Pierre De Fermat
Dlíodóir agus matamaiticeoir a rugadh i mBeaumont-de-Lomagne sa bhFrainc ab ea Pierre de Fermat (17 Lúnasa 1601– 12 Eanáir 1665).
Ba mhatamaiticeoir den chéad scoth é. Rinne sé an-chuid céimeanna chun cinn i réimsí éagsúla na matamaitice maidir le hairíonna uimhreacha, dóchúlachtaí, geoiméadracht is optaic. Rinne sé staidéar ceannródaíoch (le Pascal) ar dhóchúlacht go háirithe.
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 31 Deireadh Fómhair 1607 ↔ 6 Nollaig 1607 Beaumont-de-Lomagne, An Fhrainc |
| Bás | 12 Eanáir 1665 57/58 bliana d'aois Castres, An Fhrainc |
| Dlíodóir | |
| | |
| Faisnéis phearsanta | |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Sean-Ollscoil Orléans (1623–) Ollscoil Orléans |
| Céim acadúil | Baitsiléir Dlíthe |
| Gníomhaíocht | |
| Réimse oibre | Uimhirtheoiric, acht, matamaitic, teoiric na dóchúlachta, anailís mhatamaiticiúil, Geoiméadracht anailíseach, Fermat number (en)  , Fermat's little theorem (en) , Teoirim dheireanach Fermat agus optaic |
| Gairm | matamaiticeoir, dlíodóir, breitheamh |
| Fostóir | Parliament of Toulouse (en) (1638–) |
| Faoi thionchar | |
| Teangacha | An Laidin agus an Fhraincis |
| Saothar | |
Saothar suntasach
| |
| Teaghlach | |
| Céile | Louise de Long (1631–) |
Thugtaí moladh dó as a chuid léinn agus a chuid ionracais mar bhreitheamh.
Matamaitic
Is fearr aithne ar de Fermat anois as a Theoirim Dheireanach. Timpeall 1637 scríobh de Fermat go raibh sé tar éis a chruthú nárbh fhéidir aon slánuimhir n níos mó ná 2 a aimsiú a chomhlíonfadh an chothromóid xn + yn = zn, sa chás gur slánuimhreacha iad x, y is z. (Más n = 2, is ionann an chothromóid seo is teoirim Phíotágaráis).
Cailleadh a chruthú ach cuireadh "Teoirim dheireanach Fermat" air. Faoi dheireadh, i lár na 1990idí, thángthas ar chruthú fada casta a shásaigh na matamaiticeoirí.
Uimhirtheoiric eile
Thairg Fermat gurbh uimhir phríomha í (22)" + 1 nuair is slánuimhir dhearfach í n, ach cruthaíodh nach fíor é seo.
D'aimsigh Fermat dhá uimhreacha caoimhiúla sa bhliain 1636 —17,296 is 18,416—agus ó shin aimsíodh tuilleadh, le ríomhairí go príomha.
Fisic
Sa bhfisic, tugtar Prionsabal Fermat ar thaisteal gathanna solais idir dhá phointe (mar shampla ón aer, trí phána gloine, le hathraonadh ar an dá thaobh, agus amach san aer ar an taobh eile) ionas go dtógann siad an oiread ama is lú chuige.
Díorthaítear cothromóidí Euler-Lagrange ón bprionsabal an íosghníomhaithe. Cás ar leith de is ea prionsabal Fermat maidir le hoptaic. Is analóg chandamach de suimeáil chonair Feynman.
Tionchar
Lean Abraham Demoivre (1667-1754) ar aghaidh leis an staidéar a rinne de Fermat ar ar dhóchúlacht. Chuir an matamaiticeoir Rúiseach Andrei Nicolaevich Kolmogorov (1903-1987) tuilleadh eagair air sa 20ú céad.
Féach freisin
Tagairtí
| Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
| Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |
This article uses material from the Wikipedia Gaeilge article Pierre de Fermat, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Gaeilge (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.