Ekonomia feminista metodologia, etimologia, historia eta ikerketa enpirikoak barne hartzen dituen ekonomiaren azterketa kritikoa da.
Ekonomiaren oinarri androzentrikoak (patriarkalak, maskulinoak) gainditu nahian zaintza-lanak, lanbide-segregazioa eta lan domestikoa aztertzen ditu, besteak beste. Datuak biltzeko eta neurtzeko modu berriak, hala nola, Genero Jabekuntzarako Adierazlea (GEM), zein gaitasunen ikuspegia bezalako teoriak barnebiltzen ditu.
Ekonomia feministak ekonomia kapitalista eta liberalaren oinarriak zalantzan jartzen ditu, eta ustezko garapen industrialak sortutako aberastasunaren jatorria emakumeen, naturaren eta hegoalde globalaren esplotazioan oinarritu dela salatzen du. Ikuspegi honek genero, arraza eta etniaren araberako diskriminazioa murriztu duten politikak sortzen lagundu du.
Ester Boserup, Marianne Ferber, Julie A. Nelson, Marilyn Waring, Nancy Folbre, Diane Elson eta Ailsa McKay-k ekonomia feministaren esparrua garatzen lagundu dute. Waring-en If Women Counted (1988) liburua, diziplinaren "sortze dokumentua" dela esaten da.
Espainiar estatuan, besteak beste, Amaia Perez Orozco, Yolanda Jubeto, María José Martínez Herrero eta Arantxa Rodriguez gailendu dira Cristina Carrasco eta Antonella Picchioren eraginari esker.
Jane Jacobs-en Ethical Guardian eta Ethical Negotiator idazlanek zaintza-jardueren (haurren babesa, elikadura eta sendatzea) gutxiespena adirazi zuen, tradizionalki emakumeei esleitzen zitzaizkien barne.
Ondoren, Betsy Warrior-ek Houseworker's Handbook (1969) liburuan emakumeek egindako etxeko lanek BPGean zenbatzen ez baziren ere transakzio ekonomiko guztien oinarria zirela argudiatu zuen.
Legez kanpoko jarduerek (armak, drogak, gizakien trafikoa eta aitortu gabeko beste hainbat diru-sarrera) BPGaren zifrak are gehiago baliogabetzen dituela adierazi zuen ere. Warrioren ustez, soilik gertakarietan oinarritutako analisi ekonomiko inklusibo batek emango du ingurumenaren eta pertsonen beharren etorkizuneko plangintzarako oinarri fidagarria .
1970ean, Ester Boserup-ek Emakumearen Rola Garapen Ekonomikoan argitaratu zuen, generoak nekazaritzaren, industrializazioaren eta beste egitura batzuen eraldaketan izan ditzakeen eraginen lehen azterketa sistematikoa egin zuen: «Emakumeek eta gizonek krisi makroekonomikoen, politika neoliberalen eta globalizazioaren indarrak modu ezberdinetan jasaten dituzten ekaitzari».
1988an, Marilyn Waringek If Women Counted argitaratu zuen. Nazioen aberastasuna zenbatzeko erabili ohi den sistemaren kritika egin zuen. Barne Produktu Gordina (BPG) hazkunde ekonomikoa neurtzeko nazioarteko estandarra izanik, ohituraz emakumeek musutruk egiten duten lana zein naturaren berezko balioa aintzat hartzen ez dituela salatu zuen. 2014ko Marilyn Waring-ekin zenbatzen antologian, Julie A. Nelsonek hurrengoa idatzi zuen:
1972an, CSWEP - Lanbide Ekonomikoan Emakumearen Egoeraren Batzordea eratzearekin batera hasierako kritikak eman ziren. Ondoren, 1992an, DAWN - Aro Berrirako Garapen Alternatibak Emakumeekin eta IAFFE - Ekonomia Feministarako Nazioarteko Elkartearen sorrerak, Ekonomia Feminista aldizkaria zuena, ekonomia feministaren hazkunde azkarra bultzatu zuten.
Ekonomia feministak ekofeminismoarekin eta ekonomia ekologikoa eta jasangarriarekin hainbat balio eta ikuspuntu elkarbanatzen ditu,iraunkortasunaren, naturaren, justiziaren eta zaintzaren balioei buruzko arreta barne.
