استان آذربایجان غربی: یکی از استان‌های ایران

استان آذربایجان غربی یکی از ۳۱ استان ایران است، که در شمال غربی ایران قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است.

آذربایجان غربی تنها استان هم‌مرز با کشور ترکیه است.

آذربایجان غربی
موقعیت استان آذربایجان غربی در ایران
استان آذربایجان غربی: پیشینه تاریخی, جغرافیا, مردم‌شناسی
مختصات:
کشوراستان آذربایجان غربی: پیشینه تاریخی, جغرافیا, مردم‌شناسی ایران
منطقهمنطقه ۳
مرکزارومیه
تعداد شهرستان‌ها۱۹
مدیریت
 • استاندارمحمدصادق معتمدیان
 • نمایندگان در مجلس شورای اسلامی۱۲ نماینده
 • نمایندگان در مجلس خبرگان رهبریدیرباز، شبستری، علی‌اکبر قریشی
 • نماینده ولی‌فقیهسیدمهدی قریشی
مساحت
 • کل۳۷۴۳۷ کیلومتر مربع (۱۴۴۵۵ مایل مربع)
 (دوازدهم)
جمعیت
 • کل۳٬۲۶۵٬۲۱۹ (ششم)
 • تراکم۸۷/کیلومتر مربع (۲۳۰/مایل مربع)
منطقه زمانیIRST (گرینویچ+۳:۳۰)
 • تابستانی (DST)IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
زبان‌های اصلیفارسی (رسمی)
ارمنی
آرامی نو آشوری
ترکی آذربایجانی
کردی
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۸)۰٫۷۵۸
بالا (بیست و ششم)
وبگاه

پیشینه تاریخی

از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیخته‌است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام بخش‌های باختری ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. هم‌زمان با این دوران دولت‌هایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال میانرودان، دولت هیتی در آسیای صغیر، دولت اورارتو در بخش‌های شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در خاور و کاسیان در حوالی کوه‌های زاگرس اشاره کرد. در دوران جانشینان اسکندر مقدونی، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد که آذربایجان را دربرداشت و ماد بزرگ که مشتمل بر شهرهای کهن همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود. قابل ذکر است که ماد کوچک نیز به برزخ مادی در بین یونانیان و رومیان معروف بود.

گروهی بر این باورند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» (آذربدگان نگهبان آتشین) و به معنی سرزمین آتش است. بزرگ‌ترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده‌است که آذرگشنسپ نامیده می‌شود که ویرانه‌های آن امروزه به نام تخت سلیمان در بخش تخت سلیمان شهرستان تکاب قابل دیدن است. گروهی دیگر ریشه نام گذاری آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام آتورپات یا اتروپاد می‌دانند. اینان بر این باورند که که پس از چیره شدن اسکندر مقدونی بر ایران، سردار آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان جلوگیری کرد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان شناخته شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال درونی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیان‌گذار پادشاهی ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان چیرگی یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود.

جغرافیا

استان آذربایجان غربی در شمال‌غربی ایران قرار گرفته و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می‌شود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳٬۲۶۵٬۲۱۹ نفر است که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور به‌شمار می‌آید.

ناهمواری‌ها

سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوه‌های مرتفع دیوارمانندی از شمال به جنوب کشیده شده‌است که منبع چشمه‌های آب فراوان هستند.

حوزه‌های آبریز

  1. دریاچه ارومیه
  2. رود ارس
  3. رود زاب کوچک

آب‌های معدنی

  1. ایستی سو شوط؛ در نزدیکی شهر شوط.
  2. ایستی سو: در نزدیکی گردنه قوشچی.
  3. آب گرم محال باراندوز: در نزدیکی قریهٔ هفت‌آباد ارومیه.
  4. آب معدنی کوه زنبیل: در کنار دریاچهٔ ارومیه.
  5. آب معدنی دریک: که بسیار گوارا بوده و در روستای دریک سلماس قرار دارد.
  6. آب معدنی کانی گراوان: در روستای کانی گویز در نزدیکی شهر رَبَط، فاصلهٔ ۲ کیلومتری
  7. آب معدنی شیخ معروف: در جاده نقده-مهاباد.

بلندی‌ها

  1. رشته‌کوه‌های مرزی ترکیه و عراق
  2. کوه اورین
  3. گردنهٔ قوشچی
  4. کوه‌های باستان
  5. کوه بینار شهرستان ارومیه
  6. کوه قندیل
  7. کوه حاجی ابراهیم
  8. کوه طرغه
  9. کوه سلطان یعقوب

رودخانه‌ها

جنگل‌ها

جنگل‌های طبیعی استان، هرچند که در قسمت‌هایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفته‌است که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین می‌زنند. کل مساحت جنگل‌های مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت می‌رسد.

مردم‌شناسی

استان آذربایجان غربی: پیشینه تاریخی, جغرافیا, مردم‌شناسی 
پراکندگی اقوام در استان آذربایجان غربی

بخشی از این استان را مردم آذربایجانی تشکیل می‌دهند و بخشی دیگر را مردم کُرد تشکیل می‌دهند؛ همچنین اقلیت‌های آشوری و ارمنی هم در استان ساکن هستند.

