Протактиний

Атом масси 231; Pr тесе паллă тăваççĕ(лат. Protactinium), актиноидсен шутне кĕрет.

1913-мĕш çулта Фаянс тата Гёринг уран арканнсан пулнă изотопсем хушшинче UX₂ (²³⁴Pa)изотоп тупнă. Ун çурма аркану тапхăрĕ 1 мин пулнă, çавăнпа ăна "бреви" ят панă. Кайран Блек, Ган тата Мейтнер UX₂ изотопăн пахалăхĕсеп тантал евĕрлĕ пулнине палăртнă.

1918 çулта Ганпа Мейтнер Уранинитра,тата вĕсенчен уйрăм Соддипе Кренстон, протактинин нумай çул пурăнакан изотопне тупнă.

Унтан актини пулнă май ăна протактини ят панă. (²³¹Pa α-арканупа ²²⁷Ac пулать).

Протактини — çутă сăрă металл, уран пекех хытă. 2^oК теперетурăра сверхпроводимость пахалăхне кăтартать.

Сывлăшра çиелтен монооксид пленкипе витĕнет. Водордпа 250-300^оС çăмăллăн реакцине кĕрет, PaH₃ гидрид пулать. Йодпа вĕçекен тĕрлĕ хутăшлă çыхăнусем тăвать.

Тĕп статья: Протактини изотопĕсем

Хăшпĕр изотопăсен радиохастар пахалăхĕсем:

Çутçанталăкри уран смолкин каяшĕсенчен ²³¹Pa уйăрма пулать. Унсăр пуçне, ²³¹Pa ²³⁰Th изотопне хуллен нейтронсемпе персе тума пулать:

²³⁰Th(n,γ)²³¹Th (β^--аркану, T_1/2 = 25.6 сех) → ²³¹Pa

е ²³²Th изотопа хăвăрт нейтронсемпе персе

²³²Th(n, 2n)²³¹Th (β^--аркану, T_1/2 = 25.6 сех) → ²³²Pa

²³³Pa изотопа торирен тăваççĕя:

²³²Th(n,γ)²³³Th (β^--аркану, T_1/2 = 23.5 мин.) → ²³³Pa

Протактини металлне 1400-1500^оС вĕрире PaF₄ бари е кальци пе хĕртсе тăваççĕ.

Çĕр хуппинче питĕ сайра пулнипе тата питĕ наркăмăшлă пулнипе атом топливине зутăштарнă çĕрте кăна усă кураççĕ. 1 тонна уранта 0,34 г протакини.

 

Протактинипе ун пĕрлĕшĕвĕсем радиохастар тата наркăмăшлă. Танлаштарсан протактини 250 миллин хут синильный йӳçĕкрен наркăмăшлăрах.

• Протактини Webelements çинче
• Протактини хими элеменчĕсен вулавăшĕнче 2013 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.

}