استان آذربایجان غربی یکی از ۳۱ استان ایران است، که در شمال غربی ایران قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است.
آذربایجان غربی تنها استان هممرز با کشور ترکیه است.
آذربایجان غربی | |
---|---|
موقعیت استان آذربایجان غربی در ایران | |
مختصات: | |
کشور | ایران |
منطقه | منطقه ۳ |
مرکز | ارومیه |
تعداد شهرستانها | ۱۹ |
مدیریت | |
• استاندار | محمدصادق معتمدیان |
• نمایندگان در مجلس شورای اسلامی | ۱۲ نماینده |
• نمایندگان در مجلس خبرگان رهبری | دیرباز، شبستری، علیاکبر قریشی |
• نماینده ولیفقیه | سیدمهدی قریشی |
مساحت | |
• کل | ۳۷۴۳۷ کیلومتر مربع (۱۴۴۵۵ مایل مربع) |
(دوازدهم) | |
جمعیت (۱۳۹۵) | |
• کل | ۳٬۲۶۵٬۲۱۹ (ششم) |
• تراکم | ۸۷/کیلومتر مربع (۲۳۰/مایل مربع) |
منطقه زمانی | IRST (گرینویچ+۳:۳۰) |
• تابستانی (DST) | IRDT (گرینویچ+۴:۳۰) |
زبانهای اصلی | فارسی (رسمی) ارمنی آرامی نو آشوری ترکی آذربایجانی کردی |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۸) | ۰٫۷۵۸ بالا (بیست و ششم) |
وبگاه |
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیختهاست. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام بخشهای باختری ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. همزمان با این دوران دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله میتوان به دولت آشور در شمال میانرودان، دولت هیتی در آسیای صغیر، دولت اورارتو در بخشهای شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در خاور و کاسیان در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. در دوران جانشینان اسکندر مقدونی، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد که آذربایجان را دربرداشت و ماد بزرگ که مشتمل بر شهرهای کهن همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود. قابل ذکر است که ماد کوچک نیز به برزخ مادی در بین یونانیان و رومیان معروف بود.
گروهی بر این باورند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» (آذربدگان نگهبان آتشین) و به معنی سرزمین آتش است. بزرگترین آتشکدههای زرتشتی در این منطقه بودهاست که آذرگشنسپ نامیده میشود که ویرانههای آن امروزه به نام تخت سلیمان در بخش تخت سلیمان شهرستان تکاب قابل دیدن است. گروهی دیگر ریشه نام گذاری آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام آتورپات یا اتروپاد میدانند. اینان بر این باورند که که پس از چیره شدن اسکندر مقدونی بر ایران، سردار آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان جلوگیری کرد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان شناخته شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال درونی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیانگذار پادشاهی ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان چیرگی یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود.
استان آذربایجان غربی در شمالغربی ایران قرار گرفته و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب میشود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل میدهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳٬۲۶۵٬۲۱۹ نفر است که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای دادهاست و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور بهشمار میآید.
سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوههای مرتفع دیوارمانندی از شمال به جنوب کشیده شدهاست که منبع چشمههای آب فراوان هستند.
جنگلهای طبیعی استان، هرچند که در قسمتهایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفتهاست که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین میزنند. کل مساحت جنگلهای مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت میرسد.
این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
بخشی از این استان را مردم آذربایجانی تشکیل میدهند و بخشی دیگر را مردم کُرد تشکیل میدهند؛ همچنین اقلیتهای آشوری و ارمنی هم در استان ساکن هستند.
در استان آذربایجان غربی علاوه بر زبانهای ترکی آذربایجانی و کردی عدهای از مردم نیز به زبانهای ارمنی و آرامی نو آشوری سخن میگویند.
این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهرهبرداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاههای موجود استان نیز نشان میدهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی - داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان میتوان به معادن مصالح و سنگهای ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.
طبق قانون مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ تقسیمات کشوری، ارومیه-با نام قبلیش، رضائیه-در استان شمال غرب قرار گرفت. در سوم بهمن همان سال آذربایجان شرقی و غربی از یکدیگر جدا شده و ارومیه جزو استان چهارم قرار گرفت. از سال ۱۳۴۴ این استان با نام آذربایجان غربی شناخته میشود. در سال ۱۳۴۴ قسمتهایی از نواحی جنوبی منطقهٔ کردنشین (بوکان) از این استان جدا گردید و به استان کردستان الحاق شد.
استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۹۵ دارای ۱۹ شهرستان، ۴۲ بخش، ۴۲ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه بودهاست. از لحاظ وسعت و جمعیت شهرستان ارومیه بزرگترین و پر جمعیتترین و شهرستان چهاربرج کوچکترین و شهرستان باروق کم جمعیتترین شهرستانهای استان هستند.
