Израилиин Шэнэ Шекель

Шэнэ шекель 100 агоротдо хубаагдадаг. Шэнэ шекелиие 1986 оной 1 һарын 1-һээ эхилэн 1000:1 харилсаанаар гиперинфляцитай хуушан шекелиие орложо ашаглагдажа эхилһэн.

Израилиин шэнэ шекель
שקל חדש‎ (Иврит) شيكل جديد‎ (Араб)
Шэнэ шекелиин банкнотууд (C сери)
ISO 4217
Код	ILS
Дугаар	376
Нэрлэлгүүд
Бутархай единицэ
1⁄100	агора
Олон тоо	шекелиүд шекалим
агора	агорот
Тэмдэг	₪
Банкнотууд
Ходо ашаглагдадаг	₪20, ₪50, ₪100, ₪200
Хомор ашаглагдадаг	₪5, ₪10
Зоос
Ходо ашаглагдадаг	10 агорот, 1/2 шекель, ₪1, ₪2, ₪5, ₪10
Хомор ашаглагдадаг	1 агора, 5 агорот
Хүн зон
Хэрэглэгшэ(д)	Израиль  Палестинын Захиргаа
Гаргалга
Түб банк	Израилиин Банк
Вебсайт	boi.org.il
Типографи	Orell Füssli
Шудхагша	KOMSCO
Сэн
Инфляци	-0.59% (2020) 0.35% (2021 est.)
Эшэ үндэһэн	Израилиин Банк, Statista, 2021 оной 4 һара

Шэнэ шекелиин валютын тэмдэгиинь ⟨ ₪ ⟩ шекель (ש‎) ба хадаш (ח‎) (шэнэ) гэһэн үгэнүүдэй эхинэй Еврей үзэгнүүдэй тааралдал юм. Энэнь үмэниинь шэнэ Израилиин шекель гэжэ нэрлэгдэдэг байһан ба NIS (ש"ח‎ ба ش.ج‎) гэһэн албан ёһоной буһа хуряамжалагдаһан үгые дотоододоо үүные нэрлэхэ зорилгоор ашагладаг хэбээр байгаа ба Израилиин Банкын вебсайт дээри гарадаг. Гэбэшье Израилиин шэнэ шекелиин уласхоорондын албан ёһоной валютын кодиинь ISO 4217 стандартын дагуу Уласхоорондын Стандартизациин Байгуулгаһаа тогтооһониинь ILS юм.

"Шекель" (שֶׁקֶל‎) нэрэнь адли нэрэтэй эртэнэй Библиин мүнгэн тэмдэгтэһээ гаралтай. Авраамые Хеврон дахи Патриархуудай Агыда зорюулжа Хиттитын Ефрондо "дүрбэн зуун мүнгэн шекель" түлэһэн гэжэ Библиин эртын эшэдэ дурдаһан байдаг. Шекель болбол эртэнэй Израилиин шэгнүүри гү, али мүнгэн тэмдэгтиин хэдэ хэдэн единицын нэгэ ба еврей гаралтай ש-ק-ל (š-q-l) нь 'татаха' гэһэн удхатай (שָׁקַל šaqal 'шэгнэхэ', שֶׁקֶל šeqel 'нэгэ янзын шэгнүүри'), бусад Семит хэлэнүүдэй адлирхуу байдагиинь Аккади (тусх. šaqālu ба šiqlu) ба Арамей (тусх. תְּקַל teqal ба תִּקְלָא tiqla). Анха энэнь ешмээнэй шэгнүүритэй холбоотой байһан байжа магадгүй юм. Эртэнэй Израильда шекелиинь 180 оршон орооһон (11 грамм гү, али. 35 тройн унци) байһан гэдэг.

Мүнөөнэй Израиль улас байгуулагдаһанһаа хойшо 1948 оной 5 һарын 14-эй үдэрһээ 1952 он хүрэтэр Англи-Палестинын Банкһаа Британиин фунт стерлингтэй уягдаһан Палестинын фунт хэлбэрээр банкнотууд гаргагдажа байһан. 1952 ондо Англи-Палестинын Банк нэрээ Банк Леуми Ле-Исраэль (Израилиин Үндэһэнэй Банк) болгон хубилгажа, валютын нэрэнь Израилиин фунт болоһон.