Feminista askok analisi ekonomikoan balio-judizioei ematen diete arreta. Ideia hau ekonomia zientzia positibo gisa duen ohiko ikuskeraren aurkakoa da. Esaterako, Geoff Schneiderrek eta Jean Shackelfordek iradokitzen dute "ekonomialariek aztertzeko aukeratzen dituzten gaiak, egiten dituzten galdera motak eta egindako analisi motetan faktore ugarik eragiten duten sinesmen-sistema baten emaitza dira, horietako batzuk ideologikoak."
Era berean, Diana Strassmannek hauxe dio: "Estatistika ekonomiko guztiak definizioaren oinarria den azpiko historia batean oinarritzen dira. Beraz, narrazio-eraikuntzak nahitaez aldagaien eta estatistiken definizio guztien azpian daude. Horregatik, ikerketa ekonomikoak ezin du berez kualitatiboa izateari ihes egin, nola etiketatu den edozein dela ere."
Ekonomia kapitalistaren printzipio nagusietako bat da. Diane Elson, Caren Grown eta Nilufer Cagatay-k genero-desberdintasunek nazioarteko merkataritzan jokatzen duten papera eta merkataritza horrek genero-desberdintasunak nola birmoldatzen dituen aztertu dute.
Ekonomia feministak zaintza eta etxeko lanak, garapen ekonomikorako duten garrantziaz arduratzen da. Nancy Folbre-k haurrak ondasun publiko gisa, eta gurasoek emandako zaintza zerbitzu publikotzat hartuta, giza kapitalaren garapenari egiten dioten ekarpena aztertzen du.
Marilyn Waring-ek deskribatu zuen nola merkataritzakoak ez diren jarduerak BPGaren kontabilitate sistematik nahita baztertzen diren Norvegian adibidez, XIX. mendearen lehen erdian ordaindu gabeko etxeko lana BPGan sartutzen zen, baina 1950ean baztertu zuten nazioarteko estandar berriarekin bateragarritasuna bilatuz. Ailsa McKay-k oinarrizko errenta defendatzen du "herritartasun eskubide sozialak" sustatzeko tresna gisa.
Ekonomia feministak merkataritzan ematen diren botere-harremanak baloratu behar direla aldarrikatzen du. Esaterako, "testu neoklasikoetan lanaren salmenta elkarren arteko onuragarria den truke gisa ikusten da, bi aldeei mesede egiten diena". Ez da aipamenik egiten enpresaburuari langilearen gaineko boterea eman ohi dioten trukean botere-desberdintasunei buruz.» Botere-harreman hauek gizonei mesede egiten diete askotan eta "ez dute aipamenik egiten emakumeek lantokian dituzten zailtasun bereziei".
Era berean, analisi ekonomikoan generoa eta arraza kontuan hartu behar dira. Amartya Sen-ek dioenez, "gizarte askotan, emakumeek etxe barruan zein kanpoan pairatzen duten gutxiestea dela eta, garapenaren azterketan generoaren analisiaren berezko beharra adierazten du".
Eredu ekonomikoak generoa, arraza, klasea eta kasta esplizituki kontuan hartuta hobetu daitezke. Julie Matthaiek bere garrantzia deskribatzen du: "Ekonomia kapitalistaren alderdi bakoitzak generoa eta arraza ditu; teorian eta praktikan. Hau baztertzen duenak berez akatsa du". Eiman Zayn-Elabdin ekonomialari feministak dio arraza- eta genero-desberdintasunak aztertu behar direla, biak tradizioz alde batera utzi izan direlako eta, beraz, berdin deskribatzen baitira "desberdintasun feminista". Feminist Economics aldizkariaren 2002ko uztaileko zenbakia "generoa, kolorea, kasta eta klasea" gaiei eskaini zitzaien.
Langilearen eredu klasikoa da "gizartearen eraginik izan gabe gizartean elkarreragiten duen pertsona" deskribatzen du, prezioa da beharrezko kontsiderazio bakarra. Ikuspegi honetan, erabakiak modu arrazional eta autonomoan hartzen dituen pertsona da kontuan hartzen dena. Ekonomia feministak dionez, ekonomia nagusiak indar handiegia jartzen du indibidualismoaren, lehiaren eta pertsona guztien berekoitasunaren paperean. Horren ordez, Nancy Folbre bezalako ekonomialari feministek erakusten dute lankidetzak ere baduela zeresana ekonomian. Era berean, adierazi dute agentzia ez dagoela denentzat eskuragarri, hala nola haurrentzat, gaixoentzat eta adineko ahulentzat. Zure zaintzaren ardurak zaintzaileen agentzia ere arriskuan jar dezake. Hau da homo economicus ereduaren oinarrizko abiapuntua.
