Roedd Cynhadledd Casablanca yn gyfarfod cyfrinachol a barhaodd rhwng 14-24 Ionawr 1943, gyda'r nod o gynllunio strategaeth y Cynghreiriaid ynghylch yr Ail Ryfel Byd yn Ewrop.
Cynhaliwyd y gynhadledd yng ngwesty'r "Anfa" yn ninas Casablanca, Moroco (oedd yn drefedigaeth Ffrengig ar y pryd). Yn bresennol roedd Arlywydd yr Unol Daleithiau, Franklin D. Roosevelt, Prif Weinidog y Deyrnas Unedig Winston Churchill a Cadfridog Charles de Gaulle ar ran "Ffrainc Rydd".
Enghraifft o'r canlynol | cynhadledd |
---|---|
Gwlad | UDA Ffrainc Prydain Fawr |
Dechreuwyd | 14 Ionawr 1943 |
Daeth i ben | 24 Ionawr 1943 |
Gwladwriaeth | Moroco |
Rhanbarth | Casablanca |
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Gwahoddwyd unben yr Undeb Sofietaidd, Joseph Stalin hefyd, ond gwrthododd ddod, gan fethu â gadael y wlad adeg Brwydr Stalingrad. Gwrthododd de Gaulle ddod i ddechrau hefyd, nes i Churchill fygwth cydnabod Henri Giraud fel arweinydd y Ffrancwyr Rhydd. Roedd tensiwn rhwng y Ffrancwyr yn amlwg yn bresennol yn Casablanca yn ystod y trafodaethau.
Cynhyrchodd y gynhadledd ddatganiad o bwrpas unedig, "Datganiad Casablanca". Cyhoeddodd i'r byd na fyddai'r Cynghreiriaid yn derbyn dim llai nag "ildiad diamod" gan bwerau'r Echel. Roedd Roosevelt wedi benthyg y term gan y Cadfridog Ulysses S. Grant (a elwir yn Grant "Ildio Diamod"), a oedd wedi cyfleu'r safiad hwnnw i bennaeth Byddin y Taleithiau Cydffederal yn ystod Rhyfel Cartref America. Felly nododd Roosevelt yn y gynhadledd i'r wasg olaf ar 24 Ionawr fod y Cynghreiriaid yn mynnu "ildio diamod" gan yr Almaenwyr, yr Eidalwyr a'r Japaneaid.
Mewn anerchiad radio ar Chwefror 12, 1943, eglurodd Roosevelt beth oedd ildio diamod yn ei olygu: "we mean no harm to the common people of the Axis nations. But we do mean to impose punishment and retribution upon their guilty, barbaric leaders".
Cyhoeddodd yr Arlywydd Roosevelt ganlyniadau’r gynhadledd i Americanwyr mewn araith radio ar 12 Chwefror 1943.
Fe'i dilynwyd gan gynadleddau Cairo, Cairo II, Moscow, Tehran, Yalta a Potsdam.
Y diwrnod cyn y gynhadledd, daeth Roosevelt yn Arlywydd cyntaf yr UDA i ymweld ag Affrica pan arhosodd yn ninas Bathurst, Gambia. Cynyddodd sefyllfa ffiaidd Gambiaid o dan yr Ymerodraeth Brydeinig ei deimladau gwrth-wladychiaeth ymhellach, gan ei arwain i drafod a chreu ymhellach ar Churchill yr angen am system ymddiriedolaeth ryngwladol a fyddai’n hyrwyddo cytrefi fel Gambia tuag at annibyniaeth.
Yn ystod y Gynhadledd, siaradodd Roosevelt â chadfridog preswyl Ffrainc yn Rabat, Moroco, am annibyniaeth ôl-rhyfel a'r Iddewon yng Ngogledd Affrica. Cynigiodd Roosevelt:
"dylai'r nifer o Iddewon sy'n ymwneud ag ymarfer y proffesiynau (y gyfraith, meddygaeth, ac ati) fod yn gyfyngedig yn bendant i'r ganran y mae'r boblogaeth Iddewig yng Ngogledd Affrica yn ei dwyn i holl boblogaeth Gogledd Affrica .... byddai ei gynllun yn dileu ymhellach y cwynion penodol a dealladwy a ysgwyddodd yr Almaenwyr tuag at yr Iddewon yn yr Almaen, sef, er eu bod yn cynrychioli rhan fach o'r boblogaeth, roedd dros 50 y cant o'r cyfreithwyr, meddygon, athrawon ysgol, athrawon coleg, ac ati, yn yr Almaen yn Iddewon."
Roedd y gwarediad hwn o'r boblogaeth Iddewig yn mynd yn ôl i feddylfryd a gyfathrebwyd ynghynt i Roosevelt gan lysgennad America i'r Almaen, William Dodd (1933-37). Roedd Dodd wedi gwerthuso gormes yr Almaen ar yr Iddewon, ac wrth ysgrifennu at Roosevelt, dywedodd: "Roedd yr Iddewon wedi dal llawer mwy o'r swyddi allweddol yn yr Almaen na bod gan eu nifer neu eu doniau hawl iddynt."
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Cynhadledd Casablanca, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.