Израилиин фунт (1952–1980)

Гол үгүүлэл: Израилиин фунт

Израилиин фунт (לירה ישראלית‎, "лира исраэлит") нь 1952 оной 6 һараһаа 1980 оной 2 һарын 23 хүрэтэр Израилиин мүнгэн тэмдэгтэ байһан ба 1980 оной 2 һарын 24-дэ шекелиэр һолигдоһон. 1955 онһоо эхилэн Израилиин Банк байгуулагдажа, мүнгэн тэмдэгтэ гаргаха уялгые абаһанай дараа зүбхэн "I£" тэмдэгэй хамта зүбхэн еврей нэрые ашаглажа байһан. Британиин фунт стерлингтэй уялгые 1954 оной 1 һарын 1-дэ болюулжа, 1960 ондо Израилиин фунтын бутархай единицые 1000 прутотһоо 100 агорот болгон хубилгаһан.

1960-д оной үедэ Израилиин мүнгэн тэмдэгтын еврей бэшэ нэрын талаар үгэ буляалдаанай үрэ дүндэ Һангай министрдэ фунт гэдэг нэрые Еврей нэрээр, шекель (שקל), хубилгахые захирһан хуули гараһан. Хуулинь министрдэ хубилалга оруулха он һара үдэрые тодорхойлхо боломжые олгоһон. Хуулинь 1980 оной 2 һарада Израилиин засагай газар мүнгэнэй системые хубилгажа, 1 шекель = I£10 курсээр шекелиие нэбтэрүүлһэнһээ хойшо хүсэндэ ороһон юм.

Шекель (1980–1985)

Гол үгүүлэл: Хуушан Израилиин шекель

Шекель гү, али хуушан шекелиинь 1980 оной 2 һарын 24-һээ 1985 оной 12 һарын 31-эй хоорондо Израиль уласай мүнгэн тэмдэгтэ байба. Энэ болон энэнэй урдахи Израилиин фунт 1960-д ба 1970-д оной үедэ гадаада валютын девальвациие байнга хабаадуулагдажа байһан. Энэ тенденцинь 1980-д оной эхээр хуушан шекелиин гиперинфляциар түгэсэһэн юм. 1985 оной Эдэй засагай Тохонижуулга Планай үрэ дүндэ инфляциие тогтооһоной дараа 1986 оной 1 һарын 1-дэ хуушан шекелиие орлуулан шэнэ шекелиие нэбтэрүүлжэ IS 1,000-ые ₪1 сэнтэй һолиһон.

Шэнэ шекель (1985–мүнөө үе)

1980-д оной эдэй засагай кризис, удаахи 1985 ондо шэнэ шекелиие нэбтэрүүлһэнһээ хойшо Израилиин Банк болон Израилиин Засагай газар үлүү болгоомжотой, консерватив түсэб, мүнгэ-кредитэй политикые ябуулжа, заха зээлидэ һуурилһан эдэй засагай янза бүриин реформые аажамаар бэелүүлжэ эхилһэн. Тэрээнһээ гадна сүлөөтэ худалдаанай хэлсээндэ баталалһанаар Израилиин эдэй засаг тэмсэлдэхэ шадабаритай боложо, ажа үйлэдбэри ба научна базада ехэ хэмжээнэй зөөри оруулалга хииһэнээр туһа улас дэлхэйн мэдэлгын эдэй засаг үргэлгэтэй холбоотой боломжоо ашаглажа, уламаар экспорт нэмэгдэжэ, продукт ба хангалтада шэнэ заха зээли нээгдэһэн. Эдэгээр нүхэсэлүүдэй үрэ дүндэ инфляци нилээд бага байһан ба мүнөө үедэ уласиинь түлбэриин положительна балансые дэмжэжэ байгаа ба 2010 ондо ДНБ-ээ 3 оршон хубитай эквивалентнэ урдадаг счётой ашагтай гараһан юм. Тиимэһээ валютань евро, швейцари франкын тусхай ургалтаһаа багашье гэһэн шангарша 2001-2011 онуудта АНУ-ай доллартай зэргэсүүлхэдэ шэнээнэй 20%-иар дээшэлһэниинь урдахи арбан жэлдэ һуларһантай сасуулхада эсэргүү байба.

2003 оной 1 һарын 1-һээ эхилэн шэнэ шекелиинь сүлөөтэ конверсидэ ородог валюта болоһон юм. 2006 оной 5 һарын 7-ой үдэрһээ эхилэн шекелиин гараһан мүнгэнэй зэбсэгэй шэнэ аралжааные Чикакогой Худалдаанай Биржэдэ хиихэ боломжотой болоһон. Энэнь шэнэ шекелиие гадаада валютын заха зээлидэ фьючерсын гэрээ байгуулха боломжотой дэлхэйн хорин тухай валютын нэгэ болгожо байна. Энэнь мүн дэлхэйн олон орондо хэрэглэгшэд андалдаха боломжотой валюта юм. 2008 оной 5 һарын 26-да Олон уласай CLS Банкиинь түлбэри тоосооные шэнэ шекелиие гүйсэдхэжэ, валютые бүрэн конверсидэ ородог валюта болгоһон юм.

