یانەی تۆپی پێی ئیستقلالی تاران لە پێشبڕکێکانی ئاسیا

ئیستقلالی تاران یانەیەکی تۆپی پێی پیشەگەرانەی ئێرانە کە لە ١٩٤٥ لە تاران دامەزراوە. لە بەھاری ساڵی ١٩٧٠ یاریزانانی تیپی ئیستیقلال لە یەکەم دەرکەوتنیان لە جامی یانەکانی ئاسیا، لەھەمان کاتدا میوانداری پاڵەوانێتییەکە بوون، توانیان بگەنە پلەی پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا لە ساڵی ١٩٧٠. بەم شێوەیە بۆ یەکەمجار ھەڵبژاردەیەکی ئێرانی جامی نێودەوڵەتی فەرمی بەدەستھێنا. دوای ٢١ ساڵ تیپی ئیستێقلال توانی لە سێیەم یاری خۆیدا لەم پاڵەوانێتییەدا و لە جامی یانەکانی ئاسیای ١٩٩٠–١٩٩١ نازناوی پاڵەوانێتییەکەی دووبارە بکاتەوە.

بەگشتی و تا کۆتایی خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا ٢٠٢٠، ئیستێقلال ٢١ جار بەشداری پاڵەوانێتییەکانی ئاسیای کردووە، لەو ژمارەیەش سێ جار بەشداری جامی براوەی جامی ئاسیای کردووە و ١٨ یاری دیکەش لە خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا بووە. ئیستقلال سەرکەوتووترین نوێنەری ئێرانە لە مێژووی پێشبڕکێکانی یانەکانی کیشوەری ئاسیا و چوارەم شانازیترین تیپی ئەم پێشبڕکێیانە بە دوو نازناوی پاڵەوانێتی و دوو نازناوی دووەم و دوو نازناوی سێیەم لە بەرزترین ئاستی پێشبڕکێکانی یانەکانی ئاسیا. ھەروەھا تارانی بلوز حەوت یاری لە قۆناغی پێش کۆتایی جامی یانەکانی ئاسیادا ئەنجامداوە، لە نێو تیپە ئێرانییەکاندا ژمارەی پێوانەیی بەشداریکردنیان لە چوار تیپی کۆتایی ئەم کێبڕکێیە ھەیە. ھەروەها ئیستقلال یەکەم یانەی ئێرانییە کە لە کێبڕکێیەکانی ئاسیادا ١٠٠ یاری تێپەڕێنێت. مەنسوور پورھەیدەری یاریزان و ڕاھێنەری یانەی ئیستقلال لە ھەردوو پاڵەوانێتی ئەم یانەیە لە ئاسیا بەشداری کردووە. لە ساڵی ١٩٧٠ وەک بەرگریکار لە تیپی تاج یاری کردووە و لە وەرزی ١٩٩٠–١٩٩١ لە کاتی پاڵەوانێتی دووەمدا سەرۆکی تیپەکە بووە. پورھایدەری بە یەک پاڵەوانێتی و پلەی سێیەم وەک یاریزان، و یەک پاڵەوانێتی و یەک جێگری پاڵەوان و یەک نازناوی سێیەم لە ماوەی ژیانی ڕاھێنەرایەتیدا، بە شانازیترین پیاوی یانەی تۆپی پێی ئیستقلالی تاران دادەنرێت لە مێژووی ئاسیادا. لە نێو یاریزانانی یانەی ئیستقلال، خوسرۆ حەیدەری بەرگریکاری ڕاستی ئەم تیپە بە بەشداریکردنی ٥٦ یاری لە پێشبڕکێکانی ئاسیادا، خاوەنی ژمارەی پێوانەیییە. فەرھاد مەجیدی یاریزانی پێشووی یانەی ئیستقلال باشترین گۆڵکاری ئێرانی لە کێبڕکێکانی ئاسیا و تاکە یاریزانی ئێرانییە کە تا ئێستا دوو ھاتریکی لە ئاسیا تۆمار کردبێت. غوڵامحوسێن مەزلومی و سەمەد مەرفاوی گۆڵکارانی تری ئیستقلال لە یارییەکانی ئاسیادا دوو جار نازناوی کاک گۆڵیان لەم پێشبڕکێیانە بەدەستھێناوە.

ئیستقلال لە یاریگای ئازادی کە یاریگای خۆیەتی میوانداری ڕکابەرەکانی دەکات و بە یەکێک لە تیپە بەناوبانگەکانی ئاسیا دادەنرێت. ژمارەیەک لە یارییەکانی تیپەکە لە یاریگا زۆربینەرەکان ئەنجامدراون، یارییەکانی تیپەکەش لە یاریگای خۆیاندا بەزۆری لە یارییەکانی ئەم وەرزەدایە کە زۆرترین بینەری لێدەگیرێت. ئەم تیپە خاوەنی کۆمەڵێک ژمارەی پێوانەیی ئامادەبوونە لە یارییەکانی یانەکانی ئاسیادا، لەنێویاندا یاری کۆتایی جامی یانەکانی ئاسیا لە ساڵی ١٩٩٩. لە وەرزەکانی ئەم دوایییەی خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیادا، ئیستێقلال خاوەنی ژمارەی پێوانەیی زۆرترین بینەری لە یارییەکانی ناوخۆی خۆیدا بەدەستھێناوە.

