۱۳۹۹–۱۳۹۸ انتخابات مجلس شورای اسلامی

انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۹۸ برای تعیین ۲۹۰ کرسی دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی و همزمان با نخستین انتخابات میان‌دوره‌ای دورهٔ پنجم مجلس خبرگان رهبری برگزار شد.

انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۳۹۸)

→ ۹۵–۱۳۹۴ اعضا ۲ اسفند ۱۳۹۸ و ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ نمایندگان ۰۳–۱۴۰۲ ← اعضا

هر ۲۹۰ کرسی مجلس شورای اسلامی ۱۴۶ کرسی موردنیاز اکثریت مشارکت ۲۴٬۵۱۲٬۴۰۴ رأی، ۴۲٫۵۷٪ (دور نخست)   تشکل نخست تشکل دوم تشکل سوم   رهبر غلامعلی حداد عادل مرتضی آقاتهرانی حسن روحانی تشکل — — اعتدال و توسعه فهرست شورای ائتلاف پایداری — حوزهٔ انتخابات رهبر — تهران — انتخابات پیش ۸۶ — ۱۲۴ کرسی‌های به‌دست‌آمده ۱۷۷ ۹۴ (۸ ویژه) ۳۷ (۲۹ ویژه) تغییر کرسی‌ها ۱۱۷ ۹۴ ۸۷ رأی‌های مردمی ۱۲،۸۹۷،۲۹۶ ۱،۶۱۱،۱۱۶ ۱،۷۱۵،۶۸۲ جناح اصولگرایان اصولگرایان عمدتاً اعتدالگرایان و اصلاح طلبان   تشکل چهارم تشکل پنجم تشکل ششم   رهبر غلامحسین کرباسچی مجید انصاری سعید زیباکلام تشکل کارگزاران فهرست حزب مردم‌سالاری حزب اسلامی کار خانه کارگر حزب وحدت و همکاری ملی انجمن اسلامی معلمان مجمع فرهنگیان حزب آزادی حزب همبستگی — فهرست یاران هاشمی ائتلاف برای ایران مجلس عدالت‌خواه حوزهٔ انتخابات رهبر — تهران رد صلاحیت شد انتخابات پیش — ۱۲۶ نو کرسی‌های به‌دست‌آمده ۷ . ۱ مشترک تغییر کرسی‌ها ۷ ۱۲۶ ۱ رأی‌های مردمی ۴۸۷،۴۴۲ ۲۶۱،۸۷۷ ۹۴،۴۰۰ جناح اصلاح‌طلبان اصلاح‌طلبان عمدتاً اصولگرایان

رئیس‌مجلس پیش از انتخابات علی لاریجانی رئیس‌مجلس برگزیده محمدباقر قالیبافپیشرفت و عدالت

داوطلبانی که نتوانستند حداقل ۲۰٪ آرای کل حوزهٔ انتخابیهٔ خود را کسب کنند، در دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی که در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ برگزار شد، به رقابت پرداختند.

در این دوره، با ۴۲٫۵٪، کمترین میزان مشارکت در یازده دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی رقم خورد. نارضایتی‌های اقتصادی، اعتراضات آبان ۹۸ باعث کاهش مشارکت مردم در انتخابات شد. در این انتخابات، اصولگرایان موفق شدند اکثریت قاطع کرسی‌های مجلس را به دست بیاورند. البته شماری از اصلاح‌طلبان از نام‌نویسی در انتخابات خودداری کرده‌بودند، همچنین بیشتر ردصلاحیت‌شدگان از میان این جناح سیاسی بودند

انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و نخستین میان‌دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری همزمان در ۲۰۸ حوزهٔ انتخابیه شامل ۶ هزار و ۱۱۲ شعبهٔ شهری، ۵۷۷ شعبهٔ روستایی و ۴۶۱ شعبهٔ سیار اخذ رأی برای تعیین ۲۹۰ نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی و تعیین ۷ نمایندهٔ مجلس خبرگان رهبری در ۵ حوزهٔ انتخابیهٔ تهران، خراسان شمالی، خراسان رضوی، فارس و قم از ساعت ۸ صبح روز جمعه دوم اسفند آغاز و تا ساعت ۲۴ جمعه ادامه داشت.