1985 ондо 1 агора, 5 агорот, 10 агорот, ₪1/2, ₪1 гэһэн сэнтэй зооснууд нэбтэрүүлһэн. 1990 ондо ₪5 зооснууд, 1995 ондо ₪10 зоос эрьелтэдэ ороһон. 1 агорагай үйлэдбэрилгэ 1990 ондо зогсожо, 1991 оной 4 һарын 1-дэ эрьелтэһээ хуряагдаһан. 2 шекелиин зоос 2007 оной 12 һарын 9-дэ эрьелтэдэ ороһон. Хамагай һүүлдэ 2007 ондо сохигдоһон 5 агоротой зоосые 2008 оной 1 һарын 1-дэ эрьелтэһээ хуряагдаһан.

2011 оной 4 һарада металл бага ашагладаг, тиимэһээ үнэ сэн багатай шэнэ зооснууд сохигдохо болоно гэжэ мэдэгдэһэн. Хуурмаг зоос хиихэнь баһа хэсүү байха болоно. Израилиин Банк түсэблэгдэжэ буй зоосоной серидэ "шэнэ" гэһэн үгые хаһаха талаар хэлэлсэгдэжэ байна. Батажалгабал энэнь 1985 оной 9 һарада шэнэ шекелиин зоосые худалдаанда гараһанһаа хойшо бүхы зоосые анха һолиһон тохёолдол болохо юм. Зоосые Солонгосой Хэбтэ сохилго ба Аюулгүй Хэблэлэй Корпораци (KOMSCO) сохидог.

Шэнэ шекелиин зоосой сери

Зураг	Үнэ сэн	Техническэ тодорхойлолго				Бэшэжэ харуулга			Һара үдэр
		Диаметр	Зузаан	Масса	Бүридэл	Эрмэг	Урда	Арын	гаргалга	абалга
	1 агора	17 мм	1.2 мм	2 гр	Адюминиин бронзо 92% зэд 6% хүнгэн сагаан 2% никель	Хилбар	Эртэнэй галера, гүрэнэй һүлдэ, "Израиль" Иврит, Араб ба Англи хэлээр	Үнэ сэн, һара үдэр	1985 оной 9 һарын 4	1991 он 4 һарын 1
	5 агорот	19.5 мм	1.3 мм	3 гр			Еврейшүүдэй Ромын эсэргүү дайнай дүрбэдэхи жэлэй зоосой репликэ, хоёр этрогимэй хоорондохи лулавай дүрсэ, гүрэнэй һүлдэ, "Израиль" Иврит, Араб ба Англи хэлээр			2008 он 1 һарын 1
	10 агорот	22 мм	1.5 мм	4 гр			Долоо һалаатаһан дэнгэй һууритай II Антигоной гаргаһан зоосой репликэ, гүрэнэй һүлдэ, "Израиль" Иврит, Араб ба Англи хэлээр			Мүнөөнэй
	₪0.5	26 мм	1.6 мм	6.5 гр			Лирэ, гүрэнэй һүлдэ	Үнэ сэн, һара үдэр, "Израиль" Иврит, Араб ба Англи хэлээр
	₪1	18 мм	1.8 мм	3.5 гр	Зэд-никель 75% зэд 25% никель (1985-1993) Никельдэһэн булад (1994–мүнөө үе)	Хилбар	Сараана, "Йеһуд" эртэнэй Ивридээр, гүрэнэй һүлдэ	Үнэ сэн, һара үдэр, "Израиль" Иврит, Араб ба Англи хэлээр	1985 оной 9 һарын 4	Мүнөөнэй
	₪2	21.6 мм	2.3 мм	5.7 гр	Никельдэһэн булад	Сегментшэлһэн (Хилбар ба Бэржылгэһэн секцинүүд)	Хоёр элбэг дэлбэгэй эбэр, гүрэнэй һүлдэ		2007 оной 12 һарын 9
	₪5	24 мм	2.4 мм	8.2 гр	Зэд-никель 75% зэд 25% никель	12 таланууд	Баханын ниислэл, гүрэнэй һүлдэ		1990 оной 1 һарын 2
	₪10	23 мм Гол: 16 мм	2.2 мм	7 гр	Сахариг: Никельтэй булад Түб: Алтариг уялаатай зэд	Бэржылгэһэн	Долоон набшатай ба хоёр финиктэй корзинатай пальма, "Сионой гэмээ сагааруулгын түлөө" гэһэн үгэнүүд эртэнэй ба мүнөөнэй Еврей бэшэгээр		1995 оной 2 һарын 7

• Израилиин зоос дээрхи бүхы һара үдэрые Еврейн литээр бэшэһэн ба Еврей тоогоор бэшэгдэһэные анхарагты.

