Итальянийн Мотт

Итальянийн матто лелайо латинан абат тӀетоьхна диакритикашца. Яьржина ю иштта диграфаш.

Элпаш c, g билгалдоху аьзнаш [k], [g] хьалхарчу могӀанера доцучу мукъа аьзнашна хьалха (o, u, a), ткъа мукъа аьзнашна e, i уьш доьшу [ʧ] а, [ʤ] а. Цхьаьна «ci, gi + мукъа аз» элп i ца доьшу, ткъа билгал бен ца доккху дешар c, g аффриката сашша (ciao 'салам'/'Ӏие шайна' ['ʧao]), нагахь i уозош дацахь. Цхьаьна элпаш cie, gie хӀинцалерачу маттахь ца къаьста аларца ce, ge([ʧe] а, [ʤe] а). Уьш леладо цхьадолчу орамашкахь (cieco 'бӀаьрзе', хӀунда аьлча ceco 'чехийн' ду) а, зударийн родера дукхаллин терахьехь мукъа аьзнашна тӀехьа: valigia 'тӀоьрмиг', дукх. т. valigie (valige дац). Триграф sci билгалдоккху [ʃ].

Аьзнаш [k], [g] i, e хьалха хилча билгалдоккху ch, gh (дуста иштта sch [sk]): ghiaccio 'ша' [g^jjaʧ:o], che [k^je] 'хӀу'.

h элпан шен аз дац. Иза леладо диграфашкахь ch, gh (триграфехь sch), тӀеэцначу дешнашкахь, айдардешнашкахь (ahi 'хӀун дие'), ткъа иштта, хандешан кеп билгалъяккха avere 'хила' омонимаш йолчу кхечу дешнех: ho 'сан ю' (o 'я'), hai 'хьан ю' (ai — предлоган цхьаьнатоьхна кеп a а артикль i а), ha 'цуьна ю' (a 'к'), hanno 'церан ю' (anno 'шо').

Диграфаш gl а, gn а билгалдоху палаталан сонанташ [ʎ] ('лль') а, [ɲ] ('нь') а. i доцург [ʎ] муьлххачу мукъа озаца цхьаьна, яздар доьху триграф gli: дус. gli [ʎi] ('льи') — артикль i хийцаялар, йа 'цунна'; амма migliaia [mi'ʎaja] ('милья́я') 'эзар'.

Элп q лела ца до qu кепара бен, цуо билгалдоккху [kw]. Шала дар qu триграф cqu санна хуьлу: acqua 'хи', nacque 'иза вина' (йукъарадаккхар: soqquadro 'низам ца хилар', biqquadro 'бекар').

Элпаш i а, u а билгалдаха тарло мукъа аьзнаш [i] а, [u] а, ткъа иштта глайдаш [j] а, [w] а. Дукха хьолах кхечу мукъа озан уллехь цуо билгалдоху глайдаш, нагахь иза уозош дацахь йа юьцург суффикс -ia яцахь. И уозор йозанехь билгал ца доккху: Russia ['rus.si.a] 'Росси', амма trattoria [trat.to.'ri.a] 'трактир'. Дус. capìi [ka.'pi.i] 'со кхетта'.

e, o элпашка билгалдахало алсамо къевлина [e], [o], алсамо къевлина а [ɛ], [ɔ]. Нагахь царна тӀехула акутан йа грависан хьаьрк ца латтахь, уьш къаста ца ло: legge 'закон' ([leʤ:e]), амма legge 'цуо йоьшу' ([lɛʤ:e]).

Акутан а, грависан хьаьркаш лелайо уггар хьалха, тӀехьара слог уозо езар гойтуш, цу тӀе уозо деза мукъа аз — i, u йа a делахь, даиман лелайо гравис: città 'гӀала', gioventù 'къуоналла', capì 'иза кхетта'. Нагахь мукъа аз йукъара барамехь уозо дезахь, диллина хилар гойтуш лелайо гравис, ткъа къевлина гойтуш — акут: perché 'хӀунда' [per'ke], tè [tɛ] 'чай'.

Цул сов, акут а, гравис а хьаьркаш хӀиттайо цхьайолчу юьззина уозош йолчу кепашна, уьш уозош доцу дешнийн омографех къастаялийта: dà 'цуо ло', da 'тӀиера', sì 'хӀаъ', si '-ся' (дус. кхин а è 'иза ду', e 'а').

Элп j леладо цхьа могӀа тӀеэцначу дешнашкахь а, доларчу цӀерашкахь а ламастан яздар Ӏалашдеш (дус. Juventus). Шира тексташкахь хаало j дукхаллийн терахьера цӀерийн чеккхенгахь -io: principj 'долораш' (морфологехь principi-i, дус. principio 'юьхьиг').