | z | jako z w Pizza | utzi | wostajić |
| x | sch | jako sch w Schule | kaixo | halo |
| z | ss | jako w Gasse | zer | što |
Nóžki
Žórła
- Joxe Azurmendi: "Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich" In: Wolfgang W. Moelleken (Herausgeber), Peter J. Weber (Herausgeber): Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik, Bonn: Dümmler, 1997. ISBN 978-3537864192
- Kauderwelsch Band 140, Baskisch Wort für Wort, 1. Auflage, 2002, ISBN 3-89416-509-X
- Martin Haase: Sprachkontakt und Sprachwandel im Baskenland, Die Einflüsse des Gaskognischen und Französischen auf das Baskische, ISBN 3-87548-021-X
Eksterne wotkazy
- Ernst Kausen: Die baskische Sprache. Gießen 2001 (DOC) (němsce)
This article uses material from the Wikipedia Hornjoserbsce article Baskišćina, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wobsah pod CC BY-SA 4.0 k dispoziciji steji, jeli njeje so hinak podało. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hornjoserbsce (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.