A сери (1985–1999)

1985 оной 9 һарын 4-эй үдэрһээ эхилэн ₪5, ₪10, ба ₪50-иин банкнотууд эрьелтэдэ ороһон. 1986 оной 5 һарын 8-да ₪1 банкнот, 1986 оной 8 һарын 19-да ₪100-иин банкнот гараһан. 1988 оной 4 һарын 2-до ₪20-иин банкнот, 1992 оной 2 һарын 16-да ₪200-иин банкнот гаража энэ сериие дуусгаһан. ₪1, ₪5 ба ₪10 банкнотуудиинь үмэнэхи IS 1000, 5000, ба 10 000 банкнотуудай эжэл загбарые ашаглаһан болобошье номиналиинь ондоо байһан.

Хожомынь ₪1, ₪5 ба ₪10 банкнотуудые зоосоор һолигдоһон. Эдэгээр хэдэ хэдэн зоосые анханай хэблэлдэ банкнот дээрхи хүнүүдэй дүрсые һиилэһэн байһан.

Зураг	Үнэ сэн	Хэмжээ	Үнгэ	Урда	Арын	Гаргалгын дата	Гаралгын дата
	₪1	76x 138 мм	ногоон	Маймонид	Маймонидай хүдөөлһэн Тибери; Эртэнэй шулуун зула	1986 оной 5 һарын 8	1995
	₪5		хүхэ	Леви Эшколь	Үндэһэнэй резервуар, таланууд ба үрэгүй газаруудые символизировалһан уһатай хоолой	1985 оной 9 һарын 4	1995
	₪10		шара улаан	Голда Меир	Голда Меириин 1948 ондо Израилиин элшэн сайдай хубиар Москвада ерэхэдээ Москвагай хорой синагогын урада сугларһан хүнүүдэй дундахи зураг	1985 оной 9 һарын 4	1995
	₪20		хара боро	Моше Шарет	Герцлиягай Гимназиин анханай байшан, ара таладахи Жэжэг Тель-Авив	1988 оной 4 һарын 2	2000 оной 7 һарын 1
	₪50		ягаан хүхэ	Шмуэль Йосеф Агнон	Иерусалимай горизонт, Зүүн Европодохи газар, Агноной түүхэй болодог ябадалай газар.	1985 оной 9 һарын 4	2000 оной 7 һарын 1
	₪100		хүрин	Ицхак Бен-Цви	Пкиинэй Синагого, Эртэнэй шулуун зула	1986 оной 8 һарын 19	2000 оной 7 һарын 1
	₪200		улаан	Залман Шазар	Шазарай һанаашалһан Болбосоролой тухай хуулиин бэлгэдэл болгон шэрээ дээри бэшэжэ буй басаган, ба ара таладахи Еврей бараа үсэгнүүд	1992 оной 2 һарын 16	2000 оной 7 һарын 1

B сери (1999–2017)

Хоёрдохи сериин банкнотуудые 1999 ондо гаргаһан ба 2005 он гэхэдэ анханай сериие орлоһон. Ицхак Рабинай хүрэгтэй ₪500 банкнот гаргаха план 1995 ондо Рабиные алагдаһанай дараахан зарлагдаһан. Гэбэшье инфляциин бага темптэй байһан тула энэ банкнот хиихэ зайлашагүй юумэнгүй байһан ба хэзээшье гаража байгаагүй.

