Kioto-Premio

La internacia japana premio aljuĝita ĉiujare, ekde 1985, al signifaj kontribuantoj al la scienca, kultura kaj spirita plibonigo de la homaro . Ĝi estas esence simila al la Nobel-premio kaj estas donita en tri kategorioj: Teknologio, Scienco kaj Arto, kaj filozofio. La fondaĵo Inamori fondita de Kazuo Inamori, distribuas la premiojn donitajn ne nur al tiuj, kiuj reprezentas la maljunulojn en sia kampo, sed ankaŭ al tiuj, kiuj kontribuis al la homaro per sia laboro. La premio estas konsiderita unu el la plej prestiĝaj premioj en kampoj kiuj tradicie ne ricevas la nobelpremion , kaj estis nomita "la japana ekvivalento de la nobelpremio."

Kioto-Premio
scienca premio • arta premio
Branĉoj	• Kiota Premio pri Altnivelaj Teknikoj • Kiota Premio pri Bazaj Sciencoj • Kiota Premio pri Arto kaj Filozofio vd
Nomita laŭ	Kioto
Organizanto	Inamori Foundation
Lando	Japanio
Fondita en	1985
En TTT	Oficiala retejo vd
v • d • r

La gajnintoj de la premio estas individuoj kaj ne organizaĵoj (unu persono po kategorio). Tamen, en specialaj kazoj premio povas esti dividita inter pli ol unu persono. La elekto estas farita sendepende de nacieco, raso, sekso, aĝo aŭ religio. Kaj la premiitoj ricevas atestilon, oran medalon de 20 karatoj kaj kontantan premion de 100 milionoj da enoj (ĉirkaŭ 927 400 USD) por ĉiu kategorio.

La kandidatoj por la premio estas nomumitaj de la oficialaj sponsoroj, kiuj estas elektitaj ĉiujare de la fondaĵo Inamori, el inter agnoskitaj lokaj kaj internaciaj aŭtoritatoj. La elekto estas farita en tri stadioj, dum kiuj apartaj komisionoj funkcias por ĉiu disciplino en ĉiu kategorio, aldone al la plenumkomitato de la premio. Tiam, dum la monato da junio, la gajnintoj de la premio estas anoncitaj, kaj en novembro de la sama jaro, la ceremonio okazas.

Ene de ĉiu el la tri kategorioj, la specifaj temoj ŝanĝiĝas de jaro al jaro. Ene de la kampo de baza natursciencesplorado, la premio rotacias inter biologio (evolua biologio, kondutbiologio, ekologio kaj media biologio), matematiko; tersciencoj (planetologio, astronomio kaj astrofiziko) kaj vivsciencoj (molekula biologio, ĉelbiologio, neŭrobiologio). En la kampo de teknologio, la premio ŝanĝiĝas por rekompenci elstaran esploradon en elektroniko, bioteknologio kaj medicina teknologio, materiala scienco kaj inĝenierado, kaj komputiko. La premio por arto kaj filozofio turniĝas inter muziko, arto (bildartoj, skulptaĵo, manfaritaĵoj, arkitekturo kaj dezajno), teatro kaj kino, same kiel filozofio kaj etiko.

En ĉiu kategorio estas kvar specifaj scikampoj, el kiuj la premiitoj estas difinitaj ĉiujare, en ĉiu kategorio nur unu premio estas donita.

Tiuj homoj ricevis la premion :

Baza scienca esplorado

Biologio

• 1986: George Evelyn Hutchinson, Usono
• 1990: Jane Goodall, Britio
• 1993: William Donald Hamilton, Britio
• 1997: Daniel Hunt Janzen, Usono
• 2001: John Maynard Smith, Britio
• 2005: Simon Asher Levin, Usono
• 2009: Peter Grant kaj Rosemary Grant, UR
• 2013: Masatoshi No, Usono

Matematiko

• 1985: Claude Elwood Shannon, Usono
• 1989: Izrail Gelfand, Rusio
• 1994: André Weil, Francio
• 1998: Kiyoshi Itō, Japanio
• 2002: Miĥail Gromov, Francio
• 2006: Hirotsugu Akaike, Japanio
• 2010: László Lovász, Hungario
• 2014: Edward Witten, Usono
• 2018: Masaki Kashiwara, Japanio

Geosciencoj, planetologio, astronomio kaj astrofiziko

• 1987: Jan Hendrik Oort, Nederlando
• 1991: Edward Norton Lorenz, Usono
• 1995: Chūshirō Hayashi, Japanio
• 1999: Walter Heinrich Munk, Usono
• 2003: Eugene Newman Parker, Usono
• 2007: Hiroo Kanamori, Japanio
• 2011: Raŝid Siunjaev, Rusio
• 2015: Michel Mayor, Svislando
• 2019: James Gunn, Usono

Bioscienco

• 1992: Yasutomi Nishizuka, Japanio
• 1996: Mario R. Capecchi, Usono
• 2000: Walter Jakob Gehring, Svislando
• 2004: Alfred G. Knudson, Usono
• 2008: Anthony Pawson, Kanado/Britio
• 2012: Yoshinori Ohsumi, Japanio
• 2016: Tasuku Honjo, Japanio
• 2017, Graham Farquhar, Aŭstralio

Kogna scienco

• 1988: Noam Chomsky, Usono

Altnivela teknologio

Elektroniko

• 1985: Rudolf Emil Kalman, Usono
• 1989: Amos Joel, Usono
• 1993: Jack Kilby, Usono
• 1997: Federico Faggin, Italio, Stanley Mazor, Usono, Marcian Hoff, Usono, kaj Masatoshi Shima, Japanio
• 2001: Zhores Ivanovich Alferov, Rusio, Izuo Hayashi, Japanio, kaj Morton B. Panish, Usono
• 2005: George H. Heilmeier, Usono
• 2009: Isamu Akasaki, Japanio
• 2011: John Werner Cahn, Usono
• 2013: Robert Heath Dennard, Usono
• 2017: Takashi Mimura, Japanio

Bioteknologio kaj medicina teknologio

• 1986: Nicole Marthe Le Douarin, Francio
• 1990: Sydney Brenner, Britio
• 1994: Paul Christian Lauterbur, Usono
• 1998: Kurt Wüthrich, Svislando
• 2002: Leroy Edward Hood, Usono
• 2006: Leonard Herzenberg, Usono
• 2010: Shinya Yamanaka, Japanio
• 2014: Robert Samuel Langer, Usono
• 2018: Karl Deisseroth, Usono

Materialoj kaj inĝenieristiko

• 1987: Morris Cohen, Usono
• 1991: Michael Szwarc, Usono
• 1995: George William Gray, Britio
• 1999: W. David Kingery, Usono
• 2003: George M. Whitesides, Usono
• 2007: Hiroo Inokuchi, Japanio
• 2015: Toyoki Kunitake, Japanio
• 2019: Ching W. Tang, Usono

Informadiko

• 1988: John McCarthy, Usono
• 1992: Maurice Vincent Wilkes, Britio
• 1996: Donald Knuth, Usono
• 2000: Antony Hoare, Britio
• 2004: Alan Kay, Usono
• 2008: Richard M. Karp, Usono
• 2012: Ivan Edward Sutherland, Usono
• 2016: Takeo Kanade, Japanio

Arto kaj filozofio

Muziko

• 1985: Olivier Messiaen, Francio
• 1989: John Cage, Usono
• 1993: Witold Lutosławski, Pollando
• 1997: Iannis Xenakis, Francio
• 2001: György Ligeti, Aŭstrio
• 2005: Nikolaus Harnoncourt, Aŭstrio
• 2009: Pierre Boulez, Francio
• 2013: Cecil Taylor, Usono
• 2017: Richard Taruskin, Usono

Arto

• 1986: Isamu Noguchi, Usono
• 1990: Renzo Piano, Italio
• 1995: Roy Lichtenstein, Usono
• 1998: Nam June Paik, Usono
• 2002: Tadao Ando, ​​Japanio
• 2006: Issey Miyake, Japanio
• 2010: William Kentridge, Sudafriko
• 2014: Fukumi Shimura, Japanio
• 2018: Joan Jonas, Usono

Teatro, filmo

• 1987: Andrzej Wajda, Pollando
• 1991: Peter Brook, Britio
• 1994: Akira Kurosawa, Japanio
• 1999: Maurice Béjart, Francio
• 2003: Tamao Yoshida, Japanio
• 2007: Pina Bausch, Germanio
• 2011: Bandō Tamasaburō V, Japanio
• 2015: John Neumeier, Germanio kaj Usono
• 2019: Ariane Mnouchkine, Francio

Filozofio kaj etiko

• 1988: Paul Thieme, Germanio
• 1992: Karl Popper, Britio
• 1996: Willard Van Orman Quine, Usono
• 2000: Paul Ricœur, Francio
• 2004: Jürgen Habermas, Germanio
• 2008: Charles Taylor, Kanado
• 2012: Gayatri Chakravorty Spivak, Barato
• 2016: Martha Nussbaum, Usono

Gajnintoj de la Kioto-premio kaj la Nobel-premio

Estas multaj nobelpremiitoj inter la premiitoj de Kioto, kaj en multaj kazoj la premio de Kioto antaŭis la decidon de la Nobel-Komitato:

• Jack Kilby (Kioto 1993, Nobel 2000)
• Zhores Alferov (Nobel 2000, Kioto 2001)
• Kurt Wüthrich (Kioto 1998, Nobel 2002)
• Sydney Brenner (Kioto 1990, Nobel 2002)
• Paul Lauterbur (Kioto 1994, Nobel 2003)
• Mario Capecchi (Kioto 1996, Nobel 2007)
• Isamu Akasaki (Kioto 2009, Nobel 2009)
• Shin'ya Yamanaka (Kioto 2010, Nobel 2012)
• Yoshinori Ōsumi (Kioto 2012, Nobel 2016)
• Tasuku Honjo (Kioto 2016, Nobel 2018)
• Michel Mayor (Kioto 2015, Nobel 2019)

• Kioto Premio en Altnivela Teknologio
• Kioto Premio en Bazaj Sciencoj
• Kioto Premio en Artoj kaj Filozofio

• Oficiala retejo
• Inamori fonduso
• Kioto Premio ĉe Oxford
• Simpozio de Kioto Premio