George Akerlof eta Janet Yellen-en ereduan ordea soziologia enpirikoa eta psikologia kontuan hartuta pertsonen konplexutasuna hartzen du kontuan eta bestelako sentimenduek ere eragina dutela azaltzen dute, besteak beste, justizia eta jeloskortasuna.
Ekonomilari feministek" ekonomia, edozein zientzia bezala, eraikuntza sozial bat dela" adierazten dute. Erakusten dutenez eraikuntza sozialek mendebaldeko gizon heterosexualen pribilegioen alde jokatzen dute.Kritikak ekonomiako teorietara, metodologietara eta ikerketa-eremuetara hedatzen dira, gizarte-egiturak, arauek, kultur praktikak, pertsonen arteko elkarrekintzak eta politikak sakonki eragiten dituztela erakusteko.
Ekonomia feministek diotenez, ekonomia nagusia mendebaldeko gizon heterosexualen eredura eraiki da, munduko aniztasun guztiaren bizi-esperientziak zapalduz, batez ere emakumeak, haurrak eta ohikoak ez diren familiak. Esaterako, Colin Danbyk azpimarratzen duenez, eredu ekonomikoetan, ekonomilari feministenak barne, heteroaraua gainditu da, aniztasuna hobeto irudikatzeko estrategiak eskaintzen ditu ere.
Michèle Pujol-ek ekonomiaren formulazioan txertatu zirene emakumeari buruzko bost hipotesi historiko zehatz seinalatu zituen oraindik ere desberdintasunak mantenduz erabiltzen direnak. Horien artean:
Korkut Ertürk eta Nilüfer Çağatay-k erakusten dute nola lanaren feminizazioak inbertsioa suspertzen duen, eta etxeko lanetan emakumezkoen jarduera handitzeak aurrezpena ekartzen duen bitartean. Eredu honek generoak aldagai makroekonomikoei nola eragiten dien azpimarratzen du eta erakusten du ekonomiak litekeena dela susperraldietatik suspertzea emakumeek lan-eskualdean gehiago parte hartzen badute, euren denbora etxeko lanetan eman beharrean.
Eredu makroekonomikoak hobetzean genero-desberdintasunean ematen diren eraginak erakusten dituen ikuspegia da. Bernard Waltersek eta Stephen Knowelsm lan erreproduktiboa behar bezala ebaluatzen eza akats larria dela adierazten dute.
Ongizatea ekonomiaren eztabaidaren funtsezko oinarria izan behar dela defendatzen dute zenbait autorek, errenta, osasuna, hezkuntza, prestakuntzak eta egoera soziala barnebiltzen dituen dimentsio anitza delakoan. Norbanakoen eskubideak eta betebeharrak ere ongizatearen zati garrantzitsua dira.
Bina Agarwal-ek eta Pradeep Panda-k erakusten dutez jabetzak izatea (adibidez, etxe edo lurrena) genero indarkeria pairatzeko aukerak murrizten ditu, ondasunek autoestimua, segurtasun ekonomikoa eta eta negoziazio-ahalmena areagotzen dutelakoan.
Karl Marxen Kapitala-n garatzen den lanaren balioaren teoria ere interesekoa izaten da n gehiago garatu zena.
Ongizate orokorra neurtzeko helburuarekin, Amartya Sen, Sakiko Fukuda-Parr eta beste ekonomialari feminista batzuk Barne Produktu Gordinaren alternatibak garatzen lagundu zuten, Giza Garapenaren Indizea adibidez.
Amartya Sen-en giza gaitasunen ikuspegia norbanakoak dituen aukeren artean aukeratzeko ahalmenaren balioan datza. Ikuspegi honek prozesuak zein emaitzak azpimarratzen ditu, eta ongizatearen dinamika kultural, sozial eta materialetan jartzen du arreta. Martha Nussbaum-ek oinarrizko gaitasunen zerrenda zabaldu zuen, bizitza, osasuna, pentsamendua eta abar barneratuz. Azken urteotan, gaitasunen ikuspegiak eredu berrien sorreran eragin du, NBEren Giza Garapenaren Indizea (GGI) barne.