یەکەم دەرکەوتنی تاج لە ئاستی نێونەتەوەیی

 

مێژووی یەکەمین گەشتی تیپی تۆپی پێی یانەی تۆپی پێی ئیستقلالی تاران بۆ ئەنجامدانی یارییەک لە دەرەوەی ئێران دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٥٠ کە تیپی تاج گەشتێکی بۆ ئەم وڵاتە کرد بۆ ئەنجامدانی دوو یاری دۆستانە لە پاڵەوانێتی ئیستقلالی ئەفغانستان. ئەمە یەکەم گەشتی دەرەوەی وڵات بوو کە یانەیەکی ئێرانی تا ئەوکاتە. لەو سەفەرەدا تاج بە ئەنجامی ٣:٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەفغانستانی بردەوە و لە یارییەکەدا بەرامبەر ھەڵبژاردەی زانکۆی کابول دۆڕا. لەم ساڵانەدا ھێشتا وەرزشی تۆپی پێ لە ئاسیا جێگەیەکی بەرچاوی نەبوو. لەم ماوەیەدا، پێشبڕکێکانی تۆپی پێی کیشوەری سنووردار بوو بە کێبڕکێی ھەڵبژاردە نیشتمانییەکانی وڵاتان لە یارییەکانی ئاسیا و جامی نەتەوەکانی ئاسیا، و ئەنجامدانی پێشبڕکێی یانەکان، وەک لە کیشوەرەکانی ئەورووپا و ئەمریکای باشوور ئەنجامدرا، لەبەرچاو نەگیرا لەم کیشوەرەدا؛ بۆیە لە ساڵی ١٩٥٠ و بۆ ماوەی ١٩ ساڵ گەشتەکانی تیپی تۆپی پێی تاج بۆ دەرەوەی وڵات پەیوەندییان بە بەشداریکردن لە پاڵەوانێتییە فرەلایەنەکان یان بەشداریکردن لە یاری دۆستانە لەگەڵ تیپە بیانییەکان ھەبوو. لە نێو ئەم پاڵەوانێتییە ناوچەییانەدا جامی میڵزی ھیندستان بوو کە تیپی تاج لە نێوان ساڵانی ١٩٦٩ بۆ ١٩٧١ سێ جار سەرکەوتنی بەدەستھێنا.eb

ئەنجامدانی پێشبڕکێی یانەکان لە ئاسیا

لە ناوەڕاستی شەستەکانی سەدەی ڕابردووەوە، یەکێتیی تۆپی پێی ئاسیا بیری لەوە کردەوە کە پێشبڕکێی یانەکان ھاوشێوەی پاڵەوانێتی یوفا، خولی پاڵەوانەکانی ئەورووپا ئەنجام بدات. لە کۆبوونەوەی دەستەی بەڕێوەبەری یەکێتی تۆپی پێی ئاسیا لە یەکەمی ئەیلوولی ١٩٦٢ لە جاکارتا بڕیاردرا کە ئەم پێشبڕکێیانە لەسەر مۆدێلی پێشبڕکێکانی ئەورووپا و لە نێوان تیپە پاڵەوانەکانی ئەندامەکاندا ئەنجام بدرێت. یەکەم پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا لە ساڵی ١٩٦٧ بەڕێوەچوو. ئێران لە قۆناغی یەکەمی پاڵەوانێتییەکەدا نوێنەری نەبوو، لە ساڵی ١٩٦٨ پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا ئەنجام نەدرا و لە قۆناغی دووەمەوە کە لە ساڵی ١٩٦٩ لە بانکۆک بەڕێوەچوو، دوو ساڵ دوای قۆناغی یەکەم، نوێنەرانی ئێران وەریان گرت بەشێک لەم پاڵەوانێتییە. کووەیت لە لوبنان ساڵی ١٩٧٢ بڕیار بوو پێنجەمین خولی پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا بە بەشداریی ھەریەک لە یانەی تۆپی پێی پێرسپۆلیس و ھۆنگ کۆنگ ڕێنجەرز و مەکابی ئیسرائیل و ئەلقادیسییەی کوێت بەڕێوەبچێت، پێشبڕکێکە ئەنجام نەدرا. دوای ئەوە و بۆ ماوەی چواردە ساڵ بەھۆی ڕەچاوکردنی سیاسی وڵاتان و ھەروەھا فراواننەکردنی تۆپی پێی پیشەگەرانە لە ئاسیا، بەڕێوەچوونی پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا ڕاگیرا. جامی یانەکانی ئاسیا لە ساڵی ١٩٨٥ جارێکی دیکە خرایە بەرنامەی کاری یەکێتیی تۆپی پێی ئاسیا و دوای چواردە ساڵ پچڕانی ئەمساڵ خولی پێنجەمی پاڵەوانێتییەکە بەڕێوەچوو. لەو ساڵانەدا بەھۆی تێوەگلانی ئەو وڵاتە لە شەڕی ئێران و عێراق خولی تۆپی پێی نیشتمانی لە ئێران بەڕێوە نەدەچوو، ئێرانیش لە چەند وەرزی یەکەمدا نوێنەری نەنارد. لە دوو قۆناغدا ئەو تیپانەی جامی یەکێتی ئینگلتەرایان بەدەستھێنا، ڕەوانەی پاڵەوانێتییەکان کران، بەڵام ھیچیان سەرکەوتوو نەبوون. لە وەرزی ٢٠٠٢–٢٠٠٣، جامی یانەکانی ئاسیا لەژێر ناوی چامپیۆنزلیگی ئاسیا بەڕێوەچوو. ڕێکخەرانی یارییەکان ھەردوو پاڵەوانێتی جامی یانەکانی ئاسیا و جامی براوەکانی جامی ئاسیایان تێکەڵ کرد و بە شێوەیەکی نوێ پێشبڕکێکەیان بەڕێوەبرد. لە ساڵانی یەکەمدا تەنھا تیپە پاڵەوانەکانی خولی نەتەوەیی و جامی ژاپۆنی ھەر وڵاتێک ڕێگەیان پێدەدرا بەشداری لە پاڵەوانێتییەکەدا بکەن، بەڵام لەو وەرزەکانی دواترەوە ئەو وڵاتانەی خاوەنی تۆپی پێی ئاسیا بوون توانیان تیپی دووەم و سێیەمی خولەکەیان بنێرن بۆ پاڵەوانێتییەکە جگە لە پاڵەوانانی خولەکە و جامی کۆتایی.

