کازان: شهری در روسیه

کازان به زبان ترکی به معنی برنده و پیروز است.

کازان Казань پرچم نشان ناحیه فدرالی ولگا مساحت ۴۲۵ کیلومتر مربع جمعیت ۱٬۱۴۳٬۵۳۵ نفر (سال: ۲۰۱۰) تراکم جمعیت ۲٬۶۹۱ نفر در کیلومتر مربع منطقه زمانی یوتی‌سی+۳ (تابستان: یوتی‌سی+۴) کد تلفن ‎(+۷)۸۴۳ کد پستی ۴۲۰xxx کد پلاک وسایل نقلیه ۱۶, ۱۱۶ موقعیت جغرافیایی مختصات: ۵۵°۴۷′۰۰″شمالی ۴۹°۰۷′۰۰″شرقی / ۵۵٫۷۸۳۳°شمالی ۴۹٫۱۱۶۷°شرقی / 55.7833; 49.1167

شهر قازان محل تلاقی رودهای وُلگا و قازانکا در بخش اروپاییِ روسیه است. کرملین قازان از میراث جهانی یونسکو است. یونسکو در سال ۲۰۰۵، در مراسمی سالگرد هزارسالگی شهر قازان را به‌عنوان شهری چندقومیتی و محل زندگی مسالمت‌آمیز مسلمان و مسیحی گرامی داشت. در آوریل ۲۰۰۹، لقب رسمی «پایتخت سوم فدراسیون روسیه» برای این شهر در نظر گرفته شد و در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان پایتخت ورزشیِ روسیه انتخاب شد. قازان در سال ۲۰۱۳ میزبان مسابقات المپیاد تابستانیِ دانشجویی، ۲۰۱۵، میزبان مسابقات جهانیِ ورزش‌های آبی، و یکی از شهرهای میزبان جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ در روسیه است.

 

این شهر با فاصلهٔ ۷۹۷ کیلومتری از شهر مسکو در قسمت شرقی روسیهٔ اروپایی قرار گرفته‌است. قازان بیش از ۱٫۱ میلیون نفر جمعیت دارد و ۴۰٪ ساکنان آن کمتر از ۳۰ سال سن دارند.

قازان از مراکز صنعتی، بازرگانی و فرهنگی در مرز اروپا و آسیاست و مهم‌ترین شهر فرهنگی برای تاتارها است. این شهر در محل به‌هم‌پیوستن دو رودِ وُلگا و قازانکا قرار دارد.

شهر اولیه در محل قازان شهر کرمن بود که گفته می‌شود روی تپه‌ای دیگ‌مانند بنا شده‌بود، و واژهٔ «قازان» در زبان تاتاری به‌معنای دیگ است.

قازان از سال ۱۸۰۱ دارای دانشگاه شده و از سال ۲۰۰۵ بزرگترین مسجد روسیه (و احتمالاً اروپا) به نام مسجد قُل‌شریف در آن ساخته شده‌است. در سال ۲۰۰۵، قازان هزارسالگی خود را جشن گرفت.

کرملین قازان بخش اصلی اَرگ‌های تاریخی تاتارستان در شهر قازان است. این اَرگ به‌دستور ایوان مخوف ساخته شد و از سال ۲۰۰۰ به‌عنوان میراث جهانی یونسکو شناخته می‌شود.

مردمان قازان را به‌طور عمده روس‌ها و تاتارها تشکیل می‌دهند که تاتارها ۵۲٪ و روس‌ها۳۶٪ درصد و اقوام دیگری مانند قوم چواش (قومی ترک‌تبار و نزدیک به تاتارها)، آذربایجانی‌ها، اوکراینی‌ها و یهودیان نیز در این شهر ساکنند. هر دو زبان روسی و تاتاری در جمهوری تاتارستان رسمی است. زبان روس‌تبارها و زبان میانجی در شهر روسی است و بیشتر تاتارها دوزبانه هستند. حدود یک‌سوم از ازدواج‌ها در قازان ازدواج‌های مختلط میان روس و تاتار است.

 

شهر قازان را در دوران حکومت بلغارستان ولگا به‌عنوان دژی در کنار مرز با تیره‌های فنلاندی‌تبار همسایه یعنی ماریها و اودمورتها بنا کردند. تاریخ بنای این شهر چیزی میان آغاز سدهٔ ۱۱ تا پایان سدهٔ ۱۳ م گمان زده می‌شود.

قدیمی‌ترین بازمانده‌های شهر کهنِ قازان در کرملین قازان به‌دست آمده‌است.

در سدهٔ ۱۳ میلادی، قازان همچون پناهگاهی برای تاتارهایی شد که شهرهایشان در جریان حملهٔ چنگیزخان مغول ویران می‌شد. پس از آن قازان مرکز یک امارت در قلمرو اردوی زرین شد. پس از سرنگونی اردوی زرین، قازان در ۱۴۳۸ م پایتخت خاناتی نیرومند به نام خانات قازان گشت. در ۱۴۸۷ م روس‌ها شهر را تصرف کردند، ولی به‌زودی پس نشستند.

تسخیر به‌دست روس‌ها

قازان در ۱۵۵۲ م توسط نیروهای ایوان مخوف، تزار روسیه، تصرف شد. شمار زیادی از تاتارهای مسلمان کشته شدند. بقیه نیز یا سرکوب شدند یا ناچار به پذیرش مسیحیت شدند. مسجدها و کاخ‌ها نابود شد و پس از تبعید تاتارها به ۵۰ کیلومتری شهر، جمعیت زیادی از روس‌ها برای سکونت به قازان سرازیر شدند.

قازان دارای سه فرودگاه به‌نام‌های فرودگاه بین‌المللی قازان، فرودگاه شماره دو قازان و قازان بوریسوگلبسکویه است.

متروی قازان در سال ۲۰۰۵ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۱ خط و ۱۰ ایستگاه است.

قازان از دیرباز ارتباطاتی با ایران داشته، به‌طوری‌که در آکادمی علوم تاتارستان بخش ایران‌شناسی فعال بوده که خانم آلسو ارسلان اوا آیراتونا ریاست رئیس مرکز ایران‌شناسی آکادمی علوم تاتارستان بر عهده داشته که اصالت بختیاری دارد، و آموزش زبان فارسی نیز در دانشگاه اسلامی روسیه انجام می‌گیرد.

در سال ۱۳۸۶ کنسولگری ایران به دلیل همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی با منطقه تاتارستان در مقابل ایجاد کنسولگری روسیه در رشت شروع به‌کار کرد. هم‌اکنون داوود میرزاخانی سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در قازان است.

قازان سومین شهر بزرگ علمی روسیه پس از مسکو و سن‌پترزبورگ است، که دانشگاه‌های بزرگی همچون دانشگاه قازان، دانشگاه اسلامی روسیه، دانشگاه فرهنگ و هنر قازان، دانشگاه فنی قازان فعال است.

خاستگاه باشگاه فوتبال روبین کازان، از تیم‌های متمول و پرافتخار لیگ برتر روسیه، در این شهر است. علاوه بر آن، والیبال زنیت کازان، از تیم‌های متمول و پرافتخار لیگ برتر باشگاه‌های اروپا، در این شهر است.

• مسجد قل شریف
• دانشگاه اسلامی روسیه

شهر قازان و هزارسالگی آن (به فارسی)

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Kazan». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۷ مهٔ ۲۰۱۳.