Ekonomialari klasikoek, Gary Becker adibide, familiaren ikuspegi ideala dute, non unitate bakar bateratu eta altruista garatzen den. Aipatuako ekonomilariak Familia berriaren ekonomia deituriko teoria garatu zuen, zeinak giza-kapitalaren teorikoarekin lotura estua duen. Haren arabera, familiako kidie guztien lehentasunak eta nahiak barneratzen dituen baliagarritasun funtzio bat erdiestea ezineskoa denez, familian hartutako erabaki ekomikoen izaera altruista onartzen da. Gauzak horrela, erabaki kolektiboak hartu ahal izateko kide guztien lehentasunak aintzat hartzen dituen familiaburu altruista baten figura egongo litzateke, zeina nagusiki gizonezkoa izango. Abantaila konparatiboetan oinarrituta, emakumezkoen giza-kapitalaren balioa gizonezkoena baino murritzagoa dela adeirazita, gizonezkoa lan merkatuan jardutea eta emakumezkoa etxeko lanez arduratzea egoera efizientetzat hartzen du Beckerrek.
Testuinguru hoentan, ekonomialari feministek sexu-genero harreman esplotatzaileak, guraso bakarreko familiak, harreman homosexualak eta abar kontuan hartzen ez zirela eta kritika egin zuten esperientzien aniztasuna erakutsiz.
Bina Agarwal-en arabera, emakumeek etxetik kanpoko dituzten botere eta aukera falten ondorioz, familien barruan duten negoziatzeko gaitasuna murrizten da. Era beran, Amartya Sen-en arabera, soldatarik gabeko lana gutxiesten duten gizarte-arauek etxeko negoziazioan kaltegarriak suertatzen dira emakumeentzat.
Zaintzarekin lotutako zeregin guztiak barne hartzen dituen lan mota da, garapen ekonomikorako eta giza ongizaterako funtsezkoa dena. Ordaindutako zein ordaindu gabeko zaintza lanak aztertzen dituzte, bien balioa aitortuz. Bestalde, erakusten dutenez, emakumeek neurrigabeko ardura dute zaintza lan horietan.
Sabine O'Hara-ren arabera, zaintza da jarduera-ekonomiko guztien oinarria. Dionez, "guztiak behar du zaintza", pertsonak, animaliak eta gauzak ere.
Randy Albeldak erakusten duenez zaintza lanaren ardurak eragina du Ameriketako Estatu Batuetako ama bakarrek bizi duten denbora-pobrezian. Era berean, Sarah Gammagek Guatemalan emakumeek egindako soldatarik gabeko zaintza lanaren ondorioak aztertzen ditu. Dublingo University College-ko Sara Cantillon ere, etxe barruko antolamenduaren desberdintasunetan zentratu da.
Emakumeek ordaindutako zaintza-lanetan duten parte-hartzea gero eta handiagoa dela eta, esplotaziorako potentziala eta zaintza-langileen bizitzan izan ditzaketen ondorioak aztertu dira ere. Enplegua eta zaintza uztartzeko zailtasunaren ondorioz, zaintza kate gloabak sortu dira. Izan ere, zaintza lanen zama baretzeko asmotan, anitzak dira horiek asebetetzeko beste pertsona bat kontratatzen dituzten erdi mailako edota maila altuko diru sarrerak eskuratzen dituzten familiak. Aipatutako pertsona hauek emakumezko atzerritarrak izan ohi dira, hainbatetan euren zaintza erantzukizunak (hala nola seme-alaben zaintza) beste emakume baten gain geratzen direlarik. Hortaz, zaintzak hierarkia izaera hartzen du, erantzukizuna jatorri desberdineko emakumeen artean transferintzen baita.
Cristina Carrasco eta Arantxa Rodríguezek Espainiako zaintzaren ekonomia aztertzen dute, emakumeak lan merkatuan sartzeak zaintza ardura ekitatiboagoak eskatzen dituela iradokitzeko.
Herrialde bakoitzak bere ekoizpen ekonomikoa Kontu Nazionalen Sistemaren arabera neurtzen du. Nazio Batuen Erakundeak (NBEk) babesten duen sistemak, hainbat eragile ditu: Europako Batzordeak, Nazioarteko Diru Funtsak (FMI), Lankidetza eta Garapen Ekonomikorako Elkartea (OCDE) eta Munduko Bankua. Ordaindu gabeko lana interesekotza hartzen badute ere, ekoizpenetik kanpo uzten dute.
Generoarekin erlazionatutako Garapen Indizea (IDG) eta Genero Jabekuntza Indizeek ere (IPG) ez dute ordaindu gabeko lana jasotzen.