آمار شهرستانهای این استان در سال ۱۳۹۰ بدین قرار است:
نامشهرستان | جمعیت (۱۳۹۰) | رتبهجمعیت | درصدباسوادی (۱۳۸۵) | رتبهباسوادی (۱۳۸۵) | مساحت کیلومتر مربع | میزان شهرنشینی | رتبهمساحت |
---|---|---|---|---|---|---|---|
شهرستان ارومیه | ۹۶۳٬۷۳۸ | ۱ | ۷۳٫۵ ٪ | ۱ | ۵٬۲۵۱ | ۶۸/۴۲٪ | ۲ |
شهرستان اشنویه | ۷۰٬۰۳۰ | ۱۳ | ۶۱٫۳ ٪ | ۱۲ | ۱٬۱۹۳ | ٪ ۵۱/۳۱ | ۱۳ |
شهرستان بوکان | ۲۲۴٬۶۲۸ | ۴ | ۶۸٫۶ ٪ | ۶ | ۲٬۵۴۱ | ٪ ۷۴/۲۵ | ۶ |
شهرستان پیرانشهر | ۱۲۳٬۶۳۹ | ۷ | ۶۰٫۸ ٪ | ۱۳ | ۲٬۲۵۹ | ٪ ۵۲/۵۸ | ۸ |
شهرستان تکاب | ۷۸٬۱۲۲ | ۱۲ | ۶۶٫۲ ٪ | ۱۰ | ۲٬۵۲۳ | ٪ ۵۳/۵۳ | ۷ |
شهرستان خوی | ۳۵۴٬۳۰۹ | ۲ | ۶۹٫۹ ٪ | ۴ | ۵٬۵۶۱ | ٪ ۵۸/۳۴ | ۱ |
شهرستان چالدران | ۴۶٬۳۹۸ | ۱۵ | ۵۹٫۳ ٪ | ۱۵ | ۱٬۹۷۵ | ٪ ۳۵/۹۵ | ۱۱ |
شهرستان چایپاره | ۴۳٬۲۰۶ | ۱۶ | -- ٪ | -- | -- | -- | -- |
شهرستان شوط | ۵۲٬۵۱۹ | ۱۴ | ۷۰٪ | ۱۴ | ۹۳۱ | ۵۰٪ | ۱۷ |
شهرستان پلدشت | ۴۲٬۰۷۱ | ۱۷ | -- ٪ | -- | -- | -- | -- |
شهرستان سردشت | ۱۱۱٬۵۹۰ | ۹ | ۶۲٫۹ ٪ | ۸ | ۱٬۴۱۱ | ٪ ۴۷/۷۹ | ۱۲ |
شهرستان سلماس | ۱۹۲٬۵۹۱ | ۶ | ۶۷٫۸ ٪ | ۹ | ۲٬۵۴۴ | ٪ ۴۸/۸۷ | ۵ |
شهرستان شاهیندژ | ۹۱٬۱۱۳ | ۱۰ | ۶۶٫۴ ٪ | ۱۱ | ۲٬۱۴۴ | ٪ ۴۹/۰۶ | ۱۰ |
شهرستان ماکو | ۸۸٬۸۶۳ | ۱۱ | ۶۸٫۳ ٪ | ۷ | ۴٬۳۳۵ | ٪ ۴۵/۴۹ | ۳ |
شهرستان مهاباد | ۲۸۰٬۵۲۹ | ۵ | ۶۹٫۴ ٪ | ۲ | ۲٬۵۹۲ | ٪ ۶۷/۵۴ | ۴ |
شهرستان میاندوآب | ۲۶۰٬۶۲۸ | ۳ | ۷۰٫۵ ٪ | ۳ | ۲٬۲۳۳ | ٪ ۵۱/۰۱ | ۹ |
شهرستان نقده | ۱۲۱٬۶۰۲ | ۸ | ۷۰٫۸ ٪ | ۵ | ۱٬۰۵۰ | ٪ ۶۸/۷۵ | ۱۴ |
شهرستان چهاربرج | ۲۶٬۲۱۹ | ۱۸ | -- ٪ | -- | -- | -- | ۱۹ |
شهرستان باروق | ۲۲٬۳۸۵ | ۱۹ | -- ٪ | -- | -- | -- | ۱۸ |
نام رود | محل جریان | مقصد | طول (کیلومتر) |
---|---|---|---|
زرینه رود | شاهین دژ، باروق، میاندوآب، چهاربرج | دریاچه ارومیه | ۲۳۰ طولانیترین |
زاب بریسو | پیرانشهر - سردشت | آبریز زاب | ۲۱۸ |
رود ارس | مرز ماکو | رود کورا (جمهوری آذربایجان) | - |
رود زنگمار | ماکو - شوط | رود ارس | ۱۰۳ |
ساری سو | ماکو- شوط | رود ارس | ۱۳۰ |
رود آق | چایپاره | رود ارس | ۱۰۹ |
رود قطور | خوی | رود ارس | ۱۴۵ |
مهابادرود (چۆم مهاباد) | مهاباد | دریاچه ارومیه | ۹۲٫۵ |
رود ساروق | تکاب | زرینهرود | ۶۶٬۲ |
رود اجیرلی | باروق | زرینهرود | - |
هاچه سو | شاهین دژ | زرینهرود | - |
رود لیلان | ملکان - میاندوآب | زرینهرود | - |
سیمینهرود | بوکان، میاندوآب | دریاچه ارومیه | ۱۳۹ |
خلیفان | بوکان | سیمینه رود | - |
رود زولا | سلماس | دریاچه ارومیه | ۸۰٫۵ |
رود نازلو | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۹۲٫۵ |
شهرچای | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۷۲٫۵ |
رود براندوز | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۶۷٫۵ |
رود گادر (محمدیار) | نقده | دریاچه ارومیه | ۱۰۰ |
رود روضه | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۶۰ |
رود آواچار | پیرانشهر | آبریز زاب | ۶۲ |
رود لاوین | پیرانشهر | آبریز زاب | ۴۹ |
چم زاب گرژال | سردشت | آبریز زاب | ۹۵ |
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای استان آذربایجان غربی دارد. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ استان آذربایجان غربی موجود است. |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article استان آذربایجان غربی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.