Rhyddid Y Wasg

Yn baradocsaidd, mae'r term yn cyfleu'r syniad fod y farn a gyflwynir yn rhydd o unrhyw sensoriaeth neu ddylanwad gan y sefydliad neu'r wladwriaeth, ond caiff ei ddiffinio a'i gadw o fewn mesurau cyfreithiol a chyfansoddiad statudol.

O ran gwybodaeth sy'n ymwneud â llywodraeth, gall unrhyw lywodraeth fanylu pa ran ohoni i'w gwneud yn gyhoeddus a pha ran y dylid ei chuddio rhag y cyhoedd. Maent yn ystyried rhai materion yn gyfrinachol am gyfnod penodol o amser, cyn eu rhyddhau, yn enwedig pan fo'n fater sy'n ymnewud â diogelwch cenedlaethol y wladwriaeth. Ar y llaw arall, mae gan lawer o wledydd systemau i agor y wybodaeth er mwyn ei rhannu â'r cyhoedd e.e. yng ngwledydd Prydain a Gogledd Iwerddon gellir gwneud 'Cais i Ryddhau Gwybodaeth' (neu FoIR').

Dywed Datganiad Cyffredinol am Hawliau Dynol 1948 y Cenhedloedd Unedig: "Mae gan bawb yr hawl i ryddid barn ac i'w mynegi. Mae'r hawl hwn yn cynnwys y rhyddid i'r farn honno heb ymyrraeth yn ogystal â rhannu'r farn honno mewn unrhyw gyfrwng, heb ffiniau."

Ofnir bod rhagor a rhagor o wladwriaethau yn mygu uniolion rhag mynegi eu hunain, neu gyhoeddi gwybodaeth, a bod hyn yn ddatblygiad milain. Dyma rai enghreifftiau diweddar:

• UDA yn carcharu Bradley Manning am 35 mlynedd am iddo ryddhau gwybodaeth i WikiLeaks am fyddin America - gan gynnwys fideo o filwyr Americanaidd mewn hofrenydd yn lladd 11 o sifiliaid ym Maghdad.
• Llywodraeth y DU yn creu cyfraith sy'n anghyfreithloni gwylio a rhannu fideos gan derfysgwyr.
• Ymchwiliad UDA i waith Julian Assange a'i 'garcharu' yn Llysgenhadaeth Ecwador yn Llundain.
• Ymosodiad terfysgol angheuol ar bencadlys y cylchgrawn dychanol wythnosol Charlie Hebdo ym Mharis, 7 Ionawr 2015.

Un o'r prif gyrff sy'n mesur maint y rhyddid neu'r gwaharddiadau sy'n bodoli yng ngwledydd y byd yw 'Gohebyddion Heb Ffiniau' (Reporters Sans Frontières (RSF)), sydd a'i ganolfan yn Ffrainc ac sy'n ceisio hyrwyddo a datblygu rhyddid y wasg yn ogystal â'i monitro.