در این دوره از انتخابات ۵۷ میلیون و ۹۱۸ هزار و ۱۵۹ نفر واجد شرایط رأی دادن و ۲ میلیون و ۹۳۱ هزار و ۷۶۶ نفر رأی اولی بودند.

نام‌نویسی از متقاضیان نامزدی در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از روز ۱۰ آذر ۱۳۹۸ آغاز و تا ۱۶ آذر ۱۳۹۸ ادامه داشت که در مجموع ۱۶٬۱۴۵ نفر ثبت‌نام کردند.

داشتن حداقل سن ۳۰ سال و حداکثر ۷۵ سال، مدرک کارشناسی ارشد یا معادل آن که دارای ارزش استخدامی باشد، داشتن مدرک پایان خدمت نظام وظیفه، و التزام عملی به اسلام و تابعیت ایرانی از شرایط نام‌نویسی داوطلبان است.

غیبت نمایندگان سرشناس

۴۲ نفر از نمایندگان دورهٔ دهم مجلس شورای اسلامی، در انتخابات یازدهمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی شرکت نکردند؛ از جمله:

• علی لاریجانی، نمایندهٔ قم و رئیس مجلس شورای اسلامی
• محمدرضا عارف، نمایندهٔ تهران و رئیس فراکسیون امید
• محمدقسیم عثمانی، نمایندهٔ بوکان
• احمد سالک، نمایندهٔ اصفهان
• حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، نمایندهٔ اسلام‌آباد غرب

ردصلاحیت‌ها

در این دوره از انتخابات، بیش از ۹۰ نفر از نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی که اکثراً اصلاح طلب بودند از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند که از جملهٔ آن‌ها می‌توان به علی مطهری، محمدرضا امیرحسنخانی، محمود صادقی، غلامرضا حیدری، محمدرضا تابش، فاطمه سعیدی، الیاس حضرتی، بهروز نعمتی، طیبه سیاوشی، محمدعلی پورمختار، سید حسین نقوی حسینی، غلامرضا کاتب، عبدالکریم حسین‌زاده، نادر قاضی‌پور، غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، سیده حمیده زرآبادی، علیرضا رحیمی و بهرام پارسایی، محمد فیضی اشاره کرد.

هم‌چنین حدود ۶۸۰۰ نفر از نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی از جمله علی شکوری‌راد (دبیرکل حزب اتحاد ملت)، آذر منصوری، جواد امام، شهیندخت مولاوردی، فاطمه راکعی و سعید زیباکلام از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند.

