مردم کولی: قومی پراکنده در سراسر جهان با شیوه به خصوصی از زندگی

رما جمع واژه رُم است که بنابر نظراتی به واژه سانسکریت دُم (انسان) بر‌می‌گردد. شواهد زبانی و ژنتیکی احتمال می‌دهند که این مردم در اصل از شبه‌قاره هند ریشه گرفته‌اند و مانند بقیه مردم هند بومی آسیای جنوبی بوده اما چون از مهاجرت آنها با دیگر اقوام خویش یعنی قوم آریایی، سکاها و سانسکریت‌ها از آسیای میانه در یک مسیر مهاجرت اقوام آریایی بود و در آسیا زبانشان تغییر یافته‌است. کولی ها از لحاظ نژادی بیشتر از دراویدی های بومی جنوب آسیا تاثیر گرفته اند و سهم نژاد آریایی در آنها بسیار ناچیز است. طی پژوهشی توسط مجله ژنتیکی <>از لحاظ ژنتیکی، هاپلوگروپ R1a که مشخصه نژاد آریایی است، در کولی ها وجود ندارد و کولی ها تنها از لحاظ زبانی جزو مردمان آریایی و هندواروپایی قرار دارند.

مردم کولی

پرچم رومنی در سال ۱۹۳۳ ایجاد شد و سال ۱۹۷۱ در کنگره جهانی رومنی پذیرفته شد
نقشه پراکندگی این مردم در کشورهای مختلف
کل جمعیت
۲–۲۰ میلیون
ایالات متحده آمریکا	۱ میلیون نفر با اصالت کولی
برزیل	۸۰۰٬۰۰۰
اسپانیا	۷۵۰٬۰۰۰–۱٬۱۰۰٬۰۰۰ (۱٫۸۷٪)
رومانی	619,007-1,850,000 (8.63%)
ترکیه	۵۰۰٬۰۰۰–۲٬۷۵۰٬۰۰۰ (۳٫۷۸٪)
فرانسه	۳۵۰٬۰۰۰–۵۰۰٬۰۰۰
بلغارستان	325,343–۷۵۰٬۰۰۰ (۱۰٫۳۳٪)
مجارستان	309,632–۸۷۰٬۰۰۰ (۸٫۸٪)
آرژانتین	۳۰۰٬۰۰۰
بریتانیا	۲۲۵٬۰۰۰ (۰٫۳۶٪)
روسیه	205,007–۸۲۵٬۰۰۰ (۰٫۵۸٪)
صربستان	147,604–۶۰۰٬۰۰۰ (۸٫۲۳٪)
ایتالیا	۱۲۰٬۰۰۰–۱۸۰٬۰۰۰ (۰٫۳٪)
یونان	۱۱۱٬۰۰۰–۳۰۰٬۰۰۰ (۲٫۷٪)
آلمان	۱۰۵٬۰۰۰ (۰٫۱۳٪)
اسلواکی	105,738–۴۹۰٬۰۰۰ (۹٫۰۲٪)
ایران	۲٬۰۰۰–۱۱۰٬۰۰۰
مقدونیه شمالی	53,879–۱۹۷٬۰۰۰ (۹٫۵۶٪)
سوئد	۵۰٬۰۰۰–۱۰۰٬۰۰۰
اوکراین	47,587–۲۶۰٬۰۰۰ (۰٫۵۷٪)
پرتغال	۴۰٬۰۰۰–۵۲٬۰۰۰ (۰٫۴۹٪)
اتریش	۴۰٬۰۰۰–۵۰٬۰۰۰ (۰٫۵۷٪)
کوزوو	36,000 (۲٪)
هلند	۳۲٬۰۰۰–۴۰٬۰۰۰ (۰٫۲۴٪)
ایرلند	22,435–37,500 (0.84%)
لهستان	17,049–۳۲٬۵۰۰ (۰٫۰۹٪)
کرواسی	16,975–۳۵٬۰۰۰ (۰٫۷۹٪)
مکزیک	۱۵٬۸۵۰
مولدووا	12,778–۱۰۷٬۱۰۰ (۳٫۰۱٪)
فنلاند	10,000-12,000 est. (۰٫۱۷٪)
بوسنی و هرزگوین	8,864–۵۸٬۰۰۰ (۱٫۵۴٪)
کلمبیا	۸٬۰۰۰
آلبانی	8,301–۳۰۰٬۰۰۰ (۴٫۵۹٪)
بلاروس	7,316–۴۷٬۵۰۰ (۰٫۵٪)
لتونی	7,193–۱۲٬۵۰۰ (۰٫۵۶٪)
کانادا	۵٬۲۵۵–۸۰٬۰۰۰
مونته‌نگرو	5,251–۲۰٬۰۰۰ (۳٫۷٪)
زبان‌ها
رومانی، گونه‌های پیرارومانی، زبان‌های بومی مناطق
دین
بیشتر مسیحیت اسلام هندوئیسم اسطوره‌شناسی کولی
قومیت‌های وابسته
دوم، لوم، دوپبا و دیگر مردمان هندوآریایی

