मेघाणी, झवेरचंद कालिदास

कांय जाणांच्या मतान मेघाणीचो जल्म २८ ऑग्स्ट १८९६ दिसा जालो.सौराष्ट्रांतल्या एका जैन कुटुंबींत ताचो जल्म जालो. भुरगेपणांत काठियावाडच्या राजवाड्यांत ताचें येवप-वचप जातलें. त्या काळांत थंय सदांच चारण कवी जमताले. भुरगेपणांत ह्या कवींच्यो कविता आयकुपाची संद झवेरचंद हाका मेळ्ळी. ताकालागून ताच्या बालमनाचेर लोकसाहित्याचे संस्कार जाले.
अमरेली हांगासावन मॅट्रिकची परीक्षा पास जातकच १९१६ वर्सा ताणें भावनगरचे शामळदास कॉलेजींतल्यान संस्कृत आनी इंग्लीश हे विशय घेवन बी.ए. ची पदवी घेतली. उपरांत कलक्ता हांगा नोकरी केली, पूण सौराष्ट्राच्या खेड्यांचली जीण आनी थंयचें लोकसाहित्या हांचे गोडयेन ताणें नोकरी सोडली आनी परतून सौराष्ट्रांत आयलो.
लोककथा,लोकांगीतां आनी हेर लोकसाहित्य एकठआंय करपाखातीर एकठआंय करपाखातीर तो सौराष्ट्रांत खूब भोंवलो. सौराष्ट्रांतल्यो लोककथा संकलीच करून त्यो 'सौराष्ट्रानी रसधार' ह्या नांवान १९२३ ते १९४७ ह्या काळआंत चार खंडांनी उजवाडायल्यो. ह्या चार खंडांक लागून ताका लोकसाहित्याचो एक खांपो संशोधक आनी अभ्यासक म्हूण नामना मेळ्ळी. तशेंच १९२८ वर्सा गुजरातांतलो भोव मानादीक असो 'रणजितराम सुवर्णचंद्रक' दिवन ताचो भोवमान केलो. उपरांत ताणें सौराष्ट्रांतल्या डाकूंचेर दोन खंडांनी 'सोरठी बहाखटिया' (१९२७ आनी १९२८) हो ग्रंथ बरयलो. ताणें बरयल्ले हेर ग्रंथ अशे आसात-'चुंदडी' -दोन खंड, 'कंकावटी' दोन खंड,'जेसल जगनो चोरटो', 'पुरातन ज्योत', 'संत देवीदास', 'संत मेकरण' 'दादाजीवी वातो'(चार खंड).
मेघाणी हो एक बरो कवी. 'रढियाळी रात'(१९२५-२७) ह्या नांवान तीन खंडानी ताणें सौराष्ट्रांतलीं लोकगीतां उजवाडायलीं. 'युगवंदना' (१९३५) हो ताचो काव्यांझेलो तशेंच ताचीं हेर लोकगीतां अशीं आसात - 'लोकसाहित्यमां ऋतुगीतो','सोरठी संतवाणी'. मेघाणीच्या देशभक्तीच्या काव्यान प्रभावित जावन महात्मा गांधीन ताका 'राश्ट्रीय शायर' अशें नांव दिलें. मेघाणीन 'रवींद्रवीणा' (१९४४) ह्या नांवान रवींद्रनाथाच्या कांय कवितांचो गुजराती भाशेंत अणकार केलो. 'एकतारो','मेघाणीना काव्यो','वेणीना फूल' हींय ताचीं कांय काव्यां आसात.
पत्रकार म्हणुनूय ताणें मोलादीक वावर केला. 'फूलछाब' ह्या सातोळ्याचो तो संपादक आशिल्लो. 'जन्मभूमी' ह्या नामनेच्या दिसाळ्यांत सुवातेसावन (१९३३) तें निमाणेमेरेन 'कलम अने किताब' नांवाचें सप्तकी सदर बरयलें.

नवलकथा

‘अपराधी’,‘गुजरातनो जय’(दोन खंड ),‘तुलसी क्यारो’,‘निरंजन’,‘प्रभु पधार्या’,‘बीडेलां द्वार’,‘रा गंगाजळियो’,‘वेविशाळ’,‘सत्यानी शोधमां’,‘सोरठ तारां वहेतां पाणी’,‘वसुंधरानां व्हाला दवलां’.

कथां झेले

‘चिताना अंगारा’, ‘जेल ऑफिसनी बारी’, ‘प्रभृति’, ‘मेघाणीनी नवलिकाओ, (दोन खंड).

लोकसाहित्या संशोधनः

‘लोकसाहित्याः पगदंडीनो पंथ’,‘लोकसाहित्यनुं समालोचन,'परकम्मा’.

नवलिका

‘कुरबानीनी कथाओ’ (चार खंड),‘ परकारा’‘प्रतिमाओ’, ‘मेघणिनी किशोरकथाओ’.

प्रकीर्ण

मेघाणी स्मरणमूर्ति. मेघाणी ग्रंथ ( २ वांटे ), लि. हुं आवुं छुं.

आपजीणः

(जीवन चरित्र) दरियापारना बहारवटिया, दाना भगत,माणसाइना दीवा,सोरठी संतो. माणसाइना दीवा ह्या पुस्तकाचो रवीन्द्र केळेकार हाणें कोंकणी अणकार केला (आनी तांकां मनशांत हाडले)

मेघाणीचो, लोकसाहित्याचो व्यासंग पळोवन रवींद्रनाथ टागोरान शांतिनिकेतनांत ताका ह्या विशयाचेर व्याख्यान दिवपाखातीर आपयल्लो.आपले फक्त ५०वर्सांचो पुरायेंत ताणें हो लिखणाचो मोलादीक वावर केलो.ताणें केल्ल्या ह्या संशाधनाखातीर गुजराती साहित्याक हें लोकसाहित्याचें भांडार मेळ्ळें.