لە وەرزی ١٩٩٠–٩١ , یەکێتی تۆپی پێی ئاسیا جامی کیشوەری بە ناوی جامی براوەی جامی ئاسیا بۆ ئەو تیپانەی کە جامی ئاسیایان بردەوە ئەنجامدا. ئەم جامە بۆ ماوەی دوازدە وەرز بەڕێوەچوو و دوایین ماوەی لە وەرزی ٢٠٠١–٢٠٠١ بەڕێوەچوو، دوای ئەوە بەستنی ئەم پێشبڕکێیانە لەلایەن یەکێتی تۆپی پێی ئاسیا وەلا نرا و پاڵەوانانی جامی کۆتایی وڵاتانی ئاسیا لە پاڵەوانانی ئاسیا دەرکەوتن خولەکە.

پاڵەوانێتی لە ھەنگاوی یەکەمدا: ١٩٧٠–١٩٧١

یەکەم دەرکەوتنی تاج لە پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا لە سێیەم وەرزیدا بوو کە لە مانگی نیسانی ساڵی ١٩٧٠ لەلایەن ئێرانەوە میوانداری کرا و لە یاریگای ئەمجەدییە لە تاران بەڕێوەچوو. لەو کاتەدا عەلی دانایفارد، سەرۆکی دێرینی ڕاھێنەری یانەکە، جێگەی خۆی لەسەر کورسی یەدەگ بەخشیبوو بە زدراکۆ ڕیکۆڤ کە بەم دوایییە تیپە نیشتمانییەکانی تۆپی پێی لاوان و گەورەساڵانی ئێرانی بەجێھێشتبوو. بە دوو سەرکەوتنی ٣–٠ بەرامبەر نوێنەرانی لوبنان (ھۆمێنتمان بەیروت) و مالیزیا (سێلانگۆر)، تیپی تاج یاریی کۆتاییی پاڵەوانێتیی یانەکانی ئاسیا ١٩٧٠ بە ئاسانی لە کۆمەڵەکەیان پێشکەوت. لەو کاتەدا ھەڵبژاردەکانی ئیسرائیل لە کیشوەری ئاسیا یارییان دەکرد و ھەڵبژاردەی ئیسرائیلیش وەک تاکە نوێنەری ئاسیا و زەریای ھێمن سەرکەوتنی بۆ جامی جیھانی ١٩٧٠ لە مەکسیک بەدەستھێنا. لە ١٠ی نیسانی ساڵی ١٩٧٠ یەکەمین یاری کۆتایی ئاسیای تاج لە یاریگای لابریز لە ئەمجەدییە تارانەوە بەڕێوەچوو. لە خولەکی ٦٩ی یارییەکەدا ھاپۆیل بە گۆڵی یاریزانە نیشتمانییەکەی ئیزکیل ھازوم گۆڵی پێشکەوتنی بەدەستھێنا. یارییەکە خەریک بوو بەم گۆڵە کۆتایی پێبێت؛ بەڵام غوڵام ڤافەخا لە خولەکی ٨٣ و کاتی زیادکراو یارییەکەی یەکسان کردەوە. لە خولەکی ٩٢دا مەسعوود مۆینی بەرگریکاری پێشەنگ گۆڵی بردنەوەی بۆ گۆڵی ھاپۆئێل تۆمارکرد و یارییەکەش بە ھەمان ئەنجام کۆتایی ھات. بەم شێوەیە تاج ئێران کۆتایی بە زنجیرە پاڵەوانێتی یانەکانی ئیسرائیل لە ئاسیا ھێنا و جامەکەی لە ماڵەوە ھێشتەوە. ئەم یارییە وەک یەکێک لە یارییە ناوازەکانی مێژووی یانەی ئیستێقلال تۆمارکراوە. لە کۆتایی یارییەکان، غوڵامحوسێن مەزلومی بە ٥ گۆڵ باشترین پیاوی یارییەکە بوو.

ھەروەھا تاج نوێنەرایەتی ئێرانی کرد لە پاڵەوانێتی داھاتوو کە لە ساڵی ١٩٧١ لە بانکۆک بەڕێوەچوو. لەوێ تیمی تاج لەگەڵ سوپای کۆریای باشوور و ئەلعەرەبی کوێت و پێراک فا مالیزیا گرووپ کرابوون. دوای سەرکەوتنیان لە کۆمەڵەکەیان وەک تیپی یەکەم، یاریزانە پێست شینەکان لە یاریی پێش کۆتاییدا بەرامبەر یانەی شەرتەی عێراق بە دوو گۆڵ دۆڕان و لە پلەی سێیەمی ڕیزبەندییەکەدا بوون دوای ئەوەی جارێکی دیکە لە نوێنەری کۆریای باشوور شکستیان ھێنا.