Kritiken ondorioz, 1995ean, Pekinen Emakumeei buruzko Laugarren Konferentzian NBE-ak zaintza lanak neurtzeko konpromisoa hartu zuen.
Ordaindu gabeko lana neurtzeko gehien erabiltzen den metodoa denboraren erabilerari buruzko informazioa biltzea da, 2006tik aurrera "gutxienez garapen bidean dauden 20 herrialdek ezarri duten eta beste gehiago martxan dauden". Denbora Erabileraren Neurketa gizon-emakumeek egunero, astero edo hilero ordaindu gabeko lanaren kategoriei dagozkien zenbait jardueratan zenbat denbora ematen duten datuak biltzean datza.
Hiru modu nagusi dira: aukera-kostuaren metodoa, ordezko kostuaren metodoa eta baliabidea ken produktua kostuaren metodoa. Aukera kostuaren metodoak "pertsona batek merkatuan irabaziko lukeen soldata erabiltzen du" bere lan denbora zenbat baloratzen duen ikusteko.
Ordezkapen-kostuaren metodoak hirugarren batek lan bera merkatuan egiteagatik irabaziko lukeena zenbatzen du.
Hirugarren metodoa baliabidea ken produktuaren kostua kalkulatzen du. Adibidez, jantoki bateko otorduaren prezioari bat prestatzen emandako denboraren balioa merkatuan antzeko otordu bat (saltokia) erostea zer kosta daitekeen galdetuz, ekipo-ondasunen, utilitateen eta lehengaien kostua kendu ondoren. janaria, gainontzekoak beste ekoizpen-faktore batzuen balioa adierazten du, batez ere lanaren balioa". Eredu mota hauek etxeen ekoizpena balioesten saiatzen dira inputen diru-balioak zehaztuz - afaria, osagaiak eta janaria adibidez. ekoizpena - eta merkatuko baliokideekin alderatu.
Marilyn Poder, Ellen Mutari eta Deborah M. Figart bezalako ekonomialari feministek generoagaitiko soldata arrakala aztertu dute eta ustez, merkatutik kanpo dauden eragileen boterea, lanaren balioaren ulermen kulturala eta genero-arauak bezalako aldagaiak kontuan hartu behar direla ziurtatzen dute.
Soldata arrakalaren harira, lan merkatuan emandako segregazio mota desberdinak aipatzea beharrezkoa da, bi mota nagusi bereizten direlarik:
Globalizazioari buruzko ekonomialari feministen lana anitza eta askotarikoa da, kasu-azterketa nazionalak erabili ohi dira. Lourdes Benería-ren arabera, Hegoalde Globalaren garapen ekonomikoa hein handi batean,emakumeen eskubideen hobekuntzari dago lotuta, besteak beste, ugalketa-eskubideak, jabetza eta oinordetza legeak. Gainera, Nalia Kabeer-ek Bangladesheko landa-lanean oinarrituta nazioarteko hitzarmenen bidez lan-estandar globalak betetzeko klausula sozial baten eragina aztertzen du.
Suzanne Bergeronek, Kumudhini Rosa-ren ikerketa bereganatuz, globalizazioak emakumeengan dituen ondorio anitzak erakusten ditu Sri Lanka, Malaysia eta Filipinetako langileen erresistentziaren adibidea emanez.
2004ean ospatu zen lehenengo biltzarra, eta ordutik bi urterik behin ospatzen dira. 2011 eta 2017an ere jardunaldiak ospatu ziren Madrilen.
| Biltzarrak | ||||
|---|---|---|---|---|
| Edizioa | Urtea | Kampusa | Leloa | Akta Liburuak |
| I | 2004 | Bilbo | ||
| II | 2007 | Zaragoza | ||
| III | 2009 | Baeza | ||
| IV | 2013 | Carmona | ||
| V | 2015 | Vic | Vic-eko akta liburua | |
| VI | 2019 | Valentzia | Paradigma feminista i transicions justes amb la vida | |
| VII | 2021 | Bilbo | Bizitzaren saregileak. Redes feministas para agitar las bases de la economía | Bilboko akta liburua |
| Jardunaldiak | ||||
|---|---|---|---|---|
| Edizioa | Urtea | Kampusa | Leloa | Akta Liburuak |
| I | 2011 | Madril | ||
| II | 2017 | Madril | 2017ko jardunaldiaren errelatoria | |
Datuak: Q3302930
Multimedia: Feminist economics / Q3302930This article uses material from the Wikipedia Euskara article Ekonomia feminista, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
