Llygredd Plastig Morol: Effaith dyn ar yr amgylchedd

Gall y llygredd hwn amrywio o ran maint o ddeunydd mawr fel rhwydi, poteli a bagiau, i lawr i ficroblastigau a ffurfiwyd o ddarnio deunyddiau plastig. Mae malurion morol yn bennaf yn sbwriel dynol sy'n cael ei waredu, ei daflu i'r cefnforoedd ac mae wyth deg y cant o falurion morol yn blastig.

Llygredd plastig morol

llygredd plastig morol yn Portsmouth, Lloegr
Math	llygredd amgylcheddol, llygredd morol

Mae microblastigau a nanoplastigau'n deillio o chwalu neu ffotoddiraddio gwastraff plastig mewn dyfroedd yr yr wyneb, afonydd neu gefnforoedd. Yn ddiweddar, mae gwyddonwyr wedi darganfod nanoplastigion mewn eira trwm, yn fwy penodol amcangyrifir fod tua 3000 tunnell yn gorchuddio'r Swistir bob blwyddyn. Amcangyfrifir bod stoc o 86 miliwn o dunelli o falurion morol plastig yng nghefnforoedd y byd (diwedd 2013), gan dybio bod 1.4% o'r plastigau byd-eang a gynhyrchwyd rhwng 1950 a 2013 wedi mynd i mewn i'r môr ac wedi aros yno. Amcangyfrifir bod 19-23 miliwn tunnell o blastig yn cael eu taflu a'u gollwng i ecosystemau dyfrol bob blwyddyn. Amcangyfrifodd Cynhadledd Cefnfor y Cenhedloedd Unedig 2017 y gallai'r cefnforoedd gynnwys mwy o bwysau mewn plastigion na physgod erbyn y flwyddyn 2050.

Yn Hydref 2019, datgelodd ymchwil fod y rhan fwyaf o lygredd plastig morol yn dod o longau cargo Tsieineaidd, dywedodd llefarydd ar ran Ocean Cleanup: “Mae pawb yn siarad am achub y cefnforoedd trwy roi’r gorau i ddefnyddio bagiau plastig, gwellt a phecynnu untro. Mae hynny'n bwysig, ond pan rydyn ni'n mynd allan ar y cefnfor, nid dyna rydyn ni'n dod o hyd iddo o reidrwydd."

Daw bron i 20% o'r malurion plastig sy'n llygru dŵr y cefnfor, sy'n cyfateb i 5.6 miliwn tunnell, o ffynonellau sy'n seiliedig ar y cefnfor. Mae MARPOL, cytundeb rhyngwladol, "yn gosod gwaharddiad llwyr ar waredu plastigau ar y môr". Mae llongau masnach yn gollwng cargo, carthffosiaeth, offer meddygol a ddefnyddir, a mathau eraill o wastraff sy'n cynnwys plastig i'r cefnfor. Yn yr Unol Daleithiau, mae Deddf Ymchwil a Rheoli Llygredd Plastig Morol 1987 yn gwahardd gollwng plastigau yn y môr, gan gynnwys llongau llyngesol. Y ffynhonnell fwyaf o lygredd plastig yn y cefnfor yw offer pysgota wedi'i daflu (gan gynnwys trapiau a rhwydi), yr amcangyfrifir ei fod hyd at 90% o falurion plastig mewn rhai ardaloedd.Hammer, J; Kraak, MH; Parsons, JR (2012). "Plastics in the marine environment: the dark side of a modern gift". Reviews of Environmental Contamination and Toxicology 220: 1–44. doi:10.1007/978-1-4614-3414-6_1. ISBN 978-1461434139. PMID 22610295. https://semanticscholar.org/paper/43553427495a7cc4d727f75bebc6b67b4e710393.

Mewn astudiaeth a gyhoeddwyd gan Science, amcangyfrifodd Jambeck et al (2015) mai'r 10 allyrwyr mwyaf o lygredd plastig cefnforol ledled y byd yw, o'r mwyaf i'r lleiaf: Tsieina, Indonesia, Philipinau, Fietnam, Sri Lanca, Gwlad Thai, yr Aifft, Malaysia, Nigeria, a Bangladesh.

 

 

Pryder cynyddol ynghylch llygredd plastig yn yr ecosystem forol yw'r defnydd o ficroblastigau. Gleiniau o blastig sy'n llai na 5 milimetr o led yw microblastigau, ac maent i'w cael yn gyffredin mewn sebon dwylo, glanhawyr wynebau, a chemegolion tebyg. Pan ddefnyddir y cynhyrchion hyn, mae'r microplastigion yn mynd trwy'r system hidlo dŵr ac i'r cefnfor, ond oherwydd eu maint bach maent yn debygol o ddianc rhag cael eu dal gan yr hidlyddion mewn canolfannau gwastraff. Mae'r gleiniau hyn yn niweidiol i'r organebau yn y cefnfor, oherwydd gellir llyncu'r plastig yn hawdd a mynd yn sâl. Mae'r microplastigion yn gymaint o bryder oherwydd eu bod yn anodd eu glanhau oherwydd eu maint, felly gall pobl geisio osgoi defnyddio'r plastigau niweidiol hyn trwy brynu cynhyrchion sy'n defnyddio cynnyrch sy'n ddiogel i'r amgylcheddol.

Gall microblastigau grynhoi yng nghegau, tagelli a pherfeddion anifeiliaid morol a gallant ymyrryd â'u harferion bwydo, gan arwain at farwolaeth araf.

Gall biogronni microblastigau gael effaith enfawr ar y we fwyd, gan newid ecosystemau a chyfrannu at golli bioamrywiaeth.

Ymglymu

 

Mae ymglymu mewn malurion plastig wedi lladd llawer o organebau morol, fel pysgod, morloi, crwbanod ac adar. Mae'r anifeiliaid hyn yn cael eu dal yn y malurion (rhwydi ayb) ac yn y pen draw yn mygu neu'n boddi. Oherwydd na allant ddatod eu hunain, maent hefyd yn marw o newyn neu oherwydd eu hanallu i ddianc rhag ysglyfaethwyr. Mae cael ymglym hefyd yn aml yn arwain at rwygiadau a thoriadau difrifol yn y cnawd. Amcangyfrifwyd bod o leiaf 267 o wahanol rywogaethau dioddef yn ddyddiol, yn sgil ymglymu, maglu ac amlyncu malurion plastig. Amcangyfrifir hefyd bod dros 400,000 o famaliaid morol yn marw bob blwyddyn oherwydd hyn. Yn aml, mae organebau morol yn cael eu dal mewn offer pysgota sy'n cael ei daflu neu eu colli o longau, ee rhwydi, rhaffau awnaed o ddeunyddiau synthetig fel neilon, gan wneud offer pysgota yn fwy gwydn ac yn arfnofio ar yr yr wyneb.

Gall nanoplastigau dreiddio i feinwe'r coluddyn mewn creaduriaid dyfrol a gallant ddod i'r gadwyn fwyd ddynol trwy anadlu eu bwyta, yn enwedig trwy bysgod cregyn a chramenogion. Mae amlyncu plastig wedi bod yn gysylltiedig ag amrywiaeth o effeithiau atgenhedlu, carsinogenig a mwtagenig. Y cyfansoddyn synthetig organig mwyaf adnabyddus a ddefnyddir mewn llawer o blastigau yw bisphenol A (BPA). Mae wedi'i gysylltu â chlefyd awtoimiwn a chyfryngau amhariad endocrin, gan arwain at lai o ffrwythlondeb ymhlith pobl a chanser y fron.

• Llygredd plastig