دووبارە درەوشاوەتەوە: ١٩٩٠–٩١

دوای کۆتایی ھاتنی شەڕی ئێران و عێراق لە ساڵی ١٩٨٨ و دوای پاڵەوانێتی ئیستقلال لە یەکەمین خولی تۆپی پێی نیشتمانی ئێران لە ساڵانی دوای شۆڕش (قودس لیگ)، لە ھەنگاوی یەکەمدا، لە مانگی ئابی ساڵی ١٩٩٠، ئیستقلال بە گۆڵەکانی سەمەد مەرفاوی لە دوو یاری گەڕی (١–١ لە دۆحە و ١–٠ لە تاران) لە تیپی ئەلسەدی قەتەر کە پاڵەوانی دوو وەرزی پێشوو بوو، بردەوە. گەڕی دووەمی یارییەکان بەھۆی ھێرشی عێراق بۆ سەر کوەیت و سەرھەڵدانی شەڕی یەکەمی کەنداوی فارس چەندین جار لە لایەن ڕێکخەرانی یارییەکانەوە دواخرا و دواجار لە ھاوینی ١٩٩١ لە داکای پایتەختی بەنگلادێش بەڕێوەچوو. ئیستقلال بە دوو سەرکەوتنی لە ٢٥ی نیسانی کۆریای باکوور بە ئەنجامی ٢–١ و بانکۆک بانکی تایلەند بە ئەنجامی ٢–٠ و یەکسانبوونی ھەڵبژاردەی محەممەدی لە وڵاتی میواندار بە ئەنجامی ١–١ وەک یەکەمی کۆمەڵەکە دەرکەوت). لە قۆناغی پێش کۆتاییدا پۆلیتاجایای ئەندەنوسیا بە دوو گۆڵی عەباس سۆرخاب و شاھرۆخ بەیانی لە ئیستێگلالی بردەوە.

لە ٢٩ی تەممووزی ١٩٩١، ئیستێقلال ڕووبەڕووی لیاونینگی چینی بووەوە کە پاڵەوانی بەرگریکارە و بە گۆڵەکانی ڕەزا حەسەنزادە و سەمەد مورفاوی بە ئەنجامی ٢–١ سەرکەوتنی بەدەستھێنا. بەم شێوەیە دوای ٢١ ساڵ لە یەکەم پاڵەوانێتی، دووەم جامی پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیا بۆ مۆزەخانەی جام و نیشانەکانی یانەکە زیادکرا. لە کۆتایی ئەم پێشبڕکێیەدا سەمەد مرفاوی بە ٦ گۆڵ نازناوی کاک گۆڵی یارییەکانی بەدەستھێنا، ھەروەھا مەجید نامجۆ موتڵەق وەک تەکنیکیترین یاریزانی جامی جامەکە ناسێندرا. جگە لەم نازناوانە، مەنسوور پورھەیدەری کە لە ساڵی ١٩٧٠ وەک یاریزانێک جامی یانەکانی ئاسیای بەدەستھێنا، توانی وەک سەرۆکی ڕاھێنەر ئەم شەرەفە دووبارە بکاتەوە.

ئیستقلال لە قۆناغی داھاتووی پێشبڕکێکەدا لەگەڵ مەنسوور پورھەیدەری چووە یاری کۆتایی. لە یاری کۆتایی خولی ١١ی جامی یانەکانی ئاسیا کە لە قەتەر بەڕێوەچوو، ئیستقلال لە خولەکی ٥٨ی یارییەکەدا بە گۆڵەکەی ئەمیر ھاشمی موغەدەم لە یانەی ھیلال پێشکەوتنی بەدەستھێنا، بەڵام لە خولەکی ٧٣ی یارییەکەدا بە یەکسانبوون کۆتاییھات. چارەنووسی ئەم یاری کۆتایییە بە لێدانی سزا دیاریکرا. سادق ورمزیار و مێھدی فانۆنیزادە گۆڵەکانیان تۆمارکرد، بەڵام ڕەزا حەسەنزادە، عەباس سۆرخاب و سەمەد مورفاوی لە لێدانی سزادا شکستیان ھێنا و ئیستقلال لە دوا ھەنگاودا جامی پاڵەوانێتی یانەکانی ئاسیای دۆڕاند.

جامی براوەی جامی ئاسیا: ١٩٩٦–٩٧

 

ئیستقلال بۆ یەکەمجار لەم یارییانەدا بەشداری کرد دوای شەش وەرز دوای دەستپێکردنی جامی براوەی جامی ئاسیا لە وەرزی حەوتەمی وەرزی ١٩٩٦–١٩٩٧. ئیستقلال، کە دوای پشوویەکی ٤ ساڵ جارێکی دیکە لە ڕکابەرییەکانی ئاسیا دەرکەوتەوە، توانی سەرکەوێت بۆ چوار تیپی کۆتایی، بەڵام لە یاریی پێش کۆتاییدا، بە لێدانی سزا لەلایەن تیپی ئەلھیلاڵی سعودیەوە شکستی ھێنا، و ڕیزبەندییەکە ھەروەھا یارییەکە ڕادەستی ئۆلسان ھیۆندای کۆریای باشوور کرا بۆ ئەوەی پێگەیەکی باشتر بەدەستبھێنێت لەوەی پلەی چوارەم بەدەست نەھێنن. ئەمە یەکەمجار بوو کە ئیستێقلال لە پێشبڕکێی ئاسیادا دەرکەوت، لە کۆتاییدا، لە ڕیزی ٣ تیپی سەرەکیدا نەبوو. ئەم بێ ئەنجامە لە قۆناغی کۆتاییدا کاتێک ھاتەدی کە مەنسوور پورھەیدەری سەرۆکی ڕاھێنەری یانەی ئیستقلال تەنھا چەند ڕۆژێک پێش دەستپێکردنی یارییەکان ناسر حیجازی جێگەی گرتەوە و نەیتوانی بە باشی سەرکردایەتی تیپەکە بکات بۆ بەشداریکردن لە قۆناغی کۆتاییدا لە ماوەی کورتدا ڕاھێنەری یانەی ئێستێقلال بوو.

