Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί
Ο Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί (محمدرضاشاه پهلوی, Τεχεράνη, 26 Οκτωβρίου 1919 - Κάιρο, 27 Ιουλίου 1980) ήταν βασιλιάς (σάχης) του Ιράν από τις 16 Σεπτεμβρίου 1941 ως την εκθρόνισή του, στις 11 Φεβρουαρίου 1979.
Ήταν ο δεύτερος και τελευταίος μονάρχης της περσικής δυναστείας Παχλαβί. Ανήλθε στο θρόνο το 1941, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ύστερα από συνδυασμένη αγγλο-σοβιετική επιχείρηση εισβολής στην χώρα, που ανάγκασε τον πατέρα του, σάχη Ρεζά Σαχ Παχλαβί να εγκαταλείψει τη χώρα. Τότε ο Ρεζά Παχλαβί ορκίστηκε να μη στεφθεί επισήμως, πριν οδηγήσει τη χώρα του στην πρόοδο και την ευημερία μέσα από ένα ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό πρόγραμμα, γνωστό ως «λευκή επανάσταση».
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί συγκρούστηκε πολιτικά με τον Μοχάμεντ Μοσαντέκ, ο οποίος προώθησε την εθνικοποίηση της πετρελαϊκής βιομηχανίας, απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα και διορίστηκε τελικά πρωθυπουργός το 1951. Ο σάχης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα κάτω από την πίεση της κυβέρνησης του Μοσαντέκ, ωστόσο επανήλθε στην εξουσία το 1953 μετά από πραξικόπημα που οργάνωσαν οι ΗΠΑ και η Βρετανία, γνωστό με την ονομασία «Επιχείρηση Αίας», το οποίο σε μεγάλο βαθμό υπονόμευσε τη νομιμότητα του σάχη.
Ο Παχλαβί προσπάθησε να μετατρέψει με σειρά οικονομικών, κοινωνικών μέτρων το Ιράν σε μία σύγχρονη παγκόσμια δύναμη. Στον κοινωνικό τομέα η χώρα προσπάθησε να αποτινάξει τις παραδοσιακές μουσουλμανικές αντιλήψεις και να εκσυγχρονιστεί, ακόμη και στον τομέα της ισότητας ανδρών-γυναικών. Προώθησε κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, διατηρώντας παράλληλα στενούς δεσμούς με τη Δύση και ειδικά με τις ΗΠΑ. Η «λευκή επανάσταση» περιλάμβανε την κατασκευή ενός εκτεταμένου σιδηροδρομικού, οδικού και αεροπορικού δικτύου, μια σειρά από αρδευτικά έργα, την προώθηση της βιομηχανικής ανάπτυξης, ενίσχυση της παιδείας και της υγείας και κυρίως μια αγροτική μεταρρύθμιση που συνοδεύτηκε από αναδιανομή της γης. Με την πάροδο του χρόνου ο Παχλεβί έχασε την υποστήριξη του σιιτικού κλήρου, κυρίως λόγω των εκσυγχρονιστικών πολιτικών που ακολουθήθηκαν και των ανοιγμάτων στην εξωτερική πολιτική με το Ισραήλ. Οι συγκρούσεις με τους ισλαμιστές άρχισαν να διαφαίνονται από το 1953, όταν ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ αναγκάστηκε σε παραίτηση.