• رضا پهلوی در ضرورت تحریم انتخابات گفت: «رای دادن و شرکت کردن در انتخابات به معنای تبرئه حکومت ایران از همه جنایت‌هایی است که انجام داده، آن هم وقتی به تازگی ۱۵۰۰ نفر از معترضان را در اعتراضات آبان‌ماه کشته‌است». وی افزود «با تحریم انتخابات به دنیا پیام می‌دهیم که این خیمه‌شب بازی جمهوری اسلامی است».
• در روز سه‌شنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۸ نرگس محمدی فعال مدنی که در حال حاضر در زندان به‌سر می‌برد خواستار تحریم انتخابات شد و با اشاره به «کشتار خیابانی و پاسخ بی‌رحمانه حکومت» به اعتراض مردم ایران در یادداشتی نوشت: «به حرمت خون کشته‌شدگان مظلوم در پای صندوق‌های رای حضور نیابیم.» گلرخ ایرایی و سهیل عربی دیگر زندانیان سیاسی هستند که در بیانیه‌هایی جداگانه این انتخابات را تحریم کرده‌اند.
• نتایج نظرسنجی مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران که در نیمهٔ اول بهمن ۹۸ انجام شده نشان می‌دهد ۲۴٫۲ درصد مردم تهران، تمایل به شرکت در انتخابات دارند. ۹۳٫۷ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی از شرایط و وضع مدیریت کشور ابراز نارضایتی کرده‌اند. طبق نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران که در دی ۱۳۹۸ انجام شده بود، تمایل مردم شهر تهران برای شرکت در انتخابات ۲۱درصد و برای مردم استان تهران ۲۷درصد اعلام شده بود.
• روز یکشنبه ۲۷ بهمن ۱۳۹۸ دانشجویان دانشگاه امیر کبیر تهران دست به تظاهرات زده و شعارهایی علیه انتخابات دوم اسفند و تحریم آن سر دادند: «مردم درگیر فقرند، این‌ها تو فکر رأی‌اند»، «نه صندوق، نه آرا، تحریم انتخابات». آنها همچنین دست‌نوشته‌هایی در دست داشتند که روی آن نوشته بود: «رای بی رای». این اعتراضات با یورش و حمله لباس شخصی‌ها و حراست دانشگاه روبرو شد.
• ۱۲ نفر از فعالان مدنی و سیاسی زن زندانی، در بیانیه‌ای بر ضرورت تحریم و نفی انتخابات مجلس انگشت گذاشته و گفتند: «این نظام و انتخابات‌هایش تنها بر خون میلیون‌ها جوان بی‌گناه استوار گشته» است، نتیجه می‌گیرند: «برماست که انتخاباتشان را برای خودشان بگذاریم و در میدان واقعی انتخابات مردمی باقی بمانیم. هرکسی که پای صندوق‌های رای می‌رود اثر انگشتش بر روی ماشه اسلحه‌ای که به سمت جوانان انقلابی شلیک می‌شود ثبت خواهد شد و نشان تأییدی بر نظام حاکم و جنایاتش می‌باشد.»
• روز سه‌شنبه ۱۸ فوریه ۲۰۲۰ دانشجویان دانشگاه علامه تهران با برقراری گردهمایی در محوطه دانشگاه و به دست گرفتن دست‌نوشته‌ها و پلاکاردها و دادن شعارهایی حکومت جمهوری اسلامی را ظالم و شیاد نامیدند و انتخابات مجلس را نفی و تحریم کردند، آنها شعار دادند: «مردم درگیر فقرند، اینها به فکر رأی اند»، «هم ظالمید هم شیاد، ننگ بر این استبداد».
• ۱۸ فوریه ۲۰۲۰ در بیانیه‌ای ۱۷ زندانی سیاسی کرد از تحریم انتخابات مجلس حمایت و اضافه کردند: «جمهوری اسلامی ایران که در عرصه سیاست‌های داخلی و بین‌المللی به بن‌بست رسیده و بحران مشروعیتش روز به روز عمیق‌تر می‌شود، بار دیگر در آستانه انتخابات به سراغ مردم آمده تا بدون در نظر گرفتن حافظه تاریخی به پای صندوق‌های رای بروند و این‌بار هم این کشتی درهم شکسته را به ساحل آرامش برسانند.» و ادامه دادند: «آنها از ما می‌خواهند که اعدام‌ها را فراموش کنیم و سراغی از محل دفن بی‌کفن خفتگانمان نگیریم. آثار شکنجه‌های‌مان را بپوشانیم و با تبسم در پای صندوق رای حاضر شویم. خون‌هایی که در دی ۹۶ و آبان ۹۸ ریخته شده را فراموش کنیم و نام صدها کولبری که جانش‌شان را برای نان ستانده‌اند از یاد ببریم».
• مصطفی تاجزاده، فعال سیاسی اصلاح طلب با انتقاد از وضعیت انتخابات و گفتن اینکه در انتصابات شرکت نمی‌کند، اعلام کرد که: «رهبر با منصوب‌کردن مستقیم یا غیرمستقیم ۱۲ عضو شورای نگهبان از یک گرایش سیاسی، داور رقابتهای انتخاباتی را از بی‌طرفی خارج کرده‌است. به‌همین دلیل مسئولیت تبدیل انتخابات به انتصابات در درجه نخست با شخص رهبر است. در انتخابات رای می‌دهم، در انتصابات نه.»
• محمد حسین سپهری، یکی از امضا کنندگان نامه درخواست استعفای سید علی خامنه‌ای، به نمایندگی از «گروه ۱۴» ضمن تحریم این انتخابات، از زندان وکیل‌آبان مشهد اعلام کرد: «اگر توان مطالبه حق را نداریم حداقل با تحریم سیاه بازی انتخابات دوم اسفند، عمله بی‌مزد و مواجب این ظالمان نباشیم؛ او همچنین می‌گوید این آخرین فرصت اصلاح‌طلبان است که صف خود را از صف جانیان جدا کرده و به وطن‌پرستان بپیوندند.»
• از زندان رجایی شهر کرج، ۸ زندانی سیاسی از جمله آرش صادقی، سعید ماسوری و پیام شکیبا شرکت در انتخابات را شراکت در سرکوب و دستگیر و زندان و شکنجه، رونق چوبه‌های دار، اعدام و ترویج تروریسم، تداوم و تأیید فقر، تبعیض، فساد می‌دانند و اعلام کردند: «هیچ ایرانی آزاده و با وجدانی با مشارکت در این انتخابات نمایشی خون‌های به ناحق ریخته شده را نادیده نمی‌گیرد و غصب حقوق انسانی خود را تأیید نخواهد کرد.»