میوانداری: ١٩٩٩–٢٠٠٢

لە وەرزی ١٩٩٨–٩٩ کە دوای ٧ وەرز لە دوورکەوتنەوە لە جامی یانەکانی ئاسیا بەشداری کردبوو، ئیستێگلال میوانداری قۆناغی کۆتایی خۆیشی کرد و توانی دوای ھەشت ساڵ بە ڕێنمایی ناسر حیجازی سەرکەوێت بۆ یاری کۆتایی ئاسیا. لەم وەرزەدا لە قۆناغی دووەمی پاڵاوتنەکانی دوو یاری گەڕەکیدا بە سێ گۆڵ بەرامبەر بە گۆڵێک لە ھێزی ئاسمانی عێراقیان بردەوە. قۆناغی چارەکی کۆتایی پێشبڕکێکە بە کۆمەڵ و لە ئیمارات بەڕێوەچوو. ئیستقلال ئەرکێکی قورسی نەبوو بەرامبەر بە ئەلحیلاڵی سعودی و ئەلعەین لە ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، بەڵام بە پێچەوانەی چاوەڕوانییەکان یارییەکەیان بە تیپی نەناسراوی تورکمان کۆپتداق دۆڕاند. ئیستقلال لە یەکەم یاری بەرامبەر یانەی ھیلال بە دوو گۆڵی فەرھاد مەجیدی و سیروس دینمحەممەدی لە گێمی یەکەمدا پێشکەوتنی بەدەستھێنا و سەرەڕای دوورخستنەوەی ڕەزا حەسەنزادە لە خولەکی ٤٥، بەڵام توانی بە دە یاریزان لە ئەلھیلال بباتەوە. یاری دووەم بەرامبەر ئەلعەین بە یەک گۆڵی ئەلیرەزا ئەکبەرپوور کۆتایی ھات کە لە لێدانی گۆشەیەکەوە تۆمارکرا، لە بەرژەوەندی ئیستقلال بوو، بۆ ئەوەی ئیستقلال بتوانێت پێش کۆتا یاری سەرکەوتنی خۆی پشتڕاست بکاتەوە. ناسر حیجازی لە یاری مەراسیمی بەرامبەر کۆپتداق پشوو بە شەش یاریزانەکەی دا. ئەم کۆبوونەوەیە بە یەک ئامانج لە بەرژەوەندی نوێنەری تورکمانستان کۆتایی ھات. قۆناخی کۆتایی پاڵەوانێتییەکە لە مانگی نیسانی ساڵی ١٩٩٩ لە تاران بەڕێوەچوو و بە میوانداری ئیستقلال بوو. لە ٢٨ی نیساندا، ئیستگلال لە قۆناغی پێش کۆتاییدا لەگەڵ دالیانی چینی ڕووبەڕووی بووەوە. لەم یارییەدا ئیستقلال سەرەتا بە دوو گۆڵ لە خولەکەکانی ٤٤ و ٥٦ لەلایەن مەحموود فکری و عەلی موسەوییەوە پێشکەوتنی بەدەستھێنا، بەڵام دالیان بە تۆمارکردنی سێ گۆڵ لە خولەکی ٦٠ تا ٧٥ گەڕایەوە بۆ یارییەکە. دوای ئەوە ناسر حیجازی گۆڕانکاری کرد و عەلیرەزا ئەکبەرپووری ناردە یاریگا. ھەمان یاریزان لە خولەکی ٨٧دا ئیستێگلالی لە شکست ڕزگار کرد و یارییەکەش بۆ کاتی زیادکراو ڕۆیشت. لە کۆتاییدا بە گۆڵە زێڕینەکە لە خولەکی ١٠٧دا عەلی موسەوی، ناوبژیوان فیشەکەی لێدا بۆ ئەوەی کۆتایی یارییەکە بکات و ئیستقلال چووە قۆناغی کۆتایی.

دوای دوو ڕۆژ، ئیستقلال یاری کۆتایی خۆی لەبەردەم ١٢١ ھەزار ھاندەر ئەنجامدا: ھەینی ٣٠ی نیسانی ١٩٩٩، چوارەم یاری کۆتایی ئاسیا بوو لە مێژووی یانەکەدا. پێش ئەم یارییە ھەندێک جیاوازی لە کەمپی تیپەکەدا ھەبوو، بەھۆی ئەمەوە ناسر حیجازی لە شوێنی محەممەد عەلی یەحیڤی بە پەرویز برومەند لە گۆڵی تیپەکەدا گۆڕی. لەم یارییەدا، جوبیلۆ ئیواتا لە ناوەڕاستی بێباوەڕیدا بە دوو گۆڵی ھاوشێوە لە خولەکەکانی ٣٤ و ٤٥ بە دوو پاسی درێژ و دوو لێدانی سەر بە ئەنجامی ٢–٠ پێشکەوت. لە خولەکی ٦٥دا ئیستێگلال بە لێدانێکی سیروس دینموحەمەدی وەڵامی یەکێک لە گۆڵەکانی دایەوە، بەڵام درەوشاوەیی تاماکی ئۆگامی گۆڵپارێزی یۆبیلۆ ئیواتا ڕێگری لە تۆمارکردنی گۆڵەکە کرد و یارییەکە بە ئەنجامی ٢:١ ئینچ کۆتایی ھات لە بەرژەوەندی ژاپۆنییەکان. لە ڕۆژانی دواتر ڕۆژنامەکان باسیان لەو پەراوێزانە کرد کە لە سەروبەندی یاری کۆتاییدا دروستبوون و جگە لەوەش بەرنامەی گواستنەوەی یانەکەیان بە کاریگەر زانی لەم شکستەدا. پێش ئەم یارییانە یاریزانانی وەک عەلیرەزا مەنسووریان و مێھدی پاشازادە و سێرژیک تیموریان و داریوش یەزدانی و ھتد ئیستقلالیان بەجێھێشتبوو. ئەم گواستنەوەیانە لە ڕووی دارایییەوە سوودی بۆ یانەکە ھەبوو بەڵام ھێزی تیپەکەی کەمکردەوە.