در انگلیسی به کولی‌ها جیپسی (gypsy) گفته می‌شود؛ چرا که تصور می‌شد آن‌ها از مصر (Egypt) آمده‌اند. این تصور باعث شد که این مردم و زبانشان اسرارآمیز جلوه‌گر شود. اکنون جیپسی به نوعی کلمه‌ای توهین‌آمیز تلقی می‌شود زیرا روشن است که کولی‌ها (roma نام ملی و قومی است) از هند به صورت گروه گروه در اواسط هزاره اول میلادی مهاجرت کرده‌اند.^{[نیازمند منبع]} یکی از این گروه‌ها از طریق ایران به طرف آسیای صغیر، جنوب روسیه و کشورهای بالکان پیش رفته، تا در سده پانزدهم به اروپای غربی و در سده شانزدهم به بریتانیا رسیده‌است. ظاهراً گروه بعدی خط‌سیری جنوبی‌تر را یعنی از طریق ایران، سوریه و مدیترانه به سوی آفریقا و شبه جزیره ایبری در پیش گرفته‌است. تا قرن بیستم گروه‌هایی از کولی‌ها با گرایش به نوعی زندگی کم و بیش چادرنشینی در همه کشورهای اروپایی و در بسیاری از بخش‌های دیگر جهان حضور داشتند؛ و زبان رُمَنی، که اصلاً گونه‌ای ویژه از زبان هندو آریایی نو می‌باشد، اساساً با دو یا سه دوجین لهجه تشخیص داده می‌شوند.

کولی‌ها در سراسر جهان یافت می‌شوند، اما بیشتر در اروپا، به ویژه مرکز، شرق و جنوب آن ( اسپانیا و جنوب فرانسه) متمرکز هستند. آن‌ها در حدود سال ۱۰۰۷ میلادی وارد آسیای غربی و اروپا شدند.

در ایران نیز گروه‌های مختلفی از مردم کولی در سراسر کشور در مناطقی همچون خراسان(غرشمال)، آذربایجان، کردستان(سوزمانی) فارس(لوری)، بوشهر، لرستان(لوطی و کاولی)، کرمان، قزوین، ایلام (کاوِلی) و گیلان زندگی می‌کنند.

دلیل نامیدن آنها به کولی به خاطر کوله‌باری بوده که همیشه بر کول داشتند. اما کاوِلی یا کابلی نیز نامیده‌می‌شوند زیرا تصور عموم‌ بر این بود که از کابل آمده‌اند.

در کشورهای افغانستان و ازبکستان نیز مردم کولی یافت می‌شوند.

در سینمای کشورهای مختلف خصوصا اروپای شرقی به کولی‌ها پرداخته‌شده‌است و اغلب نقش آنها، نقشی سطح‌ پایین، شاد و پر از کلیشه بوده‌است.

امروز کولی‌ها در کشورهای اروپایی بدین گونه نامیده می‌شوند:

• انگلیسی‌ها آن‌ها را «جیپسی» می‌خوانند زیرا سابقاً می‌پنداشتند که این طایفه قبطیانی هستند که از مصر آمده‌اند.
• فرانسوی‌ها کولی‌ها را «بوهمین» می‌نامند زیرا سابقاً خیال می‌کردند که از اهالی بوهم هستند که به فرانسه وارد شده‌اند.
• هلندی‌ها آن‌ها را «هایدن» به معنی کافر و بت‌پرست، آلمانی‌ها «زیگونر»، اسپانیایی‌ها «خیتانوس»، پرتغالی‌ها «سیگانا»، ایتالیایی‌ها «زینگاری» و «زینگوری» می‌نامند.

امروزه کولی‌ها در تعدادی از کشورهای آسیایی همچون ایران و ترکیه و تقریباً تمام کشورهای اروپایی هستند و مشکلات و مسائل اجتماعی بسیاری را سبب می‌شوند و البته سختی‌های زیادی را نیز متحمل شده‌اند. زندگی آن‌ها با زندگی متداول اروپا کاملاً متفاوت است. امروزه بسیاری از آن‌ها دیگر کوچ نمی‌کنند ولی نحوه زندگی خود را تغییر نداده‌اند.

گفته می‌شود که بیش از دو میلیون کولی در روسیه زندگی می‌کنند. آن‌ها توانسته‌اند به سهم خود بر فرهنگ روس تأثیر بگذارند. در روسیه به کولی‌ها «تسیگان» گفته می‌شود. البته امروزه کمتر شاهد برپایی گروه‌های رقص و آواز تسیگان‌ها هستیم.

اگرچه امروزه کولی‌ها تقریباً در مجموعهٔ فرهنگ، اعتقادات و آداب و رسوم مناطق حل شده‌اند، ولی هنوز برخی از آیین‌ها و آداب قومی مانند مراسم ازدواج، طلاق، نوع مناسبات خانواده و برخی از شئون اجتماعی گذشته خود را حفظ نموده‌اند.

• کولی‌های ایران
• کولی‌های ترکیه
• رقص فلامنکو (به کولی‌های جنوب اسپانیا تعلق دارد)

• کولی و زندگی او. یحیی ذکاء. انتشارات هنرهای زیبای کشور. تهران، ۱۳۳۷
• لولیان، زرین کوب. عبدالحسین. نه شرقی نه غربی انسانی. ۱۳۵۳
• نمایش و موسیقی در ایران، تحقیق و تألیف جهانگیر نصری اشرفی، تهران: انتشارات اَروَن، ۱۳۸۳
• منظمی، درویش رضا (۱۳۸۰). «گذری بر موسیقی دوران باستان». هنرهای زیبا (۹): &#۸۲۰۶, ۷۶–۷۸.