به گفته وزیر کشور بیش از ۸۵ درصد انتخابات مجلس به صورت الکترونیکی برگزار می‌گردد که با این اقدام نود درصد از تخلفات انتخاباتی به صفر می‌رسد.

عباسعلی کدخدایی از احراز هویت الکترونیکی رای‌دهندگان به‌طور صد درصدی خبر داد و افزود: در حوزه‌های دیگر، مسئولان شورای نگهبان برای برگزاری انتخابات الکترونیکی تلاش کردند و ما هم آمادگی داشتیم، اما به علت مسائل فنی در حوزه‌های دیگر، الکترونیکی برگزار نمی‌شود.

حسن روحانی، رئیس‌جمهور، پس از شرکت در انتخابات و رأی دادن در ستاد انتخابات وزارت کشور، در جمع خبرنگاران طی سخنانی درمورد برگزاری الکترونیکی انتخابات اظهار داشت: الان مشخص است که در هر لحظه، چند نفر رأی داده‌اند و مشخص است که در تهران و استان‌ها چه میزان در انتخابات مشارکت داشته‌اند.

شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی نخستین ائتلافی است که برای ارائه فهرست انتخاباتی اعلام موجودیت کرده‌است.

در جلسه شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان اعلام شد که با توجه به رد صلاحیت گستره اصلاح طلبان «شورای عالی سیاست گذاری جبهه اصلاح طلبان در حوزه انتخابیه تهران لیست انتخاباتی نمی‌دهد. احزاب عضو با نام و عنوان خود می‌توانند لیست بدهند.» با این وجود در نهایت هشت حزب اصلاح طلب در قالب ائتلاف برای ایران یک لیست سی نفره در تهران معرفی نمودند.

انتخابات در ۱۱ حوزه به دور دوم کشیده شد. قرار بود دور دوم انتخابات در تاریخ ۲۹ فروردین برگزار شود، که به علت شیوع بیماری کرونا به ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ موکول گردید. در پی رد صلاحیت یکی از نامزدان راه‌یافته به دور دوم در حوزه انتخابیه میانه، انتخابات در این حوزه برگزار نشد. و تکلیف ۱۰ کرسی در دور دوم انتخابات تعیین گردید. میزان مشارکت در مرحله دوم شرایطی بدتر از مرحله اول داشت و میزان آن در حدود ۲۰٪ بوده‌است. نماینده استان البرز در مرحله دوم از مجموع آرا، ۲۷ هزار و ۱۰ رای کسب کرده که این عدد بیانگر آن است که ۱٫۶ درصد از کل شهروندان واجدان شرایط به او رای داده‌اند. در کرمانشاه در مرحله دوم نماینده منتخب ۲۱ هزار و ۹۶۶ رای کسب کرده که نشان می‌دهد ۲٫۵ درصد کل از کل واجدان شرایط به او رای داده‌اند.

در این انتخابات، اصولگرایان نزدیک به سه چهارم کرسی‌ها را از آن خود کردند؛ فهرست ایران سربلند به نمایندگی از شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی به تنهایی اکثریت مجلس را به دست آورد.

نمایندهٔ تفرش به دلیل عدم تأیید مدرک تحصیلی، از راهیابی به مجلس بازماند. دو تن از نمایندگان به دلیل ابتلا به کرونا درگذشتند و اعتبارنامهٔ یک نماینده رد شد. همچنین به علت رد صلاحیت یکی از نامزدان، انتخابات دور دوم در میانه برگزار نگردید. بدین ترتیب، در نهایت وضعیت ۲۸۵ کرسی مجلس مشخص گردید.

در زمان آغاز انتخابات، اعلام شد با توجه به احراز هویت الکترونیکی رأی‌دهندگان، میزان مشارکت بلافاصله پس از پایان انتخابات میزان مشارکت اعلام خواهد شد؛ اما اعلام میزان مشارکت تا ۴۰ ساعت پس از پایان انتخابات با تأخیر رو به رو شد. سرانجام وزیر کشور، میزان مشارکت مردمی در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی را ۴۲٫۵۷ درصد اعلام کرد که کم‌ترین میزان مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی است.

وزارت خارجه آمریکا با یک شکل خواندن باقی ماندهٔ نامزدها در انتخابات بعد از رد صلاحیت اغلب نامزدها توسط شورای نگهبان، این انتخابات را به استهزا گرفت.

روز جمعه ۱۴ فوریه ۲۰۲۰ برایان هوک، نمایندهٔ ویژهٔ وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، انتخابات ایران را حرکتی صرفاً نمایشی و از قبل تعیین شده دانست و گفت: «رای‌گیری اصلی در خفا و مدت‌ها قبل از ۲۱ فوریه انجام شده‌است. روحانیون برندگان و بازندگان را پیش از آن که رای مردم به صندوق انداخته شود تعیین می‌کنند.»

وزارت خزانه‌داری آمریکا در ۲۰ فوریه ۲۰۲۰، پنج نفر از اعضای شورای نگهبان را به علّت جلوگیری از انتخابات آزاد در ایران تحریم کرد.

برایان هوک، نمایندهٔ وزارت خارجهٔ ایالات متحده در امور ایران: «ایالات متحده چند مقام ناظر بر انتخابات مجلس را تحریم کرده‌است. آنها مردم ایران را از حق برگزاری انتخابات آزاد و منصفانه محروم کرده‌اند.» وی افزود: «۴۱ سال است رژیم ایران این کار را می‌کند و اجازه نمی‌دهد مجلس، مکانی برای نمایندگان واقعی مردم باشد.»

۲۱ فوریه ۲۰۲۰ وزیر خارجه ایالات متحده، مایک پومپئو: «چرا خامنه‌ای حق حضور ۷۰۰۰ ایرانی و بیشتر را برای شرکت در انتخابات سلب کرد؟» وی ادامه داد: «چون او از یک انتخابات آزاد، بیش از هر چیز دیگری در هراس است».

مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا: «رژیم ایران انتخابات جعلی مجلس شورای اسلامی را برگزار کرد که مردم ایران در آن مشارکت گسترده‌ای نداشتند.» … «واشینگتن به حمایت از مردم ایران و کسانی که به شدت خواستار شنیده شدنِ صدایشان در یک انتخابات آزاد و عادلانه هستند، ادامه می‌دهد.»

انتخابات میاندوره‌ای مجلس برای نمایندگان درگذشته و حوزه‌های ابطال‌شده و نمایندگانی که اعتبارنامهٔ‌شان به تأیید نرسیده، همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراها، در ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ برگزار گردید. در این انتخابات ۶ نماینده برای ۶ حوزهٔ انتخابیه برگزیده شدند.