Balearrak

Balearrak / Balear Uharteak
	Islas Baleares; Illes Balears
;	; Balear Uharteetako armarria
Geografia
Hiriburua	Palma Mallorcakoa;
Hiririk handiena	hiriburu
Azalera	4.992
Punturik altuena	Puig Major
Administrazioa
Presidentea	Francina Armengol (PSIB)
Demografia
Biztanleria	1.149.460 (2019); 1.173.008 (2021); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2019)
Dentsitatea	230,28 bizt/km²
Ekonomia
Bestelako informazioa
	caib.es

Lau uharte nagusik (Mallorca, Menorca, Eivissa eta Formentera) eta beste uharte txikiago ugarik (Cabrera, Dragonera eta Conejera dira garrantzizkoenak) osatzen dute. Iberiar penintsularen ekialdean daude. Autonomia erkidegoaren hiriburua Palma Mallorcakoa da; eta beste hiri nagusiak, Formentera, Eivissa, Maó, Pollença eta Sóller dira. Uhartediaren katalanezko izena (eta ofiziala dena) Illes Balears da eta gaztelaniazkoa Islas Baleares.

Geografia

Uharteok bi taldetan banatu ohi dira:

Gimnesiak: Menorca, Mallorca eta Cabrerako uharteak eta ondoko beste uharte txikiago batzuk (Dragonera eta Aire, besteak beste).

Pitiusak: Eivissa eta Formentera uharteak.

Gehienak erliebe apaleko uharteak diren arren, bi mendilerro bereiz daitezke Mallorca uhartean, Mendikate Betikoaren jarraian (Puig Major, 1.452 m). Eivissako mendiak apalagoak dira (Talaiasa, 475 m). Klima mediterraneoa da, tenperaturak gozoak (5-35 °C) eta prezipitazioak urriak (550 mm urtean).

Historia

Balear herria izan zen bertako lehen biztanlea; gero, feniziarren, greziarren eta erromatarren kolonizazioa izan zuten Balear uharteek. Bandaloen eskuetan egon ondoan, VIII. mendean musulmanak egokitu ziren han. Lau mende luze eman ondoren, Jakue I.a Konkistatzailea Kataluniako erregeak konkistatu (1229) eta Mallorcako Erresuma osatu ondoren, Aragoiko koroaren parte bihurtu ziren (1349).

Errege-erregina Katolikoen garaian (XV. m.) Espainiako koroapean geratu zen, eta bi mende eta erdi geroago Menorca britainiarren esku gelditu zen (1713, Utrechteko Ituna). 1802. urtean Menorca Espainiako koroaren eskuetara igaro zen berriz ere.

Demografia

Ekonomia

Balear uharteak turismo lekuak dira batez ere, berezko aberastasunek horretarako aukera bikaina eskaintzen baitute: hondartzak, arte monumentuak (Palmako katedrala, Bellver gaztelua eta Palmako Lonja; Eivissako hiri multzoa, Menorcako monumentu megalitikoak, Drach haitzuloak, eta abar). Nekazaritza (fruituak eta barazkiak), abeltzaintza, eskulangintza, ehun langintza eta Mallorca inguruko industria dira gainerako baliabide ekonomikorik garrantzitsuenak. Son Sant Joan, Palma Mallorcakoko aireportuak, Espainiako aire trafiko handiena bideratzen du.

Hizkuntza

Balear uharteetako hizkuntza katalana da (balear dialektoa, ekialdeko katalana). Gaztelaniarekin batera, katalana hizkuntza ofiziala da Balear uharteetan. Balearretako katalan dialektoan hiru azpidialekto bereizten dira: mallorquí, menorquí eta eivissenc (Mallorcakoa, Menorcakoa eta Eivissakoa).

Hedabideak

Egunkariak: Diari de Balears.

Balear ospetsuak

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

(Katalanez)(Ingelesez)(Alemanez)(Gaztelaniaz)(Frantsesez) Balear uharteen webgunea

Datuak: Q5765
Multimedia: Balearic Islands / Q5765

This article uses material from the Wikipedia Euskara article Balearrak, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.