Шэнэ шекелиин хоёрдохи сери

Зураг	Үнэ сэн	Хэмжээ	Үнгэ	Урда	Ара	Гаргалгын дата
	₪20	71x 138 mm	Ногоон	Моше Шарет	Дэлхэйн 2-р дайндахи Еврей һайн дураараа ябагшад; харуулай башни, мүнхэлэлгын башни ба сэлеэнэй зоомол хашаа	1999 оной 1 һарын 3
	₪20		Ногоон	Моше Шарет	Дэлхэйн 2-р дайндахи Еврей һайн дураараа ябагшад; харуулай башни, мүнхэлэлгын башни ба сэлеэнэй зоомол хашаа. Нэмэлтэ полипропилен банкнот дээрхи Ивридээр бэшэгдэһэн "Израиль уласай 60 жэл" гэһэн улаан текст. (Полипропилен, полимерэй субстратаар хиигдэһэн, ба эрьелтын хугасаа хэдэхэн сарын хугасаатай юрын B сериин банкнотһоо үлүү юм. Полимер банкнотые Швейцариин Цюрих хотын Orell Füssli Аюулгүй Принтингдэ хэблэгдэһэн)	2008 оной 4 һарын 13
	₪50		Ягаан хүхэ	Шмуэль Йосеф Агнон	Агноной блокнот ручка ба нюдэнэй шэл, Иерусалим ба Сүмын Уула	1999 оной 10 һарын 31
	₪100		Хүрин	Ицхак Бен-Цви	Пкиинэй Синагого	1999 оной 1 һарын 3
	₪200		Улаан	Залман Шазар	Цфатдахи гудамжа ба Цфатай тухай Шазарай эссегэй текст	1999 оной 10 һарын 31
	₪500		Хүхэ	Ицхак Рабин	Наһа бараһан Юрэнхы Сайдай алагдахын урдахана хэлэһэн үгын нэгэ хэсэг	Хэзээшье хэблэгдээгүй

C сери (2014–мүнөө үе)

The committee proposed that the new series would bear the portraits of prominent Hebrew poets, among them Rachel Bluwstein, Shaul Tchernichovsky, Leah Goldberg and Nathan Alterman. 2010 оной 12 һарада энэ серидэ Менахем Бегин, Ицхак Рабин, Рахель, Шмуэль Йосеф Агнон нарын хүрэгые оруулха болоно гэжэ мэдэгдэһэн. Бегинэй гэр бүлынхан энэ шиидхэбэриие эсэргүүсэхэдэ хорооной анханай һаналые дахин абаһан.

2012 оной 11 һарын 14-дэ, Израилиин Банк банкнотын шэжэ серинь бэлэдхэлгын эсэсэй шатада ороһоные зарлаһан. Шэнэ банкнотууд анха 2014 оной 9 һарын 16-да ₪50, дараань 2015 оной 12 һарын 23-да ₪200 эрьелтэдэ ороһон. Эсэсэй хоёр номиналууд, ₪20 ба ₪100, 2017 оной 11 һарын 23-да эрьелтэдэ орожо, "C сери" банктнотуудай сериие дүүргэһэн.

Гурбадахи сериие гаргаһанаар Израилиин Банк мүнгэн тэмдэгтынхээ англи хэлэнэй бэшэгэй стандартые шекель болгоһон. Үмэнэнь Банкиинь шекель ба шекалим (שְׁקָלִים) гэһэн Еврей транскрипциие албан ёһоор ашаглажа байһан.

Банкнотуудые Швейцариин Orell Füssli Аюулгүй Принтингын газар хэблэһэн.

Шэнэ Шекелиин Гурбадахи Сери
Зураг	Үнэ сэн	Хэмжээ	Үнгэ		Бэшэжэ харуулга		Гаргалгын дата
					Урда	Арын
	₪20	129 × 71 мм		Улаан	Рахель Блувштейн; микрохэблэлдэхи Кинерет шүлэг; хойто таладахи Пальмын һалаа	Галилейн далайн эрьеын линиин үзэмжэ; Магадгүй энэнь юушье бэшэ байһан байха… шүлэгэй отрывок	2017 оной 11 һарын 23
	₪50	136 × 71 мм		Ногоон	Шаул Черниховский; микрохэблэлдэхи Оо, Газармни, Эхэ оромни шүлэг; Цитрусова модо ба хойто таладахи жэмэс	Коринфын баханын капитель; Би этихэжэ байна шүлэгэй отрывок	2014 оной 9 һарын 16
	₪100	143 × 71 мм		Шара улаан	Леа Гольдберг; микрохэблэлдэхи Минии дуратай орондо бүйлсын модод сэсэглэжэ байна шүлэг; Хойто таладахи сэсэглэжэ буй Бүйлсын модо	Газелиин бүлэг; Сагаан үдэрнүүд шүлэгэй отрывок	2017 оной 11 һарын 23
	₪200	150 × 71 мм		Хүхэ	Натан Альтерман; микрохэблэлдэхи Мүнхын Уулзалга шүлэг; Хойто таладахи Намарай набша	Һарын флоро; Үглөөнэй Дуун шүлэгэй отрывок	2015 оной 12 һарын 23
Загбар:Standard banknote table notice

• Израилиин Банк
• Израилиин Эдэй засаг