Неодим

Празеодима 1885-мĕш çулта австри химикĕ К. Ауэр фон Вельсбах уçнă.Вăл швед химикĕ Мосандер Карл Густав уçнă дидим элемент икĕ çывăх физика-хими пахалăхлă элемент хутăшĕ пулнине палăртнă. Вĕсене вĕл неодим тат празеодим ят панă. Анчах неодима 1925-мĕш çулта кăна уйăрнă.

Ячĕ икĕ грек сăмахне: νέος «çĕнĕ» тата δίδυμος «йĕкĕреш» пĕрлештернипе пулнă.

Ытти сайра çĕр металлĕсемпе пĕрле туса илеççĕ. Экстракципе е хромотографипе тата майлă кристаллизицеленĕ чухне празеодим ытти çăмăл лантаноидсемпе пĕрле пухăнать, кайран неодимпа пĕрле уйрăлать. Неодим металне ирĕлтернĕ фторид е хлорид тăварĕсенчен (NdF₃, NdCl₃ Li, К, Са, Ва галегоничĕсене хушса) электролизпа туса илеççĕ. Электролиза 1000 °С таран хĕртсе 4,7 А/см² токпа иртереççĕ. Графит электродсем усă кураççĕ.

99-99,9 % тасалăхлă 1 грамм неодимăн хакĕ 2 - 5 доллар. Хакĕ туса илнĕ технгологипе çĕршывран, сутакан формăран тата усă курас тĕллеврен килет. Хальхи вăхăтра, тĕнчери экономика кризисĕ пирки, тĕп пасарсенче (Китай, Япони, США)хакĕсем чакаççĕ.

лантаноидсем хушшинче неодим самарипе, церипе, лантанпа пĕрле чи усă куракан элемент. Неодима усă куракан тĕп вырăнсем:

• хурçăпа ытти сплавсене легировать туни. Неодима 1,5 % таран хушсан таса титанăн в çирĕплĕхĕ пĕррĕ çурă хут ӳсет;
• хăватлă магнит:(неодим-иттри-кобальт, неодим-тимĕр-бор);

 

• тĕслĕ кантăк (хĕрлĕ кăвак неодим кантăкĕ) тата лазер материалĕсем (хум тăршшĕ 1063 нм) тума;

 

• ял хуçалăхĕнче тупăш ӳстерме, часрах шăтарма вăрлăха сапма усă кураççĕ;
• Висмутпа сурьма теллуричĕсенчен тунă термоэлектрика материалĕсен çирĕплĕхне тата термо_ЭДСне вăйлă ӳстерет.
• Неодим оксичĕ питĕ сахал сарăлакан коэффициентлă диэлектрик;
• Неодим фторичĕ оптоэлектроника валли питĕ пахалăхлă кантăк çипписем тума усă кураççĕ.
• НЕодим теллуричне термоэлектрика материалĕсенче усă кураççĕ. Вăл çирăплĕхне ӳстерет тата электрофизика пахалăхĕсене лайăхлатать. Термо-ЭДМ 170 мкВ/К.

Тĕп статья: Неодим изотопĕсем

Çутçанталăкри неодим çичĕ изотопран: ¹⁴²Nd (27,2 %), ¹⁴³Nd (12,2 %), ¹⁴⁴Nd (23,8 %), ¹⁴⁵Nd (8,3 %), ¹⁴⁶Nd (17,2 %), ¹⁴⁸Nd (5,7 %), ¹⁵⁰Nd (5,6 %) тăрать. Скобкăра çутçантăлăкри хутăшри виçине палăртнă. Вĕсенчен пиллĕкĕшĕ, пĕлнĕ тăрăх, стабиллă, иккĕшĕ радиохастар изотопсен шутне кĕреççĕ. ¹⁴⁴Nd альфа-аркану майĕпе çурма аркану тапхăрĕ - 2,38×10¹⁵ çул, ¹⁵⁰Nd — йĕкĕр бета-аркану çурма аркану тапхăрĕ 7×10¹⁸ çул. 2003-мĕш çул тĕлне 124-161 масса числиллĕ 29 искуствăлла изотоп паллă, вĕсем тата 13 метатстабиллĕ тăрăмлă .

Неодим металĕ сиве сывлăшра майĕпен, 150oC хăвăрт çунса неоодим (III) оксичĕ пулать:

4 Nd + 3 O₂ → 2 Nd₂O₃

Неодим сивĕ шывпа майĕпен, вĕри шывпа хăвăрт хутшăнăве кĕрет:

2 Nd (s) + 6 H₂O (l) → 2 Nd(OH)₃ (aq) + 3 H₂ (g)

Неодим металлĕ пĕтĕм галогенсемпе хутшăнăве кĕретs:

2 Nd (s) + 3 F₂ (g) → 2 NdF₃ (s) [хĕрлĕ-кăвак]
2 Nd (s) + 3 Cl₂ (g) → 2 NdCl₃ (s) [кĕрен]
2 Nd (s) + 3 Br₂ (g) → 2 NdBr₃ (s) [хĕрлĕ-кăвак]
2 Nd (s) + 3 I₂ (g) → 2 NdI₃ (s) [симĕс]

Празеодим кӳкĕрт йӳçĕкĕпе хутшăнса шупка кĕрен тĕслĕ [Nd(OH₂)₉]³⁺

2 Nd (s) + 3 H₂SO₄ (aq) → 2 Nd³⁺ (aq) + 3 SO2−
4 (aq) + 3 H₂ (g)

Тĕп статья: Неодим изотопĕсем

	Неодим Викиампарта?

 

«Викисăмахсарта» статья пур «неодим»

• Неодим Webelements çинче
• Неодим хими элеменчĕсен вулавăшĕнче 2007 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
• Неодим Xumuk.ru сайт çинче