وەرزی دواتر، لە ساڵی ١٩٩٩، ئیستقلال وەک نوێنەری ئێران لە جامی براوەی جامی ئاسیای ٢٠٠٠–١٩٩٩ بەشداری کرد، و لەو دەرکەوتنەدا کە کورتترین دەرکەوتنی ئیستقلال بوو لە ئاسیا، لە قۆناغی دووەم، قۆناغی ١٨، لە دوو گەڕیدا یارییەکان، بە کۆی گشتی ٢ ئەنجام. ئەم ئەنجامە لە کاتێکدا بوو کە ئیستقلال لە یاری گەڕانەوەدا بە ئەنجامی ١–٠ دۆڕابوو و مەحموود فکری لە یاری گەڕانەوەدا بە گۆڵێک لە خولەکی ٧٥ پێشکەوت.

وەرزی دواتر، ئیستێقلال بەشداری لە جامی براوەی جامی ئاسیای ٢٠٠٠–٠١ کرد. ئەمە سێیەم و کۆتا یاری ئیستقلال بوو لەم جامەدا، ئیستێقلالیش توانی خۆی بگەیەنێتە ٤ تیپی کۆتایی، بەڵام ھەردوو یاری پێش کۆتایی و ڕیزبەندی دۆڕاند، و ھێشتا بە پلەی چوارەم ڕازی بوو. لە ڕێگای قۆناغی پێش کۆتاییدا، ئیستقلال بە ڕیز بەسەر ئەلوەھدای ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی و ئەلسەد لە قەتەر و قەیراتی کازاخستانی بردەوە. لە قۆناغی پێش کۆتاییدا، ئیستقلال بە ئەنجامی ٣–٢ لە یانەی ئیتیحادی سعودی شکستی ھێنا، ھەروەھا لە یاریی ڕیزبەندییەکەدا بە ئەنجامی ٣–١ بە شیمیزو سپاڵس کە نوێنەرایەتی ژاپۆن دەکات، دۆڕا و گەیشتە پلەی چوارەمی یاریزانە ئاسیایییەکان جامی براوەی جامە بۆ دووەم جار لە مێژووی خۆیدا.

لە وەرزی ٢٠٠١–٢٠٠٢ ئیستێقلال جارێکی تر لە بردنەوەی جامی یانەکانی ئاسیا نزیک بووەوە. لەم وەرزەدا یاریزانە شینپۆشەکان بۆ یەکەمجار لە دوایین خولەکەکانی یاری گەڕانەوە لە تاران بە گۆڵی عەلیرەزا وەحیدی نیکبەخت لە کێبڕکێیەکی ھەناسەبڕکێدا لە سعودیەیان دەرکرد و گەیشتنە قۆناغی کۆمەڵەکانی ڕۆژاوای ئاسیا. ئەم قۆناغە لە ئیمارات بەڕێوەچوو و ئیستقلال بە دوو سەرکەوتنی گەورە بەرامبەر یانەی وەھدە (٥–٣) و کوێت (٣–٠) و یەکسانبوون بەرامبەر بە نەساف قوڕەشی ئۆزبەکستان (١–١) چووە قۆناغی کۆتایی پاڵەوانێتییەکە. . لە مانگی پووشپەڕی ساڵی ٢٠١٨ی ھەتاوی، قۆناغی کۆتایی پاڵەوانێتییەکە لەلایەن ئیستقلالەوە لە تاران بەڕێوەچوو. بەڵام ئەوەی ئەم میواندارییەی بێ ئەنجام کرد، ئەو بارانە بە ڕێژەیە بوو کە دوای چەند ڕۆژێک لە بارانبارین لە ٣ی نیسان، کاتێک یارییە کانی قۆناغی پێش کۆتایی بەڕێوە چوو یاریگای ئازادی ژێرئاو گرت. ئیستقلال و ئەنیانگ لە دووەم یاری ئەم ڕۆژەدا لە تاڵاوی یاریگای ئازادی و لە دۆخێکدا کە تۆپەکە بەزەحمەت لە یاریگادا دەجووڵایەوە، بەرامبەر یەکتر یارییان کرد. گۆڵی یەکەمی ئەم یارییە لە خولەکی ٥٥ لەلایەن مارکۆ مارتینێزەوە بۆ ئەنیانگ تۆمارکرا، کە لە خولەکی ٦٢دا گۆڵەکەی یادوڵا ئەکبەری وەڵامی دایەوە. لە خولەکی ٧٢دا ئانیانگ گۆڵی دووەمی لەلایەن ئەندرێ لویس دۆس سانتۆسەوە تۆمارکرد و تا کۆتایی یارییەکە پێشەنگی ئەنیانگی ھێشتەوە. ئیستێقلال لە گێمی یەکەمی ئەم یارییەدا لێدانی سزای لەدەستدا لەلایەن یاریزانە متمانەپێکراوەکەیەوە، محەممەد نەوازی. لافاوی گۆڕەپانی ئازادی ڕەخنەی زۆری لە ژێرخانی تۆپی پێی ئێران ھێنا. ئەم ڕەخنانە بووە ھۆی ئەوەی کە ئەم یاریگایە بۆ ماوەی ساڵێک دوای کۆتایی ھاتنی خولەکە لە حوزەیرانی ٢٠١٨ی ھەتاوی لە خولی بەڕێوەچوونی یارییەکانی تۆپی پێ لە ئێران دوور بخرێتەوە و نۆژەن بکرێتەوە.

خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا: ئێستا-٢٠٠٢

لە یەکەم یاریدا لە خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا لە وەرزی ٢٠٠٢–٢٠٠٣، ئیستگلال نەیتوانی لە کۆمەڵەکەی سەرکەوێت. ئیستقلال کە لەو وەرزەدا ئاستێکی خراپی ھەبوو، لەم پاڵەوانێتییەشدا لاواز دەرکەوت و سەرەڕای بردنەوەی یەکەم یاری خۆی بەرامبەر تیپی ئەلسەد، دوو یاری داھاتووی بەرامبەر تیپی ئەلحیلال و ئەلعەین دۆڕا، بۆیە بە بەدەستھێنانی پلەی سێیەم نەیتوانی سەرکەوێت بۆ قۆناغەکانی داھاتوو. پاشان دوای پشوویەکی ٣ ساڵ، ئیستێگلال مافی بەشداریکردنی لە چامپیۆنزلیگ لە ساڵی ٢٠٠٧ بەدەستھێنا، بەڵام بەھۆی دواکەوتنی ناردنی ناوی یاریزانەکان بۆ یەکێتی تۆپی پێی ئاسیا، لەلایەن لیژنەی ئامادەکاری بۆ یەکێک لە گەورەترین ھەڵەکانی ئیدارە لە مێژووی ئەم یانەیەدا ئەنجام بدەن. دوای دوو ساڵ و لە چامپیۆنزلیگی ٢٠٠٩، ئیستگلال نەیتوانی جارێکی تر لە قۆناغی کۆمەڵەکانەوە سەرکەوێت و لە یارییەکەدا کە پێدەچێت لاوازترین ئاستی ئیستێگلال بێت لە ئاسیادا، بەبێ یەک سەرکەوتن و بە جیاوازی گۆڵی نەرێنی پلەی چوارەمی بەدەستھێنا.

یەکەم سەرکەوتنی ئیستقلال لە گرووپەکەی لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١٠ بوو، کە لە قۆناغی کۆمەڵەکاندا وەک تیپی دووەم سەرکەوتنی بۆ قۆناغی ١٦ بەدەستھێنا و ڕووبەڕووی یانەی شەبابی سعودی بووەوە. لە یاری ئەم قۆناغەدا، لە کاتێکدا یارییەکە تا خولەکی ٨٩ بە ئەنجامی ٢–٢ بوو، دوای لێدانی گۆڵێکی درەنگ، دواجار بە ئەنجامی ٢–٣ دۆڕان و لە ڕکابەرییەکان کشانەوە. وەرزی داھاتوو و لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١١، ئیستقلال لە قۆناغی کۆمەڵەکاندا جارێکی دیکە لە یاریگاکان دوورخرایەوە، ئەمەش لە کاتێکدا ڕوویدا کە خاڵەکانی ئیستقلال یەکسان بوون لەگەڵ تیپی دووەمی کۆمەڵەکە، یانەی تۆپی پێی نەسر، لە یاریی ڕووبەڕوودا، و تەنھا بەھۆی جیاوازی گۆڵەکانەوە، کەمتر بوو لە پلەی بەرزکردنەوە. وەرزی دواتر و لە چوارەمین یاری لەسەریەکدا ئیستقلال لە چامپیۆنزلیگ و لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١٢ ئەم تیپە توانی سەرکەوێت بۆ قۆناغی ١٨، بەڵام لەم قۆناغەدا و لە یارییەکەی بەرامبەر تیپێکی تری ئێرانی، یانەی تۆپی پێی سپاھان بوو بە دوو گۆڵ دۆڕان، بەجۆرێک نەیانتوانی سەرکەون بۆ قۆناغی یەکەم، یاری کۆتایی چوارەم ماوە.

ئیستقلال، دوای چەند وەرزێک لە شکست و لە پێنجەمین یاری لەسەریەک لە چامپیۆنزلیگ، لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١٣, بە ڕاھێنەرایەتی ئەمیر قەلانووی، لە گرووپەکەی وەک پێشەنگ سەرکەوت. پاشان بە سەرکەوتوویی قۆناغی ١٦ و قۆناغی چارەکی کۆتایی تێپەڕاند بە شکستپێھێنانی یانەی شەبابی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی و بوریرام یەکگرتووی تایلەند، بەجۆرێک دوای ١٢ ساڵ جارێکی دیکە لە ڕیزی ٤ تیپی سەرەکی ئاسیا بوو، و ئەوە تەنھا بوو لەم قۆناغەدا کە بە گشتی، سیئۆل بە ڕکابەرە کۆرییەکەی دۆڕا، سیئۆل، بە ئەنجامی ٢–٤ لە دوو یاری گەڕانەوە و گەڕانەوە، بەجۆرێک نەیانتوانی بۆ پێنجەمجار بگەنە یاری کۆتایی. ئیستقلال بۆ وەرزی شەشەم لەسەریەک لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١٤ بەشداری کرد، بەڵام لە ھەمان قۆناغی کۆمەڵەکاندا بە ئاستێکی خراپەوە لە یاریگاکان دوورخرایەوە، ئەمیر قەلانۆییش نەیتوانی سەرکەوتنەکانی وەرزی پێشوو دووبارە بکاتەوە. لەم وەرزەدا ئیستێگلال توانی ڕێژەی ١٠٠ یاری لە ڕکابەرییە کیشوەرییەکان ببڕێت، یاریی گەڕانەوەی قۆناغی چارەکی کۆتاییش بەرامبەر بوریرام یونایتد ١٠٠ھەمین یاریی کیشوەری بوو لە مێژووی یانەکەدا.