در استان آذربایجان غربی علاوه بر زبان‌های ترکی آذربایجانی و کردی عده‌ای از مردم نیز به زبان‌های ارمنی و آرامی نو آشوری سخن می‌گویند.

موقعیت اقتصادی اجتماعی

این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهره‌برداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاه‌های موجود استان نیز نشان می‌دهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی - داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان می‌توان به معادن مصالح و سنگ‌های ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.

استانداری

استان آذربایجان غربی: پیشینه تاریخی, جغرافیا, مردم‌شناسی 
استان آذربایجان غربی در استان چهارم، دوره پهلوی

طبق قانون مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ تقسیمات کشوری، ارومیه-با نام قبلیش، رضائیه-در استان شمال غرب قرار گرفت. در سوم بهمن همان سال آذربایجان شرقی و غربی از یکدیگر جدا شده و ارومیه جزو استان چهارم قرار گرفت. از سال ۱۳۴۴ این استان با نام آذربایجان غربی شناخته می‌شود. در سال ۱۳۴۴ قسمت‌هایی از نواحی جنوبی منطقهٔ کردنشین (بوکان) از این استان جدا گردید و به استان کردستان الحاق شد.

شهرستان‌های استان

استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۹۵ دارای ۱۹ شهرستان، ۴۲ بخش، ۴۲ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه بوده‌است. از لحاظ وسعت و جمعیت شهرستان ارومیه بزرگ‌ترین و پر جمعیت‌ترین و شهرستان چهاربرج کوچک‌ترین و شهرستان باروق کم جمعیت‌ترین شهرستان‌های استان هستند.

استان آذربایجان غربی: پیشینه تاریخی, جغرافیا, مردم‌شناسی 
نقشه استان آذربایجان غربی به تفکیک دهستان

آمار شهرستان‌های این استان در سال ۱۳۹۰ بدین قرار است:

شهرستان‌های استان آذربایجان غربی
نام‌شهرستان جمعیت (۱۳۹۰) رتبه‌جمعیت درصدباسوادی (۱۳۸۵) رتبه‌باسوادی (۱۳۸۵) مساحت کیلومتر مربع میزان شهرنشینی رتبه‌مساحت
شهرستان ارومیه ۹۶۳٬۷۳۸ ۱ ۷۳٫۵ ٪ ۱ ۵٬۲۵۱ ۶۸/۴۲٪ ۲
شهرستان اشنویه ۷۰٬۰۳۰ ۱۳ ۶۱٫۳ ٪ ۱۲ ۱٬۱۹۳ ٪ ۵۱/۳۱ ۱۳
شهرستان بوکان ۲۲۴٬۶۲۸ ۴ ۶۸٫۶ ٪ ۶ ۲٬۵۴۱ ٪ ۷۴/۲۵ ۶
شهرستان پیرانشهر ۱۲۳٬۶۳۹ ۷ ۶۰٫۸ ٪ ۱۳ ۲٬۲۵۹ ٪ ۵۲/۵۸ ۸
شهرستان تکاب ۷۸٬۱۲۲ ۱۲ ۶۶٫۲ ٪ ۱۰ ۲٬۵۲۳ ٪ ۵۳/۵۳ ۷
شهرستان خوی ۳۵۴٬۳۰۹ ۲ ۶۹٫۹ ٪ ۴ ۵٬۵۶۱ ٪ ۵۸/۳۴ ۱
شهرستان چالدران ۴۶٬۳۹۸ ۱۵ ۵۹٫۳ ٪ ۱۵ ۱٬۹۷۵ ٪ ۳۵/۹۵ ۱۱
شهرستان چایپاره ۴۳٬۲۰۶ ۱۶ -- ٪ -- -- -- --
شهرستان شوط ۵۲٬۵۱۹ ۱۴ ۷۰٪ ۱۴ ۹۳۱ ۵۰٪ ۱۷
شهرستان پلدشت ۴۲٬۰۷۱ ۱۷ -- ٪ -- -- -- --
شهرستان سردشت ۱۱۱٬۵۹۰ ۹ ۶۲٫۹ ٪ ۸ ۱٬۴۱۱ ٪ ۴۷/۷۹ ۱۲
شهرستان سلماس ۱۹۲٬۵۹۱ ۶ ۶۷٫۸ ٪ ۹ ۲٬۵۴۴ ٪ ۴۸/۸۷ ۵
شهرستان شاهین‌دژ ۹۱٬۱۱۳ ۱۰ ۶۶٫۴ ٪ ۱۱ ۲٬۱۴۴ ٪ ۴۹/۰۶ ۱۰
شهرستان ماکو ۸۸٬۸۶۳ ۱۱ ۶۸٫۳ ٪ ۷ ۴٬۳۳۵ ٪ ۴۵/۴۹ ۳
شهرستان مهاباد ۲۸۰٬۵۲۹ ۵ ۶۹٫۴ ٪ ۲ ۲٬۵۹۲ ٪ ۶۷/۵۴ ۴
شهرستان میاندوآب ۲۶۰٬۶۲۸ ۳ ۷۰٫۵ ٪ ۳ ۲٬۲۳۳ ٪ ۵۱/۰۱ ۹
شهرستان نقده ۱۲۱٬۶۰۲ ۸ ۷۰٫۸ ٪ ۵ ۱٬۰۵۰ ٪ ۶۸/۷۵ ۱۴
شهرستان چهاربرج ۲۶٬۲۱۹ ۱۸ -- ٪ -- -- -- ۱۹
شهرستان باروق ۲۲٬۳۸۵ ۱۹ -- ٪ -- -- -- ۱۸

مناطق دیدنی

رودها

رودهای استان آذربایجان غربی
نام رود محل جریان مقصد طول (کیلومتر)
زرینه رود شاهین دژ، باروق، میاندوآب، چهاربرج دریاچه ارومیه ۲۳۰ طولانی‌ترین
زاب بریسو پیرانشهر - سردشت آبریز زاب ۲۱۸
رود ارس مرز ماکو رود کورا (جمهوری آذربایجان) -
رود زنگمار ماکو - شوط رود ارس ۱۰۳
ساری سو ماکو- شوط رود ارس ۱۳۰
رود آق چایپاره رود ارس ۱۰۹
رود قطور خوی رود ارس ۱۴۵
مهابادرود (چۆم مهاباد) مهاباد دریاچه ارومیه ۹۲٫۵
رود ساروق تکاب زرینه‌رود ۶۶٬۲
رود اجیرلی باروق زرینه‌رود -
هاچه سو شاهین دژ زرینه‌رود -
رود لیلان ملکان - میاندوآب زرینه‌رود -
سیمینه‌رود بوکان، میاندوآب دریاچه ارومیه ۱۳۹
خلیفان بوکان سیمینه رود -
رود زولا سلماس دریاچه ارومیه ۸۰٫۵
رود نازلو ارومیه دریاچه ارومیه ۹۲٫۵
شهرچای ارومیه دریاچه ارومیه ۷۲٫۵
رود براندوز ارومیه دریاچه ارومیه ۶۷٫۵
رود گادر (محمدیار) نقده دریاچه ارومیه ۱۰۰
رود روضه ارومیه دریاچه ارومیه ۶۰
رود آواچار پیرانشهر آبریز زاب ۶۲
رود لاوین پیرانشهر آبریز زاب ۴۹
چم زاب گرژال سردشت آبریز زاب ۹۵

جستارهای وابسته

پانویس

پیوند به بیرون

Tags:

استان آذربایجان غربی پیشینه تاریخیاستان آذربایجان غربی جغرافیااستان آذربایجان غربی مردم‌شناسیاستان آذربایجان غربی موقعیت اقتصادی اجتماعیاستان آذربایجان غربی استانداریاستان آذربایجان غربی شهرستان‌های استاناستان آذربایجان غربی مناطق دیدنیاستان آذربایجان غربی رودهااستان آذربایجان غربی جستارهای وابستهاستان آذربایجان غربی پانویساستان آذربایجان غربی پیوند به بیروناستان آذربایجان غربی

🔥 Trending searches on Wiki فارسی:

سعدیفرج (عضو)حسن شحاتهجفت‌گیری (جانورشناسی)سیلدنافیلفوتبالارگاسمناپلئون دومشاهنشاهی ایرانپلاک وسایل نقلیه استان‌های خراسانایلان ماسکروش‌های آمیزش جنسیماساژ پروستاتهری پاتر (مجموعه‌فیلم)دنی آلوزسربازی اجباری در ایرانتابناک (وبگاه)سگحمید جبلیتیم ملی فوتبال پرتغالفرجمیرزا کوچک خان جنگلیخلیفه کولیبالیعلی‌رام نوراییسلطفعلی‌خان زندجنگل پرتقالخودارضاییپس از آن (فیلم ۲۰۱۹)جزیره قشمنیکی کریمیتاریخ ایرانکاناداارباب/برده (بی‌دی‌اس‌ام)مصرمعینجناستان خوزستانیکتا ناصرجی. رابرت اوپنهایمرویلای ساحلیشهرزاد (مجموعه نمایش خانگی)محیا دهقانیپس‌ریزی منیمردم ترکزبان انگلیسیآدولف هیتلرروبرت لواندوفسکیحمله پانیکحسن شماعی‌زادهامیرعباس هویداپاندای کونگ‌فوکارسروش صحتمحمدرضا داوودنژادبیچارگان (فیلم)دایی‌جان ناپلئون (مجموعه تلویزیونی)اسپانیافهرست خوانندگان ایرانیباکرگیبانک ملتفهرست شهرهای ایرانگورستان خالد نبیآزیترومایسینباشگاه فوتبال بارسلوناهومن سیدیکامران و هومنترامادولشی‌میلعلیرضا بیرانوندآپاراتچی (فیلم)اتحاد جماهیر شورویعکاسی اروتیکشکنجه آلت و بیضهطبق‌زنیآرمین (خواننده)🡆 More