Κρίνοντας πως η επανάσταση είχε πλέον δρομολογηθεί οριστικά, ο σάχης έδωσε το πράσινο φως για τη στέψη του εντός του 1967, ολοκληρώνοντας την πλέον καθυστερημένη στέψη στην ιστορία του θεσμού της μοναρχίας. Στις 28 Οκτωβρίου του 1967, στο 48ο έτος της ζωής του και 27ο έτος της βασιλείας του, ο Ρεζά Παχλαβί στέφθηκε «βασιλεύς των βασιλέων» και «φως των Αρείων» και αμέσως γύρισε και τοποθέτησε στο κεφάλι της τρίτης συζύγου του, Φαράχ Ντιμπά, το στέμμα της αυτοκράτειρας (σαχ-μπανού). Η μεγαλοπρεπή τελετή έλαβε χώρα στα ανάκτορα του Γκολεστάν στην Τεχεράνη, παρουσία και μελών της οικογενείας, μεταξύ των οποίων της δίδυμης αδελφής του σάχη, Ασράφ, και του μικρού πρίγκιπα διάδοχου Ρεζά. Για πρώτη φορά στα 2.500 χρόνια της περσικής μοναρχίας υπήρχε αυτοκράτειρα, μία πράξη σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης σε μια κοινωνία ακόμα οπισθοδρομική.
«Θα δώσω τα πάντα, ακόμα και την ίδια μου τη ζωή, στην προσπάθεια να φθάσει το έθνος στο ίδιο επίπεδο με τις πλουσιότερες και προοδευτικές κοινωνίες του κόσμου μας, ανανεώνοντας την μεγαλοπρέπεια αυτού του ιστορικού τόπου», δήλωσε μετά τη στέψη ο σαχ-αν-σαχ (βασιλεύς των βασιλέων) τον οποίο έκθεση της CIA χαρακτήριζε «ευφυέστατο αλλά επικίνδυνα μεγαλομανή» και Αμερικανοί διπλωμάτες απλώς «τρελό».
Το κύριο στοιχείο της λευκής επανάστασης, ο αναδασμός της γης, έλαβε ωστόσο τη μορφή του διαμοιρασμού των τεράστιων τιμαρίων του ιερατείου και των γαιοκτημόνων μόνο στους εύπορους χωρικούς, αφήνοντας τους υπόλοιπους στην ίδια περίπου τραγική κατάσταση. Ωστόσο, ο κύριος στόχος, ο διχασμός του αγροτικού πληθυσμού, επιτεύχθηκε, ενώ οι υπόλοιποι στόχοι -η πάταξη του αναλφαβητισμού, η βιομηχανική ανάπτυξη, η εξάλειψη της διαφθοράς και ο εκδημοκρατισμός- παρέμειναν μακρινό όνειρο για το Ιράν, κάτι που η λαμπρότητα της τελετής μπορούσε ίσως να κρύψει αλλά όχι και να θεραπεύσει.
Η αυταρχική διακυβέρνησή του, φαινόμενα διαφθοράς, η ανάμιξη ξένων δυνάμεων καθώς και η δράση της μυστικής υπηρεσίας Σαβάκ με στόχο να επιβληθεί σε όλες τις μορφές πολιτικής αντιπαράθεσης, προκάλεσαν κοινωνική δυσαρέσκεια που εκδηλώθηκε με την Ιρανική Επανάσταση και οδήγησε τελικά στην απομάκρυνσή του από τη χώρα ύστερα από 37 έτη βασιλείας, ενώ το Ιράν έγινε Ισλαμική Δημοκρατία με ηγέτη τον Αγιατολάχ Χομεϊνί. Εγκατέλειψε το Ιράν στις 16 Ιανουαρίου 1979 και ταξίδεψε στην Αίγυπτο, το Μαρόκο, τις Μπαχάμες και το Μεξικό για να καταλήξει στις ΗΠΑ, στις 22 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, όπου υποβλήθηκε σε θεραπεία για καρκίνο. Πέθανε στις 27 Ιουλίου 1980 στο Κάιρο.
Παραπομπές
Πηγές
- Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1987.
- Abrahamian, Ervand (2008). A History of Modern Iran. Cambridge University Press
- Lorentz, J.H. (2007). Historical Dictionary of Iran. The Scarecrow Press, β' εκδ.
- "Mohammad Reza Shah Pahlavi". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 03 May. 2012
This article uses material from the Wikipedia Ελληνικά article Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Το περιεχόμενο είναι διαθέσιμο υπό CC BY-SA 4.0 εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ελληνικά (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.