 

لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١٧ و دوای دوو وەرز دوورکەوتنەوە، ئیستگلال ھاتە چامپیۆنزلیگ. سەرەتا ئیستقلال لە قۆناغی پاڵاوتنەکاندا بە لێدانی سزا لە قەتەری بردەوە، لە قۆناغی کۆمەڵەکاندا ئیستقلال لەگەڵ تیپی پێشەنگی ئەھلی ئیمارات یەکسان بوو، بەڵام بەھۆی شکستی دوو یاری بەرامبەر ئەلئەھلی، گەیشتە ئاستی پلەی دووەم لە گرووپەکەدا. لە قۆناغی داھاتوودا ئیستێگلال لە دوو یاری قۆناغی دووەمدا بە ئەنجامی ٢–٦ دۆڕانێکی قورس لە پاڵەوانێتییەکە کشایەوە کە تیپەکەی تری ئیماراتی بوو. لە چامپیۆنزلیگی ٢٠١٨ ئیستگلال توانی لە قۆناغی چارەکی کۆتاییدا بەشداری بکات. لە ھەمان کاتدا ئیستقلال بەبێ شکست بووە پێشەنگی کۆمەڵەکە و لە قۆناغی ١٦ دا زۆب ئەھان بە درەوشاوەیی ئەستێرە سەنیگالییەکەی مامێ تیام بەسەر تیپەکەی دیکەی ئێرانیدا زاڵ بوو. یاری چارەکی کۆتایی لە کاتێکدا بەھۆی جیاوازی ساڵنامەی تۆپی پێی ئێران و خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا، ئەم یارییە لە وەرزی داھاتووی تۆپی پێی ئێران ئەنجامدرا، ھەروەھا ئیستقلال کە نزیکەی ھەموو ئەستێرەکانی لە وەرزی پێشوو لەدەستدابوو، کۆی گشتی ٢ یاری لەگەڵ تیپێکی ئامادەنەکراو ئەنجامدا؛ و گەڕانەوەکە لەلایەن ئەلسەعدی قەتەرەوە بە ئەنجامی ٥–٣ دۆڕا و نەیتوانی بەشداری قۆناغی پێش کۆتایی بکات. یاری داھاتووی ئیستقلال لە خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا لە خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیای ٢٠١٩ بوو، کاتێک ئیستقلال لەگەڵ تیپەکانی ئەلحیلال و ئەلعەین و دوھەیل لە قەتەرەوە کۆکرایەوە، و بلوزەکانی تاران نەیانتوانی لە کۆمەڵەکەیان پێشبکەون، و سەرەڕای… ئەنجامە تاڕادەیەک قبوڵکراوەکان بەرامبەر ھیلال و ئەلعەین، بەرامبەر دوھەیل، بە یەک یەکسانبوون یەکسان بوون و شکستێک بە پلەی سێیەمی کۆمەڵەکەیان ڕازی کرد و لە قۆناغی کۆمەڵەکانی چامپیۆنزلیگی ئاسیا بۆ... پێنجەم جارە لە مێژووی خۆیاندا.

دوایین دەرکەوتنی ئیستێگلال لە خولی یانە پاڵەوانەکانی ئاسیا لە وەرزی ٢٠٢٠ ی ئەم پاڵەوانێتییەدا بوو، ئیستگلال توانی لەو یارییانەی کە بە دواکەوتنێکی زۆرەوە بەھۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە مانگی تشرینی یەکەمدا بەڕێوەچوو، سەرکەوێت بۆ قۆناغی ١٦ وەرزی دواتر، بەڵام دوای قبوڵکردنی شکستێکیان بەرامبەر پەختاکۆر، لە سەرکەوتنەکان دوورخرانەوە، ھەشت تیپی کۆتایی مانەوە. ئەم ئەنجامە لە دۆخێکدا بەدەست ھات کە ئیستقلال نەیتوانی لە ھیچ یارییەکی خۆیدا لە یاریگای خۆی و لە یاریگای ئازادی یاری بکات.

جام و نیشانە

ئیستقلال لە کۆی ٢١ یاری لە پێشبڕکێکانی ئاسیا دوو پاڵەوانێتی بەدەستھێناوە. بەم شێوەیە ئیستقلال یەکەم و تا ئێستا تاکە ھەڵبژاردەی ئێرانە کە زیاتر لە نازناوی ئاسیای بەدەستھێنابێت. ھەروەھا ئیستقلال دووەم ھەڵبژاردەیە لە دوای مەکابی تەلئەبیب کە نازناوەکەی دووبارە بکاتەوە. ئیستقلال سەرکەوتووترین نوێنەری ئێرانە لە مێژووی پێشبڕکێکانی یانەکانی کیشوەری ئاسیادا بە دوو نازناوی پاڵەوانێتی، دوو نازناوی دووەم و سێ نازناوی سێیەم لە بەرزترین ئاستی کێبڕکێکانی یانەکانی ئاسیا. ھەروەھا تارانی بلوز حەوت جار لە قۆناغی پێش کۆتایی جامی یانەکانی ئاسیادا ھەیە، لە نێو تیپە ئێرانییەکان، خاوەنی ژمارەی پێوانەیی دەرکەوتنی لە چوار تیپی کۆتایی ئەم کێبڕکێیە

• بەشداربووانی ویکیپیدیا، «باشگاه فوتبال استقلال تهران در رقابت‌های آسیایی»، ویکیپیدیای